Η Ιρανο-Καναδή ακαδημαϊκός Homa Hoodfar απελευθερώθηκε ύστερα από μήνες φυλάκισης για τη “φεμινιστική” της δραστηριότητα. Η περίπτωσή της ήταν μέρος μίας ευρύτερης καταστολής της δραστηριότητας των δικαιωμάτων των γυναικών πριν και μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2016. Σύνθεση εικόνας της Hoodfar και μίας γυναίκας που λαμβάνει ένα ψηδοδέλτιο για να ψηφίσει στο Ιράν.
Μερικά καλά νέα έφτασαν στον Καναδά αυτή την εβδομάδα, όταν η Homa Hoodfar, μια Ιρανο-Καναδή ανθρωπολόγος, απελευθερώθηκε μετά από μήνες φυλάκισης στο Ιράν. Η Hoodfar είναι γνωστή για την έρευνά της σχετικά με τις γυναίκες και το Ισλάμ, ιδιαίτερα τη συμμετοχή των γυναικών στις ιρανικές εκλογές.
Η σύλληψή της έδωσε έμφαση σε δύο συγκεκριμένες περιοχές ευαισθησίας των σκληροπυρηνικών του Ιράν: την ύπαρξη της διπλής ιθαγένειας, καθώς και κάθε δραστηριότητα που σχετίζεται με τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν. Ως εκ τούτου, η Hoodfar ήταν ιδιαίτερα προβληματική μεταξύ των σκληροπυρηνικών Ιρανικών θεσμικών οργάνων των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης και του δικαστικού σώματος. Αυτά τα δύο σώματα έχουν την ευθύνη για τις συλλήψεις και τη φυλάκιση πολλών ακτιβιστών, δημοσιογράφων, και ανθρώπων με διπλή υπηκοότητα. Λειτουργούν ανεξάρτητα από την εκλεγμένη κυβέρνηση, και συχνά εργάζονται για να υπονομεύσουν τις σχετικά προοδευτικές τάσεις του μετριοπαθούς Ρουχανί.
Το κοινωνικό επίπεδο της Hoodfar και η δίωξη για τη διπλή ιθαγένεια έχει συζητηθεί ευρέως. Ωστόσο, αυτό στο οποίο έχει δοθεί λιγότερη προσοχή είναι η πρόσφατη καταστολή της ιρανικής κυβέρνησης στον ακτιβισμό και η συζήτηση γύρω από τα δικαιώματα των γυναικών, στα οποία επίσης εμπλέκεται η περίπτωση της Hoodfar.
Η συμμετοχή των γυναικών στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιράν το Φεβρουάριο του 2016 ήταν ανήκουστο γεγονός για την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. Οι γυναίκες κέρδισαν 17 από τις 209 κοινοβουλευτικές έδρες. Αυτά τα οφέλη για τις γυναίκες σηματοδότησαν την πρώτη φορά από την Eπανάσταση που υπάρχουν περισσότερες γυναίκες πολιτικοί από κληρικούς πολιτικούς στο κοινοβούλιο και σηματοδότησε μια στροφή στην υποστήριξη του κοινού μακριά από τους σκληροπυρηνικούς ισλαμικούς συντηρητικούς. Η συμμετοχή των γυναικών ήταν το αντικείμενο της έρευνας της Hoodfar, όταν πέρασε τον χρόνο της ψάχνοντας την βιβλιοθήκη του Ιρανικού Κοινοβουλίου στην επίσκεψή της το Φεβρουάριο στο Ιράν.
Μετά την έναρξη της κράτησής της, τον Ιούνιο, ο γενικός εισαγγελέας της Τεχεράνης έδωσε μία συνέντευξη στα μέσα ενημέρωσης, δηλώνοντας ότι η “εγκληματική” περίπτωση της Hoodfar ήταν συνδεδεμένη με “την είσοδό της σε τομείς που αφορούν το φεμινισμό και τα αδικήματα εθνικής ασφάλειας”. Μερικές ημέρες νωρίτερα, τα μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με τους Φρουρούς της Επανάστασης παρουσίασαν άρθρα υποστηρίζοντας ότι η 65χρονη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Concordia ήταν “πράκτορας στο Ιράν μίας επιχείρησης φεμινιστικού δικτύου” και η εκστρατεία για την αλλαγή του ανδροκρατούμενου προσώπου του Κοινοβουλίου ήταν το “τελευταίο της σχέδιο”.
Οι σκληροπυρηνικοί βλέπουν το φεμινισμό ως σχέδιο ενορχηστρωμένο από τη Δύση
Η Εκστρατεία για την αλλαγή του ανδροκρατούμενου προσώπου του Κοινοβουλίου εργάζεται για την προώθηση της συμμετοχής των γυναικών στο κοινοβούλιο: δεν είναι σαφές αν η Hoodfar έχει οποιαδήποτε άμεση συνεργασία μαζί τους.
Μία εικόνα από το εισαγωγικό βίντεο για την Εκστρατεία για την αλλαγή του ανδρικού προσώπου του Κοινοβουλίου. Στ’ αριστερά, ο αριθμός 50 με το θηλυκό σύμβολο ενσωματωμένο και τοποθετημένο στο εκλογικό ψηφοδέλτιό της. Στα δεξιά, ο αριθμός 50 πάλι με το θηλυκό σύμβολο σε ένα κοινοβουλευτικό έδρανο. Το κείμενο έχει ως εξής: “Το έργο των γυναικών για τις γυναίκες στο κοινοβούλιο” είναι ισότιμο με “τις γυναίκες για την αλλαγή του νόμου για τα ίσα δικαιώματα.”
Εκείνοι που συμμετείχαν σε αυτό ανήκουν σε ένα μεγάλο δίκτυο γυναικών στο Ιράν με ένα δίκτυο αλληλεγγύης μέσω της ιρανικής διασποράς, όπου συμπεριλαμβάνονται εξέχοντες ακτιβιστές στο εσωτερικό του Ιράν, όπως η Noushin Ahmadi Khorasani, η οποία έχει στο παρελθόν αντιμετωπίσει σύλληψη και φυλάκιση για το έργο της για τα δικαιώματα των γυναικών σχετικά με εκστρατείες όπως η Εκστρατεία του ενός εκατομμυρίου υπογραφών για την κατάργηση του νόμου των διακρίσεων και η Φεμινιστική Σχολή.
Η Φεμινιστική Σχολή εξηγεί στην ιστοσελίδα της ότι ο στόχος της ήταν να προχωρήσει πέρα από το δικαίωμα του εκλέγειν προς το δικαίωμα του εκλέγεσθαι — οι γυναίκες κατείχαν μόνο το 3% των εδρών στο Ιρανικό κοινοβούλιο πριν από τις εκλογές του Φεβρουαρίου:
Χρειαζόμαστε οι κοινοβουλευτικοί μας εκπρόσωποι να δεσμευτούν για ίσα ανθρώπινα δικαιώματα για τις γυναίκες και τους άλλους πολίτες. Είναι εξαιτίας αυτού που έχουμε ξεκινήσει την εκστρατεία μας για την αλλαγή του ανδροκρατούμενου προσώπου του κοινοβουλίου. […] Οι γυναίκες κατέχουν κρίσιμες αρμοδιότητες σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, από το επίπεδο των νοικοκυριών μέχρι την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική αρένα. Είναι πλέον καιρός η θέση της γυναίκας στο νομοθετικό σώμα να αλλάξει ανάλογα με τις ευθύνες που κατέχουν.
Η συμμετοχή στην πολιτική διαχείριση και στις νομικές διαδικασίες είναι ένα δικαιολογημένο αίτημα που έχει καθοριστεί στην παράγραφο 25 του Συντάγματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας: “Όλοι οι πολίτες, ανεξάρτητα από το φύλο τους, προστατεύονται από το νόμο και απολαμβάνουν τα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα σύμφωνα με τα ισλαμικά πρότυπα”.
Στόχος της εκστρατείας ήταν να εκλέξει 50 γυναίκες βουλευτές. Ενώ το σύνολο των 17 εκλεγμένων γυναικών υπολείπονταν, είχαν σημαντική επιτυχία στη δημιουργία ενός άνευ προηγουμένου ποσού υποψηφίων. Οι επίσημοι αριθμοί υπολογίζουν ότι 1234 γυναίκες εγγράφηκαν για να συμμετάσχουν στις εκλογές για το Κοινοβούλιο — τριπλάσια αύξηση σε σύγκριση με τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές το 2012 — και τουλάχιστον 16 γυναίκες ζήτησαν να γίνουν υποψήφιες στη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων. Υπήρχαν μαζικές απορρίψεις από το Συμβούλιο των Φρουρών, το σώμα που ελέγχει όλους τους υποψηφίους που συμμετέχουν σε διαφορετικές εκλογές στο Ιράν, και καμία γυναίκα δεν είχε υποβληθεί σε έλεγχο για να συμμετέχει στην ψηφοφορία για τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων, το σώμα που θα είναι υπεύθυνο για την εκλογή του επόμενου Ανώτατου Ηγέτη της χώρας.
Καθώς οι εκλογές του Φεβρουαρίου πλησίαζαν, οι Φρουροί της Επανάστασης ξεκίνησαν μια εντατική εκστρατεία καταστολής εναντίον ακτιβιστών για τα δικαιώματα των γυναικών. Τον Ιανουάριο, άρχισαν να συνδέουν οποιεσδήποτε συλλογικές πρωτοβουλίες στον τομέα των δικαιωμάτων των γυναικών με εγκληματική δραστηριότητα, κάτι που μοιάζει πολύ με την περίπτωση της Hoodfar. Πολλοί που συνδέονταν με την Εκστρατεία για την Αλλαγή του ανδροκρατούμενου προσώπου του Κοινοβουλίου κλήθηκαν για ανάκριση από τους Φρουρούς της Επανάστασης, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστεία. Οι προσπάθειές τους για την προώθηση της γυναικείας πολιτικής συμμετοχής απορρίφθηκαν ως σχέδια ενορχηστρωμένα από τη Δύση — τα σκληροπυρηνικά στοιχεία του Ιράν βλέπουν συχνά την επέκταση του ρόλου της γυναίκας πέρα από το σπίτι, ως απόρροια της Δυτική επιρροής, σε αντίθεση με μια εγχώρια επιθυμία από τις Ιρανές γυναίκες να έχουν μερίδιο στους νόμους και στις πολιτικές της χώρας τους.
Σε μία συνέντευξη με το πρακτορείο ειδήσεων Basij — το Basij είναι η πολιτοφυλακή εθελοντών υπό την εποπτεία των Φρουρών της Επανάστασης — η Zahra Nasiri, μία γυναίκα μέλος του γυναικείου τμήματος της σκληροπυρηνικής Ισλαμικής Εταιρείας Φοιτητών, εξήγησε ότι ήταν λυπηρό το γεγονός ότι στοιχεία μέσα από την κυβέρνηση Ρουχανί ενθάρρυναν τις “εκ της Δύσεως” προερχόμενες προσπάθειες για την προώθηση των γυναικών στο κοινοβούλιο:
Δεν είναι έκπληξη να βλέπουμε φεμινίστριες να ξεφυτρώνουν κάθε φορά για λίγο και να φωνάζουν συνθήματα για ίσα δικαιώματα, αλλά αυτό που είναι λυπηρό είναι να βλέπουμε κυβερνητικούς αξιωματούχους να υποστηρίζουν αυτές τις ιδέες και να τους επιτρέπουν να παρεισφρήσουν σε κυβερνητικές θέσεις… Αυτές τις μέρες φαίνεται σαν οι Αλαζονικές Δυνάμεις [οι δυτικές κυβερνήσεις] να προσπαθούν να διεισδύσουν στη χώρα μας μέσα από τις φεμινιστικές δυνάμεις.
Ο Πρόεδρος Ρουχανί και τα μέλη της διοίκησης του είχαν εκφράσει την ενθάρρυνση τους για τη συμμετοχή των γυναικών στις εκλογές του Φεβρουαρίου σε πολλές περιπτώσεις, όπως αυτή η δήλωση του Δεκεμβρίου 2015:
Οι γυναίκες θα πρέπει να είναι παρούσες στις εκλογές για τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων και ιδιαίτερα για [το Κοινοβούλιο], διότι η παρουσία τους στη σύνθεση είναι σημαντική για εμάς… Εμείς δεν κάνουμε χάρη στις γυναίκες [φέρνοντας τους στην κυβέρνηση]. Αυτό είναι φυσικό τους δικαίωμα… Δεν υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά την δημιουργία, την τέχνη, την ευφυΐα και την εγγύτητα προς τον Θεό.
Οι γνώμες της Nasri ωστόσο, επαναλαμβάνονται μεταξύ πολλών άλλων σκληροπυρηνικών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένου του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Χαμενεΐ, του οποίου οι αξιοσημείωτες θεωρίες για τις γυναίκες περιλαμβάνουν τα ακόλουθα από τον Μάιο του 2013:
Μία από τις μεγαλύτερες ευθύνες των γυναικών είναι να γεννούν παιδιά. Αυτή είναι η τέχνη του να είσαι γυναίκα.
Σε πολλές ομιλίες του σχετικά με τις γυναίκες ο Χαμενεΐ, συχνά αποθαρρύνει τις γυναίκες από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες έξω από το σπίτι.
Πολλές γυναίκες όμως είναι αισιόδοξες ότι η εκλογή των νέων γυναικών βουλευτών, κυρίως μέσα από το πιο προοδευτικό ρεφορμιστικό στρατόπεδο, θα απωθήσει πραγματικά τις παραδοσιακές πολιτικές σχετικά με τις γυναίκες, μέσω του κοινοβουλευτισμού.
Η καταστολή στο εσωτερικό του Ιράν συνεχίζεται
Αυτά τα σκληροπυρηνικά συναισθήματα ήταν όντως ο λόγος για τις μαζικές απορρίψεις από το Συμβούλιο των Φρουρών, και την καταστολή στα μέλη της Εκστρατείας πριν και μετά τις βουλευτικές εκλογές.
Οι ανακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες είχαν να κάνουν με τους δεσμούς τους τόσο με την Φεμινιστική Σχολή όσο και με την Εκστρατεία για την αλλαγή του ανδροκρατούμενου προσώπου του Κοινοβουλίου. Ως αποτέλεσμα, πολλοί που εργάζονταν για τη πρωτοβουλία είτε διέκοψαν ή σε μεγάλο βαθμό αυτο-λογόκριναν τις δραστηριότητές τους. Στην Εκστρατεία υπό την αιγίδα της Αμνηστίας, πολλά από τα ενεργά μέλη της, έχουν υπό εξέλιξη εθνικές υποθέσεις εναντίον τους που αφορούν την ασφάλεια.
Το πιο απτό αποτέλεσμα αυτών των καταστολών μπορεί να το δει κανείς από το γεγονός ότι ούτε η ιστοσελίδα της Φεμινιστικής Σχολής ή η σελίδα στο Facebook έχουν ενημερωθεί από τον Φεβρουάριο του 2016. Επιπλέον, το διάσημο περιοδικό του Ιράν για τα δικαιώματα των γυναικών, Zanan-e Emrooz, σταμάτησε την έκδοσή του μετά από χρόνια αγώνων με την κυβέρνηση σχετικά με το περιεχόμενό του. Το περιοδικό έκλεισε τον Απρίλιο του 2015 και άνοιξε εκ νέου και πάλι αργότερα μέσα στο έτος, μόνο για να κλείσει τελικά για τα καλά τον Ιούλιο το 2016.
Ενώ η απελευθέρωση της Hoodfar, καθώς και η προσοχή της διεθνούς κοινότητας είναι σε μεγάλο βαθμό λόγω της ιδιότητάς της ως Καναδή ακαδημαϊκός και διπλής ιθαγένειας, δεν πρέπει να λησμονείται η συνεχιζόμενη καταδίωξη των ακτιβιστών για τα δικαιώματα των γυναικών με δεσμούς μόνο με το Ιράν.
