Το Εθνικό Πάρκο Simien της Αιθιοπίας. Φωτογραφία: Pixabay

Τον Νοέμβριο του 2015, οι κάτοικοι μιας μικρής πόλης ονόματι Γκίντσι ξεκίνησαν διαμαρτυρίες εναντίον μιας πρότασης της κυβέρνησης της Αιθιοπίας για επέκταση της πρωτεύουσας, Αντίς Αμπέμπα, στις γύρω γεωργικές εκτάσεις στην περιφέρεια Ορόμια. Οι διαμαρτυρίες έχουν μετατραπεί από τότε σε ένα κίνημα που απαιτεί μεγαλύτερη αυτονομία, ελευθερία και σεβασμό στην εθνοτική ταυτότητα των Ορόμο, οι οποίοι γνώρισαν συστηματική περιθωριοποίηση και διωγμό κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα.

Στην Αμχάρα, τη δεύτερη μεγαλύτερη περιφέρεια της χώρας, ξεκίνησαν οι διαμαρτυρίες στο Gonder στις 31 Ιουλίου 2016 και γρήγορα μετεξελίχθηκαν από αντιμετώπιση ζητημάτων τοπικής ταυτότητας της κοινότητας Welkait σε ένα κίνημα σε όλη την περιφέρεια, το οποίο έχει εξαπλωθεί σε πολλές άλλες επαρχίες σε μόλις τέσσερις μήνες. Αν και το περιστατικό μεγάλης κλίμακας της 31ης Ιουλίου στο Gonder σηματοδότησε την πρώτη μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ των ηγετών της διαμαρτυρίας στην Αμχάρα και της αιθιοπικής κυβέρνησης, η διαμάχη μεταξύ Αμχάρα και καθεστώτος χρονολογείται σχεδόν από τις αρχές της δεκαετίας του '90, όταν το καθεστώς, κυριαρχούμενο από Τιγραγιανούς, αναμόρφωσε τα όρια της κοινότητας Welkait, που ανήκε στην εθνότητα των Αμχάρα στην περιοχή Tigray. Κάποιοι ακτιβιστές Αμχάρα περιέγραψαν τη συνεχιζόμενη διαμαρτυρία των Αμχάρα ως “25 χρόνια εξαπολυόμενης οργής”. Οι διαδηλωτές στο Gonder εξέφρασαν επίσης συνθήματα αλληλεγγύης για τις διαμαρτυρίες στην Ορόμια.

Αν και οι διαμαρτυρίες στην Ορόμια και την Αμχάρα ξεκίνησαν για διάφορους λόγους, και οι δύο προέρχονται από την περίπλοκη πολιτική ταυτότητας της Αιθιοπίας. Και στις δύο περιοχές, οι διαδηλωτές αμφισβητούν την κυριαρχία των ελίτ από μια ομάδα – των Τιγραγιανών – στην πολιτική της Αιθιοπίας. Αυτοί αποτελούν το 6% του πληθυσμού, αλλά κυριαρχούν στις τάξεις του στρατού και της κυβέρνησης, ενώ οι Ορόμο είναι το 34% και οι Αμχάρα αντιπροσωπεύουν το 27% του πληθυσμού της χώρας.

Από τον Νοέμβριο, εκατοντάδες διαδηλωτές σκοτώθηκαν και χιλιάδες συνελήφθησαν. Στις αρχές του μήνα, τουλάχιστον 52 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε μια συγκέντρωση για τη γιορτή Irreecha στην Ορόμια, αφού οι δυνάμεις ασφαλείας πυροδότησαν έναν πανικό με βόμβες καπνού και πραγματικά πυρά.

Η εκπληκτική εξάπλωση των διαδηλώσεων από την Αμχάρα στην Ορόμια φάνηκε να αντιπροσωπεύει μια σημαντική καμπή στο μακροχρόνιο κίνημα που αμφισβητεί την 25ετή κυριαρχία του Λαϊκού Επαναστατικού Δημοκρατικού Μετώπου της Αιθιοπίας (EPRDF), του κυβερνώντος πολιτικού συνασπισμού, που κυριαρχείται από Τιγραγιανές εθνοτικές μειονοτικές ελίτ.

Για τους παρατηρητές και τους κριτικούς, αυτές οι διαμαρτυρίες αντιπροσωπεύουν μια κρίσιμη στιγμή στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Αιθιοπίας. Στα μέσα Οκτωβρίου, η κυβέρνηση κήρυξε μάλιστα εξάμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης για πρώτη φορά τα τελευταία 25 χρόνια.

Οι κρατικοί αξιωματούχοι συνέχισαν να υπόσχονται μεταρρυθμίσεις, προσεγγίζοντας αυτό που οι παρατηρητές αποκαλούν «φιλικές φυσιογνωμίες της αντιπολίτευσης» όπως ο Lidetu Ayalew. Την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο, έγιναν μαζικές συλλήψεις και οι αρχές διέκοψαν τις ψηφιακές επικοινωνίες. Η κρατική προπαγάνδα και τα υποχρεωτικά μεγάλης κλίμακας “εκπαιδευτικά προγράμματα” για τους δημόσιους υπαλλήλους φαίνεται να σηματοδοτούν ότι η κυβέρνηση αγωνίζεται να περιορίσει τον ευρύτατο θυμό και τη δυσαρέσκεια.

Εν τω μεταξύ, ένας σημαντικός αριθμός από τα 251.000 μέλη της αιθιοπικής κοινότητας της διασποράς που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες σηματοδοτούν αυτήν την ιστορική στιγμή, τιμώντας τα θύματα της βίας και κρατώντας αγρυπνίες. Το πιο σημαντικό, έχουν αρχίσει να σκέφτονται τη ζωή χωρίς το κατεστημένο καθεστώς.

Καθώς οι διαμαρτυρίες έρχονται αντιμέτωπες με τις βασικές πολιτικές και οικονομικές δομές της Αιθιοπίας, το καθεστώς φαίνεται πιο ασταθές από ποτέ. Κατά συνέπεια, η αιθιοπική διασπορά συγκάλεσε συνέδρια για να συζητήσει την αλλαγή καθεστώτος, τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και άλλα μεταβατικά ζητήματα. Τα συνέδρια οργανώνονται από διάφορες πολιτικές ομάδες της διασποράς και άτομα που χωρίζονται, ωστόσο, σε διάφορες εθνοτικές και ιδεολογικές γραμμές.

Από τα γεγονότα που συμβαίνουν τώρα στην Αιθιοπική διασπορά, ξεχωρίζουν δύο προεξέχοντα συνέδρια.

Συνδιάσκεψη Ορόμο για την Εθνική Συναίνεση: Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο

Το συνέδριο Oromo για την Εθνική Συναίνεση ήταν μια προ-συγκέντρωση, κατά την οποία οι πολιτικές ομάδες των Ορόμο, της μοναδικής μεγαλύτερης αιθιοπικής εθνοτικής ομάδας, συζήτησαν για τη Συνέλευση Ηγεσίας των Ορόμο, η οποία προγραμματίζεται να διεξαχθεί τον Νοέμβριο στην Ατλάντα της Τζόρτζια.

Η προ-συγκέντρωση ξεκίνησε στο Λονδίνο στις 22 Οκτωβρίου 2016 και ολοκληρώθηκε την επόμενη ημέρα. Ενώ το συνέδριο ήταν σε εξέλιξη, γρήγορα προέκυψε διαχωρισμός μεταξύ των ελίτ Ορόμο στη διασπορά σχετικά με την ενσωμάτωση και τη διαμόρφωση της συνέλευσης που σχεδιάστηκε για την Ατλάντα. Οι διοργανωτές της σύμβασης της Ατλάντα φάνηκαν να υποστηρίζουν τη διαδικασία της συνέλευσης όπως είχε προγραμματιστεί, παρά τις παρατηρήσεις σημαντικών Ορόμο ακτιβιστών, δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών, οι οποίοι έθεσαν απαιτητικά ερωτήματα και πρότειναν διάφορα και περίπλοκα εναλλακτικά θέματα και πλαίσια για τη συνέλευση.

Η προ-σύνοδος έφθασε όμως σε μια δραματική κορύφωση, όταν ο Liben Wako (εκπρόσωπος μιας πολιτικής ομάδας Ορόμο) προκάλεσε λαίλαπα λέγοντας: “Ο αγώνας των Ορόμο δεν είναι να εκδημοκρατίσει την Αιθιοπία αλλά να την αποκόψει σε κομμάτια“.

Funny how the diaspora make up and break up Ethiopia while we the locals eat our breakfast, have a coffee with our neighbors and go to work.

— Amare Mekonnen (@Amare_Mekonnen) October 26, 2016

Αστείο πώς η διασπορά συνθέτει και διαλύει την Αιθιοπία ενώ εμείς οι ντόπιοι τρώμε το πρωινό μας, πίνουμε καφέ με τους γείτονές μας και πηγαίνουμε στη δουλειά.

Η δήλωση ήταν μια αξιοσημείωτη κρυσταλλοποίηση της υπαρξιακής κρίσης της χώρας, αποδεικνύοντας ότι ο εθνοτικός εθνικισμός παραμένει ένα ισχυρό και ανεπίλυτο ζήτημα στην Αιθιοπία σήμερα. Στο σημερινό θερμό εθνο-εθνοτικό πολιτικό κλίμα, τέτοιου είδους δηλώσεις απειλούν να επιδεινώσουν αντιδράσεις εναντίον μη-Ορόμο Αιθιόπων, που υποστήριξαν τη συνεχιζόμενη διαμαρτυρία με στόχο τον εκδημοκρατισμό της Αιθιοπίας.

Political movements in #Ethiopia can be supported by the diaspora, but should not be dictated by it. The People know what is best for them.

— Hallelujah Lulie (@halelule) October 27, 2016

Τα πολιτικά κινήματα στην Αιθιοπία μπορούν να υποστηριχθούν από τη διασπορά, αλλά δεν πρέπει να υπαγορεύονται από αυτήν. Οι άνθρωποι γνωρίζουν τι είναι καλύτερο για αυτούς.

Χάρτης πορείας για μετάβαση και θέσπιση συντάγματος στην Αιθιοπία

Η διάσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε στις 22 και 23 Οκτωβρίου 2016, συγκεντρώνοντας διάφορα άτομα και πολιτικές ομάδες στην Ουάσινγκτον. Η εκδήλωση του Οκτωβρίου σηματοδότησε τη δεύτερη φορά που διοργανώθηκε το γεγονός, με την πρώτη συνάντηση τον Απρίλιο του 2016.

Οι μελετητές και οι πολιτικές ομάδες που εδρεύουν στη διασπορά παρουσίασαν έγγραφα, αντιλήψεις και ιδέες σχετικά με τις συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες και τις επιπτώσεις τους στην Αιθιοπία. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι περισσότεροι συμμετέχοντες στη διάσκεψη κατέληξαν σε συναίνεση σχετικά με την πρωταγωνιστική εθνική ταυτότητα των πολιτών της Αιθιοπίας, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα διάφορες εθνοτικές ταυτότητες. Οι περισσότερες από τις εργασίες που παρουσιάστηκαν στη διάσκεψη αντικατόπτριζαν αυτή τη συμφωνία.

Σε γενικές γραμμές, δύο αντιτιθέμενες πολιτικές ομάδες – οι εθνοτικοί εθνικιστές και οι πολιτικοί εθνικιστές – έχουν κυριαρχήσει στη ρητορική που διαμόρφωσε τα δύο συνέδρια. Αυτή η διχοτόμηση καταλήγει μερικές φορές σε συγκρούσεις μεταξύ αποσχιστών και ενωτικών.