Ο Jihad Diyab θα χρειάζεται δεκανίκια για το υπόλοιπο της ζωής του: μία τακτική υπενθύμιση των βασανιστηρίων που υπέμεινε για 12 χρόνια, 8 μήνες και 7 ημέρες ως τρόφιμος στο Γκουαντάναμο, όπου ο στρατός των ΗΠΑ λειτουργεί μια φυλακή για την κράτηση υπόπτων για εγκλήματα πολέμου επ’ αόριστον και χωρίς δίκη.
Σαράντα τριών χρονών σήμερα, ο Diyab υπέστη μόνιμη βλάβη στην πλάτη του, ενώ βρισκόταν υπό τη φροντίδα της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Σε μια συνέντευξη που διενεργήθηκε νωρίτερα αυτό το χρόνο στην Ουρουγουάη, είπε σε έναν Αργεντινό δημοσιογράφο ότι το Γκουαντάναμο ακόμα στοιχειώνει τους φυλακισμένους, που είναι αρκετά τυχεροί για να φύγουν. Αυτοί που καταφέρνουν να βγουν έξω, λέει, “είναι ακόμα κρατούμενοι των ΗΠΑ, μέσα“.
Ο Diyab είναι ένας από τους έξι κρατούμενους του Γκουαντάναμο (τέσσερις Σύριοι, ένας Παλαιστίνιος και ένας Τυνήσιος), οι οποίοι αφέθηκαν ελεύθεροι και καλωσορίστηκαν από την Ουρουγουάη τον Δεκέμβριο του 2014, χάρη σε μια συμφωνία μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και του Ουρουγουανού Προέδρου Χοσέ “Πέπε“ Μουχίκα.
Μετά από μια αποτυχημένη εκστρατεία για να επανενωθεί με την οικογένειά του, η οποία έφυγε από τη Συρία προς την Τουρκία, ο Diyab κήρυξε απεργία πείνας στα μέσα Αυγούστου. Στις 15 Σεπτεμβρίου, δήλωσε στο BBC ότι κατηγορεί τις κυβερνήσεις της Ουρουγουάης και των Ηνωμένων Πολιτειών για την κατάστασή του.
Mi situación de salud está muy precaria, estoy mal, mi energía está muy baja y yo responsabilizo personalmente al gobierno de EE.UU. y también al de Uruguay si yo muero.
Η υγεία μου είναι πολύ επισφαλής. Είμαι άρρωστος, η ενέργειά μου είναι πολύ χαμηλή και εγώ προσωπικά καθιστώ υπόλογη την κυβέρνηση των ΗΠΑ, αλλά και της Ουρουγουάης, αν πεθάνω.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου, αφότου δέχτηκε μία εγγύηση ότι η οικογένειά του ήταν ασφαλής στην Τουρκία, ξανάρχισε μία δίαιτα με υγρά.
Ο Diyab έγινε πρωτοσέλιδο φέτος τον Ιούνιο, όταν έφυγε από την Ουρουγουάη πέρα από τα σύνορα προς τη Βραζιλία. Τα μέσα ενημέρωσης της Ουρουγουάης τον αποκάλεσαν έναν “αχάριστο” “αντάρτη” για την έξοδο από τη χώρα, που τον καλωσόρισε από την αιχμαλωσία στις ΗΠΑ. Μετά από ένα μήνα αβεβαιότητας για την τύχη του, ο Diyab εμφανίστηκε στο Καράκας, στη Βενεζουέλα, όπου κρατήθηκε για 17 ημέρες και στη συνέχεια απελάθηκε πίσω στο Μοντεβιδέο.
Οι συνθήκες απέλασης του Diab παραμένουν ασαφείς. Αν και αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι οι πρώην κρατούμενοι του Γκουαντάναμο είναι τώρα “ελεύθεροι άνθρωποι”, η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Brecha, η Ουρουγουάη προφανώς συμφώνησε να απαιτήσει ότι οι απελευθερωμένοι κρατούμενοι παραμένουν στη χώρα για δύο χρόνια πριν πατήσουν το πόδι τους στο εξωτερικό, αν και κορυφαίοι κρατικοί αξιωματούχοι της Ουρουγουάης, αρχικά αρνήθηκαν ότι αποδέχτηκαν αυτόν τον όρο.
Όποια και αν είναι συμφωνία που έγινε μεταξύ Ουρουγουάης και Ουάσιγκτον, το γεγονός παραμένει ότι στους κρατούμενους που απελευθερώθηκαν από το Γκουαντάναμο, τους έχουν εκδοθεί ταυτότητες Ουρουγουάης μόνο, οι οποίες δεν ισχύουν για ταξίδια στο εξωτερικό.
Σήμερα, η κοινή γνώμη σχετικά με τους πρώην κρατουμένους του Γκουαντάναμο έχει αλλάξει και ακόμη και ο πρώην Ουρουγουανός πρόεδρος, ο οποίος διαπραγματεύτηκε την απελευθέρωση του κρατουμένου, λέει τώρα ότι η παραλαβή των ανδρών ήταν απλά η τιμή που έπρεπε να πληρώσει η χώρα για να συνεχίσει να “πουλά πορτοκάλια στις Ηνωμένες Πολιτείες” και να διατηρήσει καλές σχέσεις.
Η διαμαρτυρία των κρατουμένων
Πέντε μήνες μετά την άφιξή τους στην Ουρουγουάη, τέσσερις από τους “έξι του Γκουαντάναμο” πραγματοποίησαν διαμαρτυρία μπροστά από την πρεσβεία των ΗΠΑ στο Μοντεβιδέο. Ο Diyab ήταν απών. Οι άνδρες είχαν συγκεντρωθεί, αφού έμαθαν ότι η Ουάσινγκτον αρνήθηκε να τους παράσχει οικονομική βοήθεια.
Γράφοντας σε ένα blog, οι άνδρες λένε ότι πετάχτηκαν απλώς σε μία ξένη χώρα, χωρίς απασχόληση, τις οικογένειές τους ή την ευχέρεια της τοπικής γλώσσας. Για το σκοπό αυτό, καθώς και για τα 13 χρόνια που πέρασαν κλειδωμένοι χωρίς κατηγορίες, αξίζουν βοήθεια από την υπεύθυνη κυβέρνηση, υποστήριξαν τον Απρίλιο:
Αυτοί [οι ΗΠΑ] θα πρέπει να μας παρέχουν τα μέσα για να ζήσουμε ως φυσιολογικά ανθρώπινα όντα. Δεν μπορούν απλά να ρίξουν τα λάθη στους άλλους, θα πρέπει να μας βοηθήσουν με σπίτια και οικονομική στήριξη. Δεν ζητάμε το αδύνατο από αυτούς μας που κρατούσαν εδώ και 13 χρόνια και θα πρέπει να βοηθήσουν να συγκροτηθούμε για μερικά χρόνια στο μέλλον. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι το λιγότερο που θα μπορούσαν να κάνουν ή από ότι θα μπορούμε να ζητήσουμε.
Σε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Jihad Diyab στην Ουρουγουάη, το περιοδικό Anfibia λέει ότι η συμφωνία που εξασφάλισε την απελευθέρωσή του ήταν στην πραγματικότητα απλά μια «άτυπη» συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα που πιστοποιούν τα δικαιώματα των πρώην κρατουμένων. Το μόνο επίσημο φύλλο χαρτιού που ισχύει για τους φυλακισμένους είναι μία επιστολή υπογεγραμμένη από τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, που παραθέτει τα ονόματα των έξι κρατουμένων και λέει “δεν υπάρχουν πληροφορίες ότι [αυτοί] ενεπλάκησαν ή διεξήγαγαν τρομοκρατικές δραστηριότητες εναντίον των ΗΠΑ ή των συμμάχων της.”
To ντοκιμαντέρ του Anfibia εξετάζει επίσης τις ζωές των άλλων πρώην κρατουμένων του Γκουαντάναμο που έχουν εγκατασταθεί στην Ευρώπη και στην Αφρική, όπου πολλοί αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Ένας από αυτούς τους άνδρες, που ζουν τώρα στη Σλοβακία, δήλωσε στο περιοδικό, “Αυτό δεν είναι ελευθερία. Εξακολουθούν να μας κρατούν. Έχω φύγει από το Γκουαντάναμο, αλλά είναι ακόμα μέσα μου—όλη την ώρα.” Ένας άλλος κρατούμενος στην ταινία αποκαλεί τη ζωή του μετά από τη φυλακή “ένα δεύτερο Γκουαντάναμο”.
Από τον Απρίλιο, όλοι οι πρώην κρατούμενοι στην Ουρουγουάη εκτός του Diyab υπέγραψαν μία συμφωνία με την Οικουμενική Υπηρεσία για την Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια (SEDHU στα ισπανικά) για να λάβουν οικονομική υποστήριξη. Ο Diyab αρνήθηκε να υπογράψει, λέγοντας ότι διαφωνεί με τους όρους, που περιλαμβάνουν τη στέγαση και τα χρήματα για δύο χρόνια. Ο Diyab λέει ότι ο τραυματισμός στην πλάτη του τον αποτρέπει από το να εργαστεί και υποστηρίζει ότι η οικονομική βοήθεια που προσφέρεται δεν είναι αρκετή για να συντηρήσει τον εαυτό του, πόσο μάλλον την οικογένειά του.
Ο Diyab ήταν ο μόνος από τους έξι κρατούμενους που εισήλθε στο Γκουαντάναμο με τη γυναίκα και τα παιδιά του. Από την ομάδα, μόνο αυτός λέει ότι θέλει να φύγει από την Ουρουγουάη για μια αραβική χώρα, όπου ελπίζει να εγκατασταθεί με την οικογένειά του.
Λοιπόν, τώρα πού;
Η επόμενη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Diyab είναι να βρει ένα νέο σπίτι. Σε μία συνέντευξη με την ανεξάρτητη εφημερίδα La Diaria, η γερουσιαστής Lucía Topolansky—η οποία φυλακίστηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας της Ουρουγουάης—υποσχέθηκε ότι η κυβέρνηση ψάχνει για μια λύση:
Lo que hay que hacer es buscar un país que lo quiera. Y ese no es un problema de Uruguay ni tampoco de él, es un problema del mundo.
Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να αναζητήσουμε μια χώρα που να τον δέχεται. Και αυτό δεν είναι μόνο πρόβλημα της Ουρουγουάης ή δικό του πρόβλημα–αυτό είναι πρόβλημα του κόσμου.
Τον Σεπτέμβριο, η κυβέρνηση της Ουρουγουάης κυκλοφόρησε ένα υπόμνημα, που επιβεβαιώνει ότι ψάχνει για μια χώρα που επιθυμεί να λάβει τον Diyab και την οικογένειά του. Αξιωματούχοι λένε ότι κάνουν ό,τι μπορούν και ζητούν από τον Diyab να ματαιώσει την απεργία πείνας “για να σέβεται την αρχή της ζωής”.
Οι διαπραγματεύσεις, ωστόσο, έχουν σημειώσει μικρή πρόοδο.
Σύμφωνα με τα αρχεία Gitmo του WikiLeaks, o Diyab—γιος Σύριου πατέρα και Αργεντινής μητέρας— κέρδιζε τα προς το ζην ως οδηγός φορτηγού για πολλά χρόνια στη Συρία. Όταν συνελήφθη στη Λαχόρη από την πακιστανική αστυνομία το 2002, ζούσε σε ένα διαμέρισμα που διατηρούνταν από τους Ταλιμπάν και πωλούσε μέλι για να υποστηρίξει την οικογένειά του.
Τα αρχεία συνδέουν τον Diyab με μέλη της αλ-Κάιντα, αναγνωρίζοντάς τον ως “υψηλού κινδύνου”, “υψηλής νοημοσύνης,” και “απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες”. Φέρεται να ευθύνεται για την παραχάραξη εγγράφων και διαβατηρίων για την τρομοκρατική οργάνωση. Κρατούνταν στις ΗΠΑ για πάνω από μια δεκαετία, αλλά ποτέ δεν κατηγορήθηκε επίσημα για οποιοδήποτε έγκλημα. Ο Diyab αρνείται όλες τις κατηγορίες.
Οι υποστηρικτές του Diyab διαχειρίζονται μία σελίδα στο Facebook και μια εκστρατεία συλλογής υπογραφών στο Avaaz καλώντας τις κυβερνήσεις να λάβουν “άμεσα μέτρα για να επανενωθεί με την οικογένειά του σε μια χώρα που μπορεί να προσφέρει την οικογενειακή επανένωση.” Εν τω μεταξύ, επαναλαμβάνοντας ό,τι έκανε για 13 χρόνια στη φυλακή, ο Diyab περιμένει. Σε συνέντευξή του στο CNN, ο ίδιος δήλωσε:
Yo no quería hacer esta huelga de hambre pero me cerraron las puertas y me dejaron sin solución y es el único camino que encontré.
Δεν ήθελα να πάω σε απεργία πείνας, αλλά έχουν κλείσει τις πόρτες για μένα και με άφησαν χωρίς λύση και αυτός είναι ο μόνος δρόμος που βρήκα.
Στα μέσα Οκτωβρίου, μετά από 54 ημέρες από την απεργία πείνας, ο Diyab διαγνώστηκε με “επιφανειακό κώμα”. Σύμφωνα με την εφημερίδα La Diaria, είχε προηγουμένως υπογράψει ένα έγγραφο, με το οποίο αρνείται την ιατρική παρέμβαση, “ακόμη κι αν η ζωή του βρίσκεται σε κίνδυνο“, αλλά αργότερα αποδέχθηκε ενδοφλέβια σίτιση. Ο γιατρός που βοηθά τον Diyab λέει ότι η τρέχουσα υγεία του είναι “κρίσιμη” με “υψηλό κίνδυνο αιφνίδιου θανάτου“. Εκτός από την επιδεινούμενη κατάσταση της υγείας του, ο μεσολαβητής του με την κυβέρνηση της Ουρουγουάης μόλις παράτησε την περίπτωσή του.
Παρ’ όλα αυτά, η απεργία πείνας συνεχίζεται, καθώς ο Diyab περιμένει για μια απάντηση στο αίτημά του.