Η Κολομβία είχε βυθιστεί σε εκπληκτική αβεβαιότητα, αφότου έμαθε στις 2 Οκτωβρίου 2016 ότι το αποτέλεσμα μίας καθολικής ψηφοφορίας για το αν θα εγκριθεί μία ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης και της μαχητικής ομάδας που ονομάζεται Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC) ήταν “Όχι”. Καμία πλευρά των όσων συμμετείχαν στη συζήτηση δεν ήταν προετοιμασμένη γι’ αυτό το αποτέλεσμα, το οποίο πολλοί αναφέρουν ως το Κολομβιανό Brexit, σε σχέση με το δημοψήφισμα του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ένα τέτοιο πρόσωπο, ο αρθρογράφος Luis Fernando Álvarez, συνέκρινε αυτά ακριβώς τα δύο γεγονότα στην εφημερίδα El Colombiano:

El Gobierno Británico lo convocó convencido que podía obtener un gran apoyo popular para legitimar su permanencia en la Comunidad Europea; sin embargo, cuando se dieron a conocer los resultados, los más sorprendidos fueron quienes votaron por la salida de la Unión (Brexit). Ningún sector tenía un plan B para enfrentar dicho resultado, cuyo principal efecto político fue la renuncia del Primer Ministro.

En Colombia la situación parece similar, con la salvedad de que no es prudente ni conveniente solicitar la renuncia del Presidente.

Η Βρετανική Κυβέρνηση κάλεσε για [την ψηφοφορία σχετικά με το Brexit], με την πεποίθηση ότι θα μπορούσε να συγκεντρώσει μεγάλη, λαϊκή υποστήριξη, προκειμένου να νομιμοποιήσει τη συνέχιση της παρουσίας της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Ωστόσο, όταν τα αποτελέσματα βγήκαν, αυτοί που ήταν πιο έκπληκτοι ήταν εκείνοι που ψήφισαν για αποχώρηση από την Ένωση (Brexit). Καμία πλευρά δεν είχε ένα σχέδιο Β για την αντιμετώπιση του εν λόγω αποτελέσματος, και το κύριο πολιτικό αποτέλεσμα ήταν η παραίτηση του πρωθυπουργού.

Στην Κολομβία, η κατάσταση φαίνεται να είναι παρόμοια, με την εξαίρεση ότι δεν είναι ούτε συνετό ούτε βολικό να ζητήσουμε την παραίτηση του προέδρου.

Προηγούμενες δημοσκοπήσεις είχαν δείξει ότι οι Κολομβιανοί ήταν υπέρ της πλευράς του “Ναι”, αλλά κανείς δεν προέβλεψε το επίπεδο της αποχής, το οποίο ήταν το υψηλότερο που έχει γίνει ποτέ στην ιστορία της Κολομβίας: μόλις 37.43% του εκλογικού σώματος ψήφισε. Επιπλέον, η μικρή διαφορά των 53.894 ψήφων μεταξύ των δύο πλευρών επιβεβαίωσε την πόλωση που χαρακτηρίζει την κοινωνία της Κολομβίας σε όλη την ιστορία της και ότι έχει ενταθεί από την αρχή της ειρηνευτικής διαδικασίας με την FARC.

Με το αποτέλεσμα του  “Όχι” και την έλλειψη ενός οδικού χάρτη από τις δύο πλευρές, ο πληθυσμός είναι γεμάτος με ερωτήματα. Μετά από περισσότερα από 50 χρόνια πολέμου, θα κερδίσει ποτέ η ειρήνη; Υπήρξε υπερβολική εμπιστοσύνη; Μήπως κέρδισε ένα κύμα άγνοιας; Πόση επιρροή είχαν οι χριστιανικές ομάδες και εκείνες της Ευαγγελικής Εκκλησίας; Μήπως η ιδεολογία των φύλων — που οδηγεί μέχρι το δημοψήφισμα, υπήρχε μια ώθηση για να συνδέσουν την ψήφο του “Ναι” για την ειρήνη ως μια ψήφο κατά των παραδοσιακών αξιών — έχει αποτέλεσμα; Οι αντάρτες επιθυμούν πραγματικά την ειρήνη; Μήπως οι άνθρωποι τιμώρησαν τις ελλείψεις του Σάντος σε άλλους τομείς; Ήταν αναγκαίο να γίνει μία ψηφοφορία για τους Κολομβιανούς; Μήπως ο τυφώνας Matthew επηρέασε κάτι, όταν πέρασε από την περιοχή της Καραϊβικής-Κολομβίας; Μήπως νίκησε το μίσος προς το FARC; Μήπως ένας αβάσιμος φόβος του “Castro-Chavismo” μας νίκησε; Θα χρειαστεί ένα νέο σύνταγμα;

Και τώρα τι γίνεται;

Η χώρα προχωρά

Η τελική συμφωνία με τη FARC για τον τερματισμό της σύγκρουσης και την δημιουργία μίας σταθερής και μακροχρόνιας ειρήνης υπογράφηκε στις 26 Σεπτεμβρίου στην Καρταχένα και διατηρεί τη νομική της εγκυρότητα, παρά το δημοψήφισμα. Παρά το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Χουάν Μανουέλ Σάντος δεν είχε νομική υποχρέωση να διενεργήσει δημοψήφισμα, ο ίδιος αποφάσισε μονομερώς να κάνει την ψηφοφορία, πιστεύοντας με αισιοδοξία ότι η δημοκρατία θα τον υποστηρίξει.

Παρά το απροσδόκητο αποτέλεσμα, όλες οι πλευρές που εμπλέκονται τάχθηκαν υπέρ της συνέχισης της ειρηνευτικής διαδικασίας: η κυβέρνηση, οι συνήγοροι για το “Όχι”, και το FARC. Αυτό βοήθησε να διευκολυνθεί η συνάντηση μεταξύ του Προέδρου Σάντος και των αντιπάλους του, οι οποίοι άρχισαν να εργάζονται στις προτάσεις για μια νέα ειρηνευτική πρόταση μια εβδομάδα μετά την ψηφοφορία. Εκείνοι που ψήφισαν για το “Όχι” επιμένουν ότι δεν καταπολεμούν την ειρήνη, αλλά το μόνο που θέλουν είναι η Κολομβία να αναζητήσει μια “καλύτερη” συμφωνία.

Αναφορικά με την άλλη ομάδα αριστερών της Κολομβίας, των στασιαστών ανταρτών με το όνομα Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός (ELN), η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα διεξάγει δημόσιες συζητήσεις με αντιπροσώπους  του ELN στις 27 Οκτωβρίου 2016 στο Κίτο του Εκουαδόρ. Ο ELN έχει περίπου 1.300 μαχητές και δημιουργήθηκε το 1964 από διανοούμενους με μαρξιστικές και φιλο-Κουβανικής επανάστασης ιδεολογίες, που ανακάτεψαν τις ιδέες τους με εκείνες της θεολογίας της απελευθέρωσης. Η ομάδα σχηματίστηκε στο San Vicente de Chucurí, έναν δήμο του Santander που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Κολομβίας.

Όσο για την κατάπαυση του πυρός με το FARC, ο Πρόεδρος Σάντος ανακοίνωσε την επέκταση της μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους και επιβεβαίωσε ότι μπορεί να ανανεωθεί.

Εκτός από αυτό, ένας νέος παράγοντας έλαμψε έναν φάρο ελπίδας για μια νέα συμφωνία ειρήνης: το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης που δόθηκε στον Σάντος, ο οποίος μετά την παραλαβή της είδησης της αναγνώρισης, επιβεβαίωσε ότι θα συνεχίσει να εργάζεται για την επίτευξη μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Επίσης, ανακοίνωσε στο Twitter ότι θα δωρίσει τα χρήματα από το βραβείο σε λογαριασμό των θυμάτων πολέμου.

#NobelDePaz es de los colombianos, sobre todo de quienes sufrieron la guerra. Con mi familia decidimos donar el dinero a las víctimas

— Juan Manuel Santos (@JuanManSantos) 9 de octubre de 2016

Το Νόμπελ Ειρήνης ανήκει στο Κολομβιανούς, ειδικά σε εκείνους που υπέφεραν από τον πόλεμο. Η οικογένειά μου και εγώ αποφασίσαμε να δωρίσουμε τα χρήματα στα θύματα

— Juan Manuel Santos (@JuanManSantos) 9 Οκτωβρίου 2016

Ένα tweet από τον Héctor Abad Facio Lince, σε απάντηση σε αυτό που ο Πρόεδρος Σάντος εξέφρασε σχετικά με το Νόμπελ Ειρήνης, προσφέρει μια συνοπτική εικόνα σχετικά με το πως αισθάνεται μέρος του πληθυσμού σχετικά με τη χρησιμότητα του βραβείου για την ειρηνευτική διαδικασία στην Κολομβία:

También en el ajedrez hay jugadas geniales que cambian toda la situación del tablero cuando una partida parecía perdida. ¡Gracias Noruega!

— Héctor Abad F. (@hectorabadf) 7 de octubre de 2016

Στο σκάκι υπάρχουν και λαμπρά έργα που αλλάζουν την όλη κατάσταση στην σκακιέρα, όταν ένα παιχνίδι φαίνεται χαμένο. Σ’ ευχαριστούμε, Νορβηγία!

— Héctor Abad F. (@hectorabadf) 7 Οκτωβρίου 2016

Υπήρχε, ωστόσο, σκεπτικισμός και αντιπολίτευση προς τη χρονική στιγμή της απονομής:

No entiendo??? Juan Manuel Santos premio nobel de la paz que la mayoría del pueblo de Colombia rechazó en las urnas democráticamente.

— Xes (@xesoul) 7 de octubre de 2016

Δεν καταλαβαίνω;;; Ο Χουάν Μανουέλ Σάντος πήρε βραβείο Νόμπελ ειρήνης, για  μία ειρήνη που η πλειοψηφία του λαού της Κολομβίας απέρριψε δημοκρατικά στις κάλπες.

— Xes (@xesoul) 7 Οκτωβρίου 2016

Buenos días país sin paz pero con Nobel, con acuerdos sin aprobación, y con oposición pero sin argumentos y/o honestidad.

— (A)✯ZombieWolf✯ (@vultriaisk) 12 de octubre de 2016

Καλημέρα, χώρα χωρίς ειρήνη, αλλά με Νόμπελ, με μη εγκεκριμένες συμφωνίες, και με αντιπολίτευση, αλλά χωρίς επιχειρήματα ή / και ακεραιότητα.

— (A)✯ZombieWolf✯ (@vultriaisk) 12 Οκτωβρίου 2016

Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση — με επικεφαλής τον πρώην πρόεδρο και νυν γερουσιαστή Άλβαρο Ουρίμπε, μαζί με άλλα μέλη του πολιτικού κόμματος του Centro Democratico (Δημοκρατικό Κέντρο) — είναι υπό έλεγχο, χάρη σε μία μήνυση για απάτη των ψηφοφόρων που υποστηρίζει ότι η ομάδα κατηύθυνε μια υποτιθέμενη δυσφήμηση εκστρατεία κατά της ειρηνευτικής συμφωνίας. Ο ισχυρισμός αυτός συνδέεται με ορισμένες δηλώσεις που έγιναν από τον διαχειριστή της εκστρατείας, Juan Carlos Vélez Uribe, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα La República.

Τα κοινωνικά κινήματα μετά το “Όχι”

Όσοι έχουν ζήσει πιο κοντά στον πόλεμο, όπως οι πληθυσμοί των περιοχών Cauca, Chocó, Putumayo και Vaupes, μεταξύ άλλων, φαίνονται να είναι κυρίως υπέρ για την ψηφοφορία, δίνοντας ένα υποδειγματική μήνυμα  συγχώρεσης και συμφιλίωσης προς τους άλλους Κολομβιανούς. Πολλοί άδραξαν την ευκαιρία να δείξουν την αλληλεγγύη και την αγανάκτησή τους αφότου έμαθαν η πλευρά του “Όχι” είχε κερδίσει:

Quién va a ir a las regiones que votaron por el SI, a explicarles cuál es la ruta a seguir producto de la elección nacional del NO? pic.twitter.com/xoqzKRAD9t

— H Andrés Ramírez H (@AndresR_) 3 de octubre de 2016

Ποιος θα πάει στις περιοχές που ψήφισαν ΝΑΙ να τους εξηγήσει ποια είναι η διαδρομή που θα ακολουθήσει αφότου το ΟΧΙ κέρδισε στο εθνικό δημοψήφισμα;

— H Andrés Ramírez H (@AndresR_) 3 Οκτωβρίου 2016

Αυτή η αγανάκτηση ήταν ακριβώς ένα από τα κίνητρα για τους νέους, τους φοιτητές, τις ομάδες ιθαγενών, και  διάφοροι τομείς του άμαχου πληθυσμού να κατέβουν στους δρόμους, βαδίζοντας και φωνάζοντας διάφορα συνθήματα που αντικατοπτρίζουν τα συμφέροντα των Κολομβιανών πολιτών που δεν επιθυμούν πια πόλεμος. Οι πορείες έχουν γίνει μόνιμο φαινόμενο σε διάφορες περιοχές.

“Ούτε ένα βήμα πίσω, θέλουμε ειρήνη!” ήταν η κραυγή των χιλιάδων Κολομβιανών που προώθησαν μια αυτοσχέδια διαμαρτυρία με το hashtag #PazALaCalle (Ειρήνη στον δρόμο) στις 3 Οκτωβρίου, μία ημέρα μετά το δημοψήφισμα, σε διάφορες πόλεις της Κολομβίας. Παρακάτω είναι ένα βίντεο, αυτόπτης μάρτυρας της διαμαρτυρίας από τον YouTube χρήστη jacastillo9101:

Κι αυτό το άλλο βίντεο από τον Ricardo Galán παρουσιάζει μία από τις διαδηλώσεις στην Μπογκοτά, που συνέβη στις 12 Οκτωβρίου. Ως κύριο σύνθημά του, το πλήθος φώναξε: “Ειρήνη Τώρα!“

Ακόμη και με το ιστορικό του μίσους και των εγκλημάτων που δημοσιεύθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τώρα οι άνθρωποι ζητούν ειρήνη σε όλες τις πλευρές με τα #BrigadaDigital (Ψηφιακή Ταξιαρχία) and #PazALaRed (Ειρήνη στο Διαδίκτυο). Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο Mauricio Jaramillo τόνισε:

Ya me metí de cabeza en #PazALaRed.
Pero eso no implica no criticar o defender ideas.Paz no es ausencia de diferencia ni de debate.¿Se unen? pic.twitter.com/8b5X0puj08

— Mauricio Jaramillo M (@MauricioJaramil) 9 de octubre de 2016

Τώρα έχω πέσει με τα μούτρα στο #PazALaRed (Ειρήνη στο Διαδίκτυο)

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει κανείς να επικρίνει ή να υπερασπίζεται τις ιδέες. Η ειρήνη δεν είναι η απουσία της διαφοράς ή της συζήτησης. Ενώνει;

Οι τελευταίες εβδομάδες ήταν έντονες, αλλά έχουν επίσης δει τη νεολαία της χώρας να ενθαρρύνεται από την ελπίδα για το μέλλον τους και αυτό των νέων γενεών. Ένα άλλο hashtag δείχνει τις προσπάθειες των όσων διαμαρτύρονταν που ήταν #EnLasCallesLaPazRenace (Στους δρόμους αναζωπυρώνεται η ειρήνη):

Mañana viernes 14 oct a las 7pm! Toda la ciudadanía cordialmente invitada a la Asamblea de #PazALaCalle! Difundir! #EnLasCallesLaPazRenacepic.twitter.com/o8QYZIWZxS

— Jairo Andres Rivera (@jairoriverah) 14 de octubre de 2016

Αύριο Παρασκευή, 14 Οκτωβρίου στις 7μ.μ.! Όλοι οι πολίτες είναι προσκεκλημένοι στη συνέλευση #Ειρήνη στους Δρόμους! Διαδώστε το!

#Στους δρόμους αναζωπυρώνεται η ειρήνη

Οι διαδηλωτές απαιτούν η κυβέρνηση και ο πρώην πρόεδρος Ουρίμπε να ενώσουν τις προσπάθειές τους, προκειμένου να καταλήξουν σε συμφωνία — και να μην παρατήσουν την ειρηνευτική διαδικασία, η οποία είναι στα σκαριά από το 2012, να πάει χαμένη.

Τι θα συμβεί μετά;

Η κατάσταση των πραγμάτων από εδώ και πέρα περιστρέφεται γύρω από τις συζητήσεις της κυβέρνησης με τις δύο πλευρές: εκείνων που είναι υπέρ και εκείνων που είναι κατά της ειρηνευτικής συμφωνίας. Ο πρόεδρος και η ομάδα του έχουν έρθει σε συζητήσεις με τους δύο, και τώρα υποβάλουν προτάσεις που αργότερα θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης με το FARC.

Αυτή η πιθανή πολιτική και κοινωνική ένωση — για την οποία ένας μεγάλος αριθμός Κολομβιανών είναι σε καλό δρόμο — θα ήταν μια λύση για την επίτευξη της πολυπόθητης ειρηνευτικής συμφωνίας. Αλλά θα είναι δυνατή αυτή η ενοποίηση; Η πραγματικότητα είναι ότι οι Κολομβιανοί έχουν κουραστεί από τον πόλεμο και επιθυμούν την ειρήνη.