- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ουζμπεκιστάν: Ο εκλιπών πρόεδρος Ισλάμ Καρίμοφ αφήνει μια μακρόχρονη και τρομακτική κληρονομιά

Κατηγορίες: Κεντρική Ασία και Καύκασος, Ουζμπεκιστάν, Διακυβέρνηση, Ιστορία, Μέσα των πολιτών, Πολιτική, Γέφυρα
Islam Karimov , former President of Uzbekistan.

Iσλάμ Καρίμοφ, πρώην Πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν.

Αντίθετα με ορισμένους τοπικούς γείτονές του, ο εκλιπών Πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν Iσλάμ Καρίμοφ [1], ο οποίος τάφηκε στη γενέτειρά του, Σαμαρκάνδη, στις 3 Σεπτεμβρίου 2016, ποτέ δεν ένιωσε την ανάγκη να τιμήσει εαυτόν με κραυγαλέα αγάλματα. Ο απολυταρχισμός του, διάχυτος σε μια περίοδο διακυβέρνησης σχεδόν τριών δεκαετιών, δεν είχε διακυμάνσεις, αλλά είχε πολλή καταστολή. Ξανά και ξανά, ο Καρίμοφ, ο οποίος ήταν 78 ετών όταν πέθανε, απαντούσε με αυτοπεποίθηση στην ερώτηση που είχε θέσει ο Ιταλός αναγεννησιακός φιλόσοφος Νικολό Μακιαβέλι [2]: ήταν πιο σημαντικό για έναν αρχηγό να τον φοβούνται παρά να τον αγαπούν.

Αυτό το ελάχιστο που γνώριζε ο κόσμος πέρα από το Ουζμπεκιστάν για τον Καρίμοφ, ο οποίος κυβέρνησε στο Ουζμπεκιστάν για 27 χρόνια και δεν ανέχτηκε καμία αντιπολίτευση, ήταν απλά εφιάλτης. Ήταν ο άνθρωπος που διέταξε μια αιματηρή καταστολή ενάντια σε διαδηλωτές στην εμπορική πόλη του Αντιζάν το 2005 με 187 νεκρούς σύμφωνα με την κυβέρνηση και πολλούς περισσότερους σύμφωνα με ανεπίσημους λογαριασμούς. Ήταν ο άνθρωπος που λέγεται ότι έβρασε ζωντανούς μερικούς από τους πολιτικούς του αντιπάλους και έθεσε τη μεγαλύτερη κόρη του, τραγουδίστρια ποπ και επιχειρηματία, αδίστακτη κι η ίδια, υπό κατ’ οίκον περιορισμό, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.

Στη συνάντηση με τον Αμερικανικό υπουργό Εξωτερικών Τζον Κέρι στη γενέτειρά του τον περασμένο Νοέμβριο, ο Καρίμοφ φωτογραφήθηκε φορώντας ένα μαύρο καπέλο “καβουράκι” και ένα μαύρο παλτό. Έμοιαζε σαν φιγούρα με τον αρχετυπικό Νονό, έναν έμπορο θανάτου. Και όμως στο Ουζμπεκιστάν, αγαπήθηκε – ίσως ως υποπροϊόν του φόβου – και όταν δεν αγαπιόταν, τουλάχιστον τον ανέχονταν.

Παρά την τρομερή φτώχεια, τη διάχυτη διαφθορά και τη σιωπηρή απειλή βίας που περνούσαν οι απλοί Ουζμπέκοι πολίτες κατά τη διακυβέρνησή του, ο Καρίμοφ ήταν πρόεδρος όταν είχαν το πρώτο τους παιδί και ακόμα πρόεδρος, όταν τα παιδιά αυτά έγιναν παππούδες. Και σε μια χώρα όπου η ηλικία προσδίδει εκτίμηση και εξουσία, ήταν και πολύ ηλικιωμένος και πολύ ισχυρός για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Γράφοντας στο Facebook μετά την κηδεία του, ένας επιφανής Ουζμπέκος πολιτικός αναλυτής εξήγησε [3] γιατί τόσοι πολλοί απλοί πολίτες βγήκαν στους δρόμους – κάποιοι όλο δάκρυα κιόλας – για να παρακολουθήσουν το πέρασμα της σορού του Καρίμοφ:

I would like to publicly answer some non-Uzbeks who think that after the death of the leader with a controversial reputation we should be celebrating in the streets […] Uzbeks who are now mourning do so not for political but for human reasons, as it is accepted by Uzbeks, to quietly and with dignity, mark the passing of someone, moreover their first president. The time to analyse his deeds will come again in the future.

Θα ήθελα να απαντήσω δημοσίως σε ορισμένους μη Ουζμπέκους, που πιστεύουν ότι μετά το θάνατο του ηγέτη με μια αμφιλεγόμενη φήμη θα πρέπει να γιορτάζουμε στους δρόμους […] Οι Ουζμπέκοι που τώρα πενθούν δεν το κάνουν για πολιτικούς αλλά για ανθρώπινους λόγους, όπως γίνεται αποδεκτό από τους Ουζμπέκους, ήσυχα και με αξιοπρέπεια, να τιμούν το θάνατο κάποιου, πόσο μάλλον του πρώτου προέδρου τους. Ο χρόνος για την ανάλυση των πράξεών του θα έρθει στο μέλλον.

Ο Καρίμοφ ζει εντός σχολικών τάξεων και αλλού

Το κράτος του Ουζμπεκιστάν είναι απίθανο να επιτρέψει όποια αντικειμενική ανάλυση του χρόνου διακυβέρνησης του Καρίμοφ βραχυπρόθεσμα. Ενώ απέφυγε την ευκαιρία να οικοδομήσει μια προσωπολατρεία κατά τη διάρκεια της ζωής του, οι υποτακτικοί του αναπληρώνουν τον χαμένο χρόνο.

Ο πιθανός διάδοχος του Καρίμοφ, ο νυν Πρόεδρος Σαβκάτ Μιρζιγιάγιεφ, [4] έχει ήδη αναφερθεί σε αυτόν “σαν πατέρας”. Το Eurasianet αναφέρει ότι από το θάνατό του και μετά, μαθήματα στα σχολεία έχουν αφιερωθεί στη μνημόνευση της ζωής του Καρίμοφ. [5]

Το καθεστώς επίσης φέρεται να ασκούσε καταστολή ενάντια σε κόσμο για τη διάδοση «φημών» που έρχονται σε αντίθεση με την επίσημη εκδοχή του θανάτου του Καρίμοφ, συμπεριλαμβανομένων των φημών για την ημερομηνία του θανάτου, η οποία αποτέλεσε αντικείμενο σοβαρής διαμάχης.

Islam Karimov as depicted by an artist that wished to remain anonymous.

Ο Ισλάμ Καρίμοφ όπως απεικονίζεται από έναν καλλιτέχνη που επιθυμούσε να παραμείνει ανώνυμος.

Είναι πιθανό ο Καρίμοφ να διατηρήθηκε “ζωντανός”, αφότου ένα ειδησεογραφικό πρακτορείο με έδρα τη Μόσχα και μια λίστα επαφών στη μυστικοπαθή χώρα τον ανέφερε νεκρό στις 29 Αυγούστου, προκειμένου να παραταθεί η διακυβέρνησή του πέρα από την 25η επέτειο της ανεξαρτησίας της χώρας την 1η Σεπτεμβρίου. Για πολιτικούς λόγους έπρεπε να ζήσει μέχρι τότε, ακόμα κι αν δεν το πέτυχε στην πραγματικότητα.

Ποιο είναι όμως το μέλλον χωρίς αυτόν;

Μύθοι σταθερότητας

Οι ίδιοι οι υπαινιγμοί του Καρίμοφ ότι το Ουζμπεκιστάν θα διαλυόταν σε αιματηρό χάος υπό μια διαφορετική κυβέρνηση επαναλαμβάνονταν τόσο συχνά, που πολλοί εντός και εκτός της απομονωμένης χώρας τους αντιμετώπιζαν ως γεγονός, ακόμα και όταν ήταν δύσκολο να βρεθούν αποδείξεις. Για το λόγο αυτό, το Ουζμπεκιστάν θα συνεχίσει υπό την ίδια κυβέρνηση.

Η υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας SNB, η ισχυρότερη στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας, θα εξακολουθήσει να είναι υπό την ηγεσία του 72χρονου Rustam Innoyatov, ενός ανθρώπου, του οποίου η μακροζωία στην κορυφή της ουζμπεκικής πολιτικής ταιριάζει μόνο με του Καρίμοφ. Το αστυνομικό κράτος που έφτιαξαν από κοινού είναι απίθανο να υποχωρήσει ή να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε σημαντική αναθεώρηση, όσο ο Innoyatov είναι ακόμα ζωντανός.

Ο Mirziyoyev, ο απόλυτος πιστός του Καρίμοφ, ο οποίος έχει υπηρετήσει ως πρωθυπουργός από το 2003, θα συνεχίσει, ως πρόεδρος, να επιβάλει ένα σύστημα, που ωφελεί τους λίγους και όχι τους πολλούς.

Οι πολιτικές ελευθερίες θα συνεχίσουν να σβήνουν και το αναμφισβήτητο οικονομικό δυναμικό της χώρας θα θυσιάζεται για χάρη μιας αόριστης «σταθερότητας», ενός όρου που χρησιμοποιούσε συχνά ο Καρίμοφ, και ο οποίος ασφαλώς θα συνεχίσει να επιβιώνει.

Ο Καρίμοφ, όπως κι άλλοι δικτάτορες, διέδωσε μια αφήγηση σταθερότητας, ενώ παράλληλα έκανε πολλά για να την υπονομεύσει. Μια βαθιά ειρωνεία ότι ένας άνθρωπος που ονομάζεται Ισλάμ, ο οποίος ορκίστηκε τον προεδρικό όρκο του στο Κοράνι και τώρα έχει ένα τζαμί στην Τασκένδη, [6] που ονομάστηκε προς τιμήν του, έκανε τόσα πολλά για να καταπιέσει τους πιστούς μουσουλμάνους στη χώρα των 32 εκατομμυρίων, κυρίως υπό το πρόσχημα αντιτρομοκρατικής πολιτικής.

Κι ενώ χαιρετίστηκε για την ικανότητά του στη διαχείριση πραγματικών εντάσεων μεταξύ περιφερειακών πολιτικών και επιχειρηματικών ελίτ στη δημοκρατία, η συνήθειά του να τους βάζει να τσακώνονται μεταξύ τους εξασφάλισε τη διαιώνιση αυτών των εντάσεων.

Τέλος, ο Καρίμοφ δημιούργησε ένα Ουζμπεκιστάν, που συνεχίζει να εμφανίζεται στις εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας παράλληλα με τις εντυπωσιακές στατιστικές αύξησης του ΑΕΠ, που υποδηλώνουν “μαγειρέματα” στατιστικών αόρατα ακόμα και κατά τη διάρκεια των κομμουνιστικών χρόνων. Ένα εντελώς διαφορετικό Ουζμπεκιστάν βιώνει μεταναστευτικά εμβάσματα από τη Ρωσία, όπου δουλεύουν πάνω από δύο εκατομμύρια Ουζμπέκοι, να πέφτουν αρκετές φορές μαζί με τις τιμές για τις βασικές εξαγωγές τους.

Αυτό το άλλο Ουζμπεκιστάν προορίζεται να καταρρίψει το προσποιητό Ουζμπεκιστάν σε αλλαγή για καλύτερα ή χειρότερα. Μπορεί να μην συμβεί τώρα ή σύντομα, αλλά κάποια μέρα σίγουρα θα γίνει.