Αφίσες από γνωστές μεξικανικές ταινίες. Φωτογραφία: Juan Tadeo.

Μεξικανικές κινηματογραφικές ταινίες που εκμεταλλεύονται τις ταξικές διαφορές και την κοινωνική ανισότητα αποτελούν τεράστιες επιτυχίες στο box office. Το τελευταίο παράδειγμα του φαινομένου αυτού είναι η πρόσφατη κυκλοφορία της ταινίας ¿Qué culpa tiene el niño? (“Τι φταίει το παιδί;”).

Όπως έχει γραφτεί παλιότερα σε άρθρο του Global Voices, η οικονομική ανομοιογένεια και η φτώχεια έχουν καλλιεργήσει αυξανόμενες ταξικές εντάσεις στο Μεξικό, που οδηγούν στην γενικευμένη αντίληψη ότι οι πιο ευκατάστατες ομάδες και άτομα αντιμετωπίζουν με αλαζονεία τον υπόλοιπο πληθυσμό. Οι ορατές υπερβολές και η υπερκατανάλωση καθιστούν ακόμη εμφανέστερη την ανισότητα στη χώρα.

Δεν είναι σε καμία περίπτωση τυχαίο ότι η ταινία “The Noble Family” έσπασε ρεκόρ box office, όταν κυκλοφόρησε το 2013. Η ταινία αφορούσε μια υποθετική οικογένεια στην κορυφή της κοινωνικοοικονομικής κλίμακας του Μεξικού και οι περιπλοκές που αντιμετωπίζει, καθώς προσπαθεί να ζήσει όπως η υπόλοιπη χώρα. Ειδικότερα, τα μέλη της οικογένειας πρέπει να δουλέψουν σε χαμηλόμισθες δουλειές. Ένας χαρακτήρας βρίσκει δουλειά σε τράπεζα, ένας άλλος οδηγεί λεωφορείο και μια τρίτη εργάζεται ως σερβιτόρα, όπου αναγκάζεται για τη δουλειά να φοράει ένα μικροσκοπικό μίνι.

Τον Μάιο του 2016, περίπου 1.100 κινηματογράφοι στο Μεξικό πρόβαλαν την ταινία “Why Blame the Kid?” του σκηνοθέτη Gustavo Loza. Σύμφωνα με την εφημερίδα Milenio, η ταινία προσέλκυσε περισσότερο κοινό εκείνο το Σαββατοκύριακο από τα “Angry Birds” και την χολιγουντιανή υπερπαραγωγή εκατομμυρίων δολαρίων “Captain America: Civil War”. Η μαγική συνταγή είναι ίδια πάντα: κοροϊδεύεις τις ταξικές διαφορές στο Μεξικό. Ο κριτικός ταινιών Alejandro Alemán αναφέρει ότι καταλήγει σε ένα απλό αστείο:

El humor en esta cinta versa sobre un solo gag. La diferencia social entre Maru y Renato así como el choque de clase que presupone la reunión de ambas familias. Mientras Maru es hija de un importante diputado (Jesús Ochoa haciendo su personaje de siempre) que vive en una cuasi mansión, Renato vive en una unidad habitacional con su mamá (Mara Escalante, haciendo de su personaje una revisión de otro similar que hace en la televisión); mientras Maru tiene un trabajo respetable en Santa Fe, Renato tendrá que meterse de repartidor de pizzas; mientras la familia de Maru bebe champaña, la familia de Renato bebe tepache.

Το χιούμορ αυτής της ταινίας είναι απλά ένα μονάχα αστείο: οι κοινωνικές διαφορές μεταξύ Maru και Renato και η πολιτισμική σύγκρουση που υποτίθεται θα συμβεί από την ένωση των οικογενειών τους. Ενώ η Maru είναι κόρη ενός σημαντικού κυβερνητικού αξιωματούχου (ο Jesús Ochoa παίζει τον κλασικό του ρόλο) που ζει σε μια περίπου έπαυλη, ο Renato ζει στις εργατικές πολυκατοικίες με τη μητέρα του (η Mara Escalante παίζει ένα χαρακτήρα παρόμοιο με αυτόν που παίζει στην τηλεόραση). Ενώ η Maru έχει μια σεβαστή δουλειά στη Σάντα Φε, ο Renato αναγκάζεται να δουλεύει ως ντελιβεράς σε πιτσαρία. Ενώ η οικογένεια της Maru πίνει σαμπάνια, η οικογένεια του Renato πίνει τεπάτσε.

(Σημείωση: Η Σάντα Φε στο Μεξικό έχει περάσει από πολεοδομικό εξωραϊσμό την τελευταία δεκαετία λόγω της κατασκευής κτιρίων με γραφεία και υψηλής τεχνολογίας επαγγελματικών χώρων. Από την άλλη πλευρά, το τεπάτσε είναι ένα ρόφημα από ανανά υπό ζύμωση, το οποίο γίνεται ολοένα και λιγότερο δημοφιλές. Συνήθως προορίζεται για άτομα με περιορισμένα οικονομικά).

Η παθολογική εμμονή της κοινής γνώμης του Μεξικού με τις ρομαντικές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων αποτέλεσε επίκεντρο της ταινίας του 2002 “Amarte duele” και αναρίθμητων άλλων μεξικάνικων ταινιών από το 1959, επισημαίνει ο Αlemán.

Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως ο Rufián προειδοποίησαν τους θεατές για δείγματα ταξισμού στην ταινία “Why Blame the Kid”:

Ps la de Qué culpa tiene el niño sí logra estar divertida. A pesar del clasismo y hasta cierta misoginia elegante.

— Rufián (@rufianmelancoli) May 14, 2016

Λοιπόν, το “Why Blame the Kid” αποδεικνύεται διασκεδαστική ταινία. Παρά τον ταξισμό και τον έως ενός σημείου σχεδόν προσβλητικό μισογυνισμό.

— Rufián (@rufianmelancoli) May 14, 2016

Ο Francisco Blas, εν τω μεταξύ, σημείωσε ότι ο λόγος που πηγαίνουμε στον κινηματογράφο είναι για να διασκεδάσουμε:

¿Que culpa tiene el niño?, quizá si sea un remake clasista pero divertida y cómica al final a eso vamos al cine no?, a divertirnos.

— Francisco Blas Ⓜ️ (@iQueBlas) May 15, 2016

Γιατί το “Blame the Kid”; Ίσως είναι ένα ριμέικ με σημάδια ταξισμού, αλλά είναι διασκεδαστικό και αστείο και γι’ αυτό πάμε σινεμά, σωστά; Για να διασκεδάσουμε.

— Francisco Blas Ⓜ️ (@iQueBlas) May 15, 2016

Άξιο σημείωσης είναι ότι η δημοφιλής μεξικανική κινηματογραφική βιομηχανία λαμβάνει λίγη αναγνώριση εκτός χώρας, έτσι μονάχα λίγες ταινίες υψηλού επιπέδου καταφέρνουν να περάσουν τα σύνορα. Μετράς ξεχωριστές μεξικάνικες ταινίες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ίσως η πιο σημαντική είναι η “Amores Perros” (2000), υπό τη σκηνοθεσία του πλέον βραβευμένου και διεθνώς αναγνωρισμένου Alejandro González Iñárritu.

Επίσης, πρέπει να αναφερθεί και το έργο του Luis Estrada, με την κριτική του την κατάλληλη χρονική στιγμή ενάντια στη διαφθορά και την εξουσία της πολιτικής τάξης και στο “Herod's Law” (1999) και στην ταινία “The Perfect Dictatorship” (2014), μεταξύ άλλων. Αυτά. Η σωρεία του εμπορικού μεξικανικού κινηματογράφου κυριαρχείται από ρομαντικές κωμωδίες διανθισμένες με τις βαθιά εδραιωμένες ταξικές διαφορές που χαρακτηρίζουν (και μάλλον φαίνονται οικείες) σε μεγάλη πλειοψηφία της μεξικανικής κοινωνίας.

Η σάτιρα πάντοτε διανθίζει επικρίσεις για ανεπιθύμητες συμπεριφορές που προσπαθούμε να ξεπεράσουμε. Στο Μεξικό, οι ταξικές διαφορές χρησιμοποιούνται ως δόλωμα που φέρνει τον κόσμο στον κινηματογράφο και τους κάνει να γελάνε λίγο. Ωστόσο, κάποια στιγμή σύντομα, οι ίδιες αυτές οι ταξικές διαφορές πρέπει να αντιμετωπιστούν με σοβαρότητα ως ένα πρόβλημα, που δεν κάνει κανέναν να γελά, παρά έχει προκαλέσει λυπηρά επεισόδια διακρίσεων, κατάχρησης εξουσίας και επιθέσεων ενάντια σε δημοσίους υπαλλήλους τους τελευταίους μήνες, όπως έχει δημοσιεύσει στο παρελθόν και το Global Voices.