Φωτογραφία από την Moushumi Basu. CC-BY-NC-SA 2.0
Αυτή η δημοσίευση από την Moushumi Basu [1] δημοσιεύθηκε αρχικά [2]στην ιστοσελίδα Ensia.com [3], ένα περιοδικό που αναδεικνύει τις διεθνείς περιβαλλοντικές λύσεις που βρίσκονται σε δράση, και αναδημοσιεύθηκε εδώ ως μέρος μιας συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου.
Τα άγρια υψώματα και τα δάση της Κεντρικής Ινδίας είναι ένας δικός τους κόσμος. Μέσα σε καταπράσινους πρόποδες βρίσκονται διάσπαρτες συστάδες χωριών, που μόλις και μετά βίας τα άγγιξε ο σύγχρονος πολιτισμός. Είναι το πατρογονικό σπίτι μίας αρχαίας αυτόχθονης φυλής, της Baiga, η οποία είχε μια συμβιωτική σχέση με αυτές τις ζούγκλες και τη βιοποικιλότητά τους, διατηρώντας τες με τις γνώσεις τους για γενεές.
Αυτά τα δάση είναι επίσης μέρος της Κεντρικής Ινδίας, η οποία φιλοξενεί σχεδόν το 40% των μεγάλων αιλουροειδών της Ινδίας.
Οι τίγρεις έχουν ταξινομηθεί ως είδη υπό εξαφάνιση Πρόγραμμα 1 βάσει του νόμου Προστασίας Άγριας Ζωής της Ινδίας, το οποίο τους προσφέρει ένα υψηλό βαθμό προστασίας από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως το κυνήγι και τη λαθροθηρία. Οι άνθρωποι της φυλής Baiga, από την πλευρά τους, κατηγοριοποιούνται ως ιδιαίτερα ευάλωτη φυλετική ομάδα από την ινδική κυβέρνηση, μια ονομασία που διαφυλάσσει τα παραδοσιακά δικαιώματα της κοινότητας σε σχέση με την ταυτότητα, τον βιότοπο, τις πηγές διαβίωσης και τον πολιτισμό στο φυσικό περιβάλλον. Περαιτέρω, η πράξη για τα δικαιώματα των Δασών, που ψηφίστηκε από το Ινδικό κοινοβούλιο το 2006, εγγυάται τους παραδοσιακούς κατοίκους των δασών, όπως τα δικαιώματα των Baiga να ζουν και να βγάζουν τα προς το ζην στις ζούγκλες που ζούσαν ή χρησιμοποιούσαν πριν τις 13 Δεκεμβρίου 2005.
Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει και στους δύο, στις τίγρεις και την φυλή Baiga, προστασία να ζουν στο δάσος της φυσικής κατοικίας τους.
Εκπρόσωποι της κοινότητας Baiga, ωστόσο, λένε ότι ξεριζώνονται για χάρη της τίγρης. Υποστηρίζουν ότι οι κρατικές υπηρεσίες και ορισμένες ομάδες διατήρησης τους βλέπουν ως εμπόδια στις προσπάθειες να σώσουν τα μεγάλα αιλουροειδή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, λένε, έχουν απαγορευτεί από τη συνήθη χρήση των δασικών προϊόντων ή συλληφθεί με ψευδείς κατηγορίες για κυνήγι. Δελεάζονται, επίσης, από το κρατικό τμήμα δασών από τα αποθεματικά των τίγρεων με αποζημίωση αν φύγουν και υποσχέσεις για μία καλύτερη ζωή έξω από το δάσος.
Τι μπορεί να γίνει για να βοηθηθούν οι ευάλωτοι Baiga και να συνυπάρξουν με τις απειλούμενες με εξαφάνιση τίγρεις; Μαθήματα από αλλού στην Ινδία προσφέρουν κάποιες ελπιδοφόρες ιδέες — όχι μόνο για τους Baigas και τις τίγρεις, αλλά για τις αυτόχθονες κοινότητες σε όλο τον κόσμο που βρίσκουν τη δική τους επιβίωση σε αντίθεση με την επιβίωση των απειλούμενων ειδών.
Η Σύγκρουση
Το Καταφύγιο Άγριας Ζωής Bhoramdeo στο κρατίδιο της Κεντρικής Ινδίας Τσατίσγκαρ 164 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με δάσος πλούσιας βιοποικιλότητας, στηρίζει τις τσέπες των Baiga. Συνδέεται επίσης με το εκτεταμένο καταφύγιο άγριας ζωής 942 τετραγωνικών χιλιομέτρων της τίγρης Kanha στη γειτονική πολιτεία Μαντία Πραντές.
Κατοικία περίπου 85 έως 100 τίγρεων, το Kanha είναι ένας από τους μεγαλύτερους οικότοπους των μεγάλων αιλουροειδών στην κεντρική Ινδία. Ενέπνευσε το Βιβλίο της Ζούγκλας του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ τον 19ο αιώνα και σήμερα είναι ένας αγαπημένος προορισμός των τουριστών, που ψάχνουν να εντοπίσουν μια τίγρη. Εισέρχονται στο καταφύγιο ουρές από τζιπ για σαφάρι οπλισμένοι με κάμερες για να συλλάβουν το θέαμα του χαρισματικού αιλουροειδούς. Αν καταφέρουν να δουν ένα, συχνά ακολουθεί πανδαιμόνιο — με τα τζιπ και θόρυβο, ενθουσιασμένα πλήθη συνωστίζονται στο δρόμο τους προς τη σκηνή. Αναστατωμένες από τη φασαρία, πολλές από τις τίγρεις μεταναστεύουν σε πιο γαλήνια δάση που κατοικούνται από τη φυλή Baiga, προσθέτοντας στις μεταναστεύσεις που ήδη συμβαίνουν καθώς ένας αυξανόμενος πληθυσμός τίγρεων κάνει το Kanha πιο πυκνοκατοικημένο με αιλουροειδή. Εκεί τραβούν την προσοχή της κυβέρνησης και των μη κυβερνητικών φορέων διατήρησης. Αν και δεν υπάρχει καμία νομική διάταξη που να επιτρέπει σε κυβερνητικούς αξιωματούχους να αναγκάζουν τη μετεγκατάσταση των χωριών από τα καταφύγια άγριας ζωής, όπως το Bhoram Deo, οι ντόπιοι λένε ότι εξαναγκάζονται να φύγουν προκειμένου το μέρος να φιλοξενήσει τίγρεις και άλλα άγρια ζώα.
“Οι τίγρεις, οι λεοπαρδάλεις, ή τα δάση ποτέ δεν μας τρόμαζαν”, λέει ο Phul Singh Baiga, κάτοικος Bijadhaap, ένα χωριό με 28 καλύβες Baiga στις παρυφές του ιερού Bhoram Deo. “Αλλά σήμερα, όντως φοβόμαστε το Τμήμα Δασών και τους οικολόγους. […] Στο όνομα της προστασίας της τίγρης, παρενοχλούμαστε με διάφορες προφάσεις για να μας τρομάξουν στις ζούγκλες μας.“
Σύμφωνα με τον Β.Ν. Dwivedi, βασικός επικεφαλής συντηρητής των δασών και επικεφαλής αρχιφύλακας της άγριας ζωής του Τσατίσγκαρ, “Υπάρχουν σχέδια από την πλευρά μας να μετεγκατασταθούν χωριά μέσα από ιερές και προστατευόμενες περιοχές, καθώς αυτό θα καθιστούσε το δάσος πιο απαραβίαστο για τις τίγρεις και την άγρια ζωή. […] Αλλά δεν χρησιμοποιείται καμία δύναμη για να εκτοπίσει τους οικισμούς. Σύμφωνα με τις κυβερνητικές προδιαγραφές, η εκκένωση των κατοίκων γίνεται με τη συγκατάθεσή τους — αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την αποδοχή τους.”
Αλλά ο Indu Netam, πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης Adiwasi Samta Mancha, η οποία συνεργάζεται με τη φυλή Baiga και άλλες φυλετικές κοινότητες για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα των ιθαγενών, τεκμηριώνει τους ισχυρισμούς του ηλικιωμένου.
“[Η] κοινότητα Baiga, παρά το γεγονός ότι χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα ευάλωτη φυλετική ομάδα στην Ινδία, της έχουν αρνηθεί τις διατάξεις της Πράξης για τα δικαιώματα των Δασών, στα περισσότερα μέρη του κρατιδίου, η οποία τους εγγυάται τους οικοτόπους και τα δικαιώματα προς το ζην μέσα στις ζούγκλες τους”, λέει ο Netam . “Ως αποτέλεσμα, πολλοί Baigas αγωνίζονται σκληρά για να επιβιώσουν.“
Ανθίζοντας μαζί
Αλλά μήπως πρέπει να είναι είτε το ένα, είτε το άλλο; Πρόσφατα στοιχεία της κυβέρνησης για την κατάσταση του πληθυσμού των τίγρεων στο καταφύγιο τίγρεων Biligiri Rangaswamy Temple (BRT) στο Νοτιο-Ινδικό κρατίδιο Καρνάτακα δεν το προτείνει.
Σε αυτό το καταφύγιο, η κοινότητα αυτοχθόνων Soliga έγραψε ιστορία το 2011 ως η μόνη φυλή στην Ινδία που κατάφερε να της αναγνωριστούν επισήμως τα δικαιώματα του παραδοσιακού της δάσους στην κεντρική περιοχή ενός καταφυγίου τίγρεων στο πλαίσιο της Πράξης για τα δικαιώματα των Δασών. Οι τίγρεις και η φυλή Soligas ανθούν μαζί στο BRT. Στην πραγματικότητα, ο αριθμός των μεγάλων αιλουροειδών στο BRT σχεδόν διπλασιάστηκε από 35 το 2010 σε 68 το 2014.
Ιστορικά, μία νομαδική φυλή που κατοικεί σε σπηλιές, με συχνές μετακινήσεις και ζώντας ως τροφοσυλλέκτες από το δάσος, οι Soligas ζούσαν στα δάση BRT για γενεές. Ωστόσο, το 1974, όταν το BRT ανακηρύχθηκε καταφύγιο άγριας ζωής, είχαν μεταφερθεί σε μικρούς οικισμούς που ονομάζονταν porus μέσα και γύρω από τα δάση. Κάποιοι πήραν μικρά αγροτεμάχια για τις διατροφικές τους ανάγκες, άλλοι κατέληξαν στη χειρωνακτική εργασία. Η συγκέντρωση μη ξύλινων δασικών προϊόντων από το BRT (συμπεριλαμβανομένων μελιού, φραγκοστάφυλου, και λειχήνων) συνέχισαν να παραμένουν η κύρια πηγή του ιθαγενούς συστήματος διατροφής τους και η υποτυπώδης οικονομία τους.
Στη συνέχεια, το 2006, η πολιτειακή κυβέρνηση αφαίρεσε τα δικαιώματα των Soliga να συλλέγουν δασικά προϊόντα στο πλαίσιο του νόμου περί προστασίας της άγριας ζωής, εξαθλιώνοντας χιλιάδες Soligas. Και για να κάνει τα πράγματα πιο σκληρά γι’ αυτούς, το Καταφύγιο Άγριας Ζωής BRT μετατράπηκε σε Καταφύγιο Τίγρης BRT τον Ιανουάριο του 2011. Αυτό έφερε σε αμφισβήτηση την τύχη των περίπου 6.000 Soliga που ζουν στην κεντρική περιοχή του καταφυγίου και άλλα 10.000 στρέμματα “νεκρής ζώνης” (παρυφές του δάσους την περιοχή του πυρήνα).
“Το Τμήμα Δασών αρχικά καλόπιασε και ανάγκασε το λαό μας, ιδιαίτερα τους νέους, να μετεγκατασταθούν από το καταφύγιο”, λέει ο C. Made Gowda, ο γραμματέας του Zilla Budakattu Girijana Abhivrudhi Sangh (Κολλεκτίβα των ανθρώπων Soliga). “Αλλά εμείς αντισταθήκαμε.”
Πορείες διαμαρτυρίας και διαδηλώσεις οδήγησαν σε πολύμηνες διαβουλεύσεις και συζητήσεις με τη διοίκηση και το τμήμα των δασών. Τον Οκτώβριο του 2011, η φυλή πέτυχε επισήμως την εξασφάλιση του δικαιώματος για τη συλλογή τροφής και μη ξύλινων δασικών προϊόντων στην προγονική γη της στο καταφύγιο των τίγρεων στο πλαίσιο της Πράξης για τα δικαιώματα των Δασών. Σήμερα, οι οικισμοί Soliga απλώνονται και στις πέντε εκτάσεις του καταφυγίου.
Τι είναι αυτό που καθιστά δυνατή την συνύπαρξη Soligas και τίγρεων; Για ένα πράγμα, η ηθική προστασία των δασών είναι συνυφασμένη με το ήθος και τη θρησκεία της φυλής. Οι Soliga λατρεύουν την τίγρη και το θεωρούν αμαρτία να κόβουν δέντρα.
Η φυλή και οι πρεσβύτεροί της συνεργάζονται επίσης με το Τμήμα Δασών του κρατιδίου στον τομέα της διατήρησης, φέρνοντας παραδοσιακές λύσεις για να ανταπεξέλθουν σε διάφορες προκλήσεις για την διατήρηση του BRT. Αυτές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη των χωροκατακτητικών ζιζανίων όπως το Lantana Camara, δασικές πυρκαγιές κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, μετεγκατάσταση των ζώων που εισέρχονται στους ανθρώπινους οικισμούς, την λαθροθηρία, την εξόρυξη γρανίτη και το λαθρεμπόριο ξυλείας.
Περαιτέρω, οι Soliga εργάζονται επίσης για τα σχέδια διατήρησης της περιοχής, ειδικά για το καταφύγιο των τίγρεων βασιζόμενοι στις παραδοσιακές γνώσεις τους, ελπίζοντας να τις θέσουν σε εφαρμογή με τη συνεργασία του Τμήματος Δασών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων.
Αποκατάσταση της παραδοσιακής γνώσης
Εάν οι Soliga και οι τίγρεις μπορούν να συνυπάρξουν αμοιβαία στη μάχη τους για επιβίωση, μπορούν άλλες κοινότητες αυτοχθόνων πληθυσμών, όπως οι Baiga να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους;
“Είναι καιρός να επανεξετάσουμε τις πολιτικές και τις στρατηγικές προστασίας μας.” – S. Faizi
Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για ανακαλύψεις.
“Είναι καιρός να επανεξετάσουμε τις πολιτικές και στρατηγικές προστασίας μας,” λέει ο οικολόγος S. Faizi [4], ο πρώτος πρόεδρος της Συμμαχίας για τη Σύμβαση της Βιολογικής Ποικιλότητας και νυν μέλος της ομάδας εμπειρογνωμόνων της CBD για τη βιοποικιλότητα για την εξάλειψη της φτώχειας. “Η όλη τραγωδία είναι ότι εκτοπίζουμε και στερούμε το δικαίωμα στους ιστορικούς θεματοφύλακες της βιοποικιλότητας, που έχουν ζήσει στα δάση μας και ανέτρεφαν τα άγρια ζώα τους για αιώνες.” Ακόμη και η 12η συνεδρίαση της Διάσκεψης των Μερών της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα, που πραγματοποιήθηκε στο Κορέα τον Οκτώβριο του 2014 τόνισε την αξία της επαναφοράς της παραδοσιακής γνώσης στο δάσος και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
“Αυτό που συμβαίνει στο Καταφύγιο της Τίγρης Kanha συνοψίζει την άσχημη πλευρά της βιομηχανίας προστασίας— χιλιάδες τουρίστες τρέχουν μέσα στο πάρκο σε θορυβώδη τζιπ, φωνάζοντας για να τραβήξουν φωτογραφίες των πολιορκούμενων τίγρεων,” λέει ο Stephen Corry, διευθυντής του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Survival [5], ο οποίος τάσσεται υπέρ των αυτοχθόνων πληθυσμών σε όλο τον κόσμο. “Εν τω μεταξύ, οι κοινότητες Baiga που έχουν διαχειριστεί προσεκτικά τον βιότοπο της τίγρης από γενιά σε γενιά έχουν εκμηδενιστεί από τις αναγκαστικές εξώσεις. Η ειρωνεία φαίνεται να χάνεται στους οικολόγους. Αν η Ινδία δεν επιτρέπει στη φυλή Baiga και σε άλλες φυλές να επιστρέψουν, και να αποτρέψει την φυγή περαιτέρω χωρικών, αυτές οι κοινότητες θα καταστραφούν ολοσχερώς. Εκδιώκοντας τις φυλές δεν θα σωθεί η τίγρης.”