Της λείπει το αντάρτικο, αλλά αυτή η πρώην μαχητής του FARC ξεκινά μια νέα ζωή στην πατρίδα

FARC guerrillas during the Caguan peace process March 22, 2006. Photo by DEA Public Affairs. Public domain

Αντάρτες του FARC κατά την ειρηνευτική διαδικασία Caguan στις 22 Μαρτίου 2006. Φωτογραφία: DEA Public Affairs. Χωρίς πνευματικά δικαιώματα.

Το άρθρο αυτό της Jasmine Garsd αρχικά δημοσιεύτηκε στο PRI.org στις 31 Οκτωβρίου 2016. Αναδημοσιεύεται εδώ βάσει συμφωνίας ανταλλαγής περιεχομένου.

Στο κάτω μέρος της τσιμεντένιας ρεματιάς, δίπλα στις όχθες του καναλιού, υπάρχει ένα μικρό κατάστημα που πωλεί πράσινες μπανάνες, αναψυκτικά τύπου κόλα και τσιγάρα. Αλλά του τελείωσαν οι μπανάνες

Η γυναίκα που προχωρά προς το κατάστημα, που είναι γνωστή ως Xiomara, έχει συχνά την ανάγκη να νικήσει την επιθυμία να το βάλει στα πόδια. Συγκρίνει την επιθυμία να ξεφύγει από κάτι, που καταλαμβάνει το σώμα της.

“Είμαι καλά και μετά, από την μία στιγμή στην άλλη, θέλω να βγω έξω,” λέει η Xiomara. “Απλά θέλω να φύγω. Να βγω έξω. Έχω ανάγκη να φύγω.”

Όταν νοιώθει έτσι, ανάβει ένα τσιγάρο και ίσως να δει και λίγο τηλεόραση.

“Θέλω να φύγω. Και δεν μπορώ, επειδή τώρα έχω ένα σπίτι,” λέει.

Μέχρι πρόσφατα, η Xiomara ήταν μία αντάρτισσα πολεμίστρια για τις Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας ή FARC. Πολέμησε στο μεγαλύτερο ενεργό πόλεμο σ’ αυτή την πλευρά του πλανήτη: για 52 χρόνια οι Μαρξιστές αντάρτες του FARC συγκρούονταν με την κυβέρνηση. Η σύγκρουση άφησε 260.000 νεκρούς, τρομοκρατώντας τους Κολομβιανούς για χρόνια με ακούσιες μετακινήσεις, απαγωγές, μακάβρια βασανιστήρια και εξαφανίσεις.

Νωρίτερα τον Οκτώβριο, μία μικρή πλειοψηφία Κολομβιανών απέρριψε μία ειρηνευτική συμφωνία που είχε συμφωνηθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Και οι δύο πλευρές είναι πίσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τώρα και υπάρχει μία προσωρινή κατάπαυση του πυρός.

Οι γυναίκες διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην ειρηνευτική διαδικασία και η Κολομβία εγκωμιάστηκε σε όλο τον κόσμο για την πρωτοποριακή ενσωμάτωση των αναγκών και των ανησυχιών των γυναικών. Η ειρηνευτική συμφωνία υποσχέθηκε να δημιουργήσει μία υποεπιτροπή με βάση το φύλο για να διερευνήσει τα εγκλήματα πολέμου με σεξουαλικό χαρακτήρα, να προωθήσει τα δικαιώματα κατοχής γης των γυναικών αγροτών και οι διαπραγματεύσεις να θέσουν μπροστά και στο κέντρο τις φωνές των γυναικών θυμάτων.

Ωστόσο, πολλές γυναίκες εξακολουθούν απορρίπτουν τη συμφωνία. Κάποιες είπαν ότι ήθελαν αυστηρότερες ποινές για τους αντάρτες. Άλλες φοβούνται ότι θα δοθεί στους Μαρξιστές αντάρτες ένας υπερβολικά μεγάλος ρόλος στην κυβέρνηση.

Για να διαχειριστεί μία νέα ειρηνευτική συμφωνία, η κυβέρνηση θα πρέπει να καταλάβει πως να βοηθήσει καλύτερα τις γυναίκες, όπως η Xiomara: Υπάρχουν πάνω από 17.000 ενεργοί μαχητές αντάρτες, ενώ εκτιμάται ότι το 40% είναι γυναίκες. Και έχουν μία ιδιαίτερα οδυνηρή περίοδο κατά την επιστροφή τους στη ζωή ως πολίτες.

Το κατάστημα της Xiomara είναι στην πόλη της Florencia, στην άκρη της Κολομβιανής Αμαζονίας, σε μια γειτονιά όπου χιλιάδες οικογένειες εκτοπίστηκαν από την ένοπλη σύγκρουση. Ανάμεσα στους πελάτες, εκείνη αναπολεί τότε που έγινε για πρώτη φορά μαχήτρια.

Ήταν 14 ετών. Δεν είπε στους φίλους της ή την οικογένειά της ότι έφευγε.

Από τότε που ήμουν μικρό κορίτσι, αγάπησα τα όπλα. Σκέφτηκα, να ενταχθώ στην αστυνομία, ή στο στρατό. Αλλά για να μπορούσα να συμμετάσχω θα έπρεπε να διαβάσω και ήμουν πραγματικά κακή στο διάβασμα. Έτσι, το πιο εύκολο πράγμα ήταν… οι αντάρτες. Δεν χρειαζόταν να μελετήσεις,” λέει.

Οι άνθρωποι εντάσσονταν στο FARC για διαφορετικούς λόγους. Κάποιοι αναγκάζονταν. Πολλοί εντάσσονταν για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης. Άλλοι, όπως η Xiomara, απλά ήθελαν την περιπέτεια. Ο ενθουσιασμός και ο σεβασμός που έφερναν τα όπλα δεν είναι μικρό πράγμα για μία γυναίκα σε μία βαθιά σεξιστική κοινωνία.

Το FARC ευαγγελίζεται μία ρητορική ισότητας των φύλων,” εξηγεί η Kimberly Theidon, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Tufts. Διδάσκει διεθνές ανθρωπιστικές σπουδές, και έχει εργαστεί εκτενώς στην Κολομβία.

Η Theidon λέει, για όλες τις υποσχέσεις του FARC, οι γυναίκες που συμμετείχαν τα έβρισκαν σκούρα: “Ακούς για τις αναγκαστικές αμβλώσεις, την αναγκαστική αντισύλληψη και τον εξαναγκασμό του να κοιμούνται με ανθρώπους που δεν ήθελαν απαραιτήτως. Να εγκαταλείπεις μωρά που θα ήθελες να μπορούσες να μεγαλώσεις.”

Η Xiomara σκληραίνει όταν την ρωτάω αν φοβήθηκε ποτέ εκεί έξω. “Λοιπόν είναι σκληρή ζωή, δεν πρόκειται να σας πω ότι όλα είναι χαρούμενα και γιορτινά. Όχι. Φοβόμουν”, λέει.

Γενικά μιλάει με χαμηλή φωνή, γι’ αυτό είναι λίγο αταίριαστο όταν έγινε δεξί χέρι ενός στρατηγού. “Ξέρεις, ανά πάσα στιγμή, μία σφαίρα μπορεί να σε χτυπήσει και να σε σκοτώσει. Αυτό είναι τρομακτικό. Αλλά κοίτα, μαθαίνεις. Σου λέω, μπορείς να το συνηθίσεις. Μπορείς να το συνηθίσεις και να μάθεις“.

Campaign poster from Colombia's Ministry of National Defense.

“Προτού γίνεις αντάρτισσα, ήσουν κόρη μου. Ελπίζω να έρθεις σπίτι αυτά τα Χριστούγεννα. Αποστρατεύσου. Τα Χριστούγεννα, όλα είναι πιθανά.” Αφίσα εκστρατείας από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Κολομβίας.

Της άρεσε. Η Xiomara έμεινε με το FARC για 15 χρόνια. Μετακινούνταν σε όλη την Κολομβία, σε βουνά και στη ζούγκλα. Μέχρι που άρχισε να αρρωσταίνει.

Κατηγορεί τα φάρμακα για έλεγχο των γεννήσεων που της έδωσαν οι γιατροί των ανταρτών. Λέει ότι οι ορμόνες την αρρώστησαν στ’ αλήθεια. Επιδεινώθηκε τόσο πολύ που οι αντάρτες την έδιωξαν. “Μου είπαν ότι δεν ήμουν πλέον χρήσιμη. Και ούτε κι εγώ μπορούσα πλέον να το κάνω ούτως ή άλλως. Μέχρι εκεί μπορούσα να φτάσω,” λέει.

Έφυγε από την ερημιά και πήγε στο σπίτι για να σχεδιάσει την επόμενη κίνησή της. Και αυτό ήταν τρομακτικό. “Φοβόμουν να βγω έξω. Πολύ φοβισμένη. Δεν θα πω ψέματα, εξακολουθώ να είμαι. Δεν φοβάμαι μήπως χτυπήσω. Απλώς δεν μπορώ να αισθάνομαι άνετα. Επειδή είναι σαν να έγινα σαν άγριο ζώο.”

Οι μαχητές όπως η Xiomara υποτίθεται ότι πρέπει να επικοινωνούν με τις Αρχές όταν φεύγουν από το FARC. Αλλά εκείνη δεν το είπε σε κανέναν ότι είχε επιστρέψει. Ένας γείτονας την ανέφερε. Ο στρατός ήρθε να την ελέγξει για όπλα. Τότε ήταν που εγγράφηκε σε επίσημη διαδικασία επανένταξης, που διευθύνεται από την κυβέρνηση της Κολομβίας, με την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Περίπου 48.000 μαχητές έχουν εγγραφεί στο πρόγραμμα, τα τελευταία 12 χρόνια. Ξεκινά με ένα σπίτι καταφύγιο. Υπάρχει ένας μισθός ως αντάλλαγμα για να συνεχίσεις τις σπουδές σου ή για να μάθεις ένα επάγγελμα. Και πολλή συμβουλευτική. Συχνά για πράγματα που εσύ κι εγώ θεωρούμε δεδομένα, όπως το πως να μετακινηθείς με τις δημόσιες συγκοινωνίες ή να κλείσεις ένα ιατρικό ραντεβού.

Η Monica Monje είναι ψυχολόγος και της έχει ανατεθεί να εργαστεί με την Xiomara. Μου λέει ότι ο αγώνας της Xiomara είναι πολύ μεγαλύτερος από το πώς να εκτελέσει μία παραγγελία. Η Xiomara δεν είναι σίγουρη για το πώς να είναι μία γυναίκα στην Κολομβία.

Είναι παράξενο να ακούς την Xiomara να μιλάει γι’ αυτό: είναι χυμώδης, εντυπωσιακά ελκυστική. Αποπνέει μία υπνωτική αυτοπεποίθηση. Αλλά μου λέει, σχεδόν εμβρόντητη με τον εαυτό της, ότι παρά το γεγονός ότι είναι γυναίκα, αγαπά την σωματική εργασία και το ύπαιθρο.

“Την αλήθεια; Θες να σου πω την πάσα αλήθεια; η Xiomara σταματά. “Μου λείπει αυτή τη ζωή. Αυτή είναι η αλήθεια. Κοίτα, επειδή σ’ αυτή τη ζωή… είσαι πάντα σε κίνηση. Πάντα ασκείσαι. Το σώμα σου είναι πάντα σε κίνηση. Και επίσης, περιβάλλεσαι από τόσους πολλούς ανθρώπους. Είναι σαν οικογένεια..

Η Κολομβιανή κοινωνία εξακολουθεί να είναι βαθιά φυλετική. Το να φύγεις από το σπίτι, να λερωθείς, να κάνεις χειρωνακτικές εργασίες — αυτά θεωρούνται μη γυναικεία. Η Xiomara αισθάνεται την αλλαγή στο σώμα τηςδυνατή ακόμα από την πεζοπορία σε όλη τη χώρα με ένα όπλο, αλλά γίνεται μαλθακή από το να κάθεται γύρω από το κατάστημα. Αυτή είναι μία από τις μεγάλες προκλήσεις της επανένταξης των γυναικών ανταρτών πίσω στην κοινωνία. Για χρόνια έχουν βιώσει την αδρεναλίνη και την περιπέτεια. Και τώρα περιμένουν απ’ αυτές να επιστρέψουν πίσω στο να είναι γυναίκες από σπίτι.

Η καθηγήτρια Theidon θυμάται μία εκστρατεία από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Κολομβίας, για να πεισθούν οι γυναίκες να φύγουν από τις δυνάμεις των ανταρτών. “Ήταν μια αφίσα που έμοιαζε σαν να ήταν διαφήμιση για κραγιόν. Ήταν γυαλιστερή. Και μία γυναίκα να χαμογελά και με τέλειο μακιγιάζ. Και ήταν σχετικά με τοελευθέρωσε τον εαυτό σου.” … “Αντάρτισσα, αποστρατεύσου και αισθάνσου σαν γυναίκα και πάλι!

Αν η Κολομβία καταφέρει να υπογράψει μία ειρηνευτική συμφωνία με τις δυνάμεις των ανταρτών, θα ήταν ιστορική. Ο μεγαλύτερος ενεργός πόλεμος σ’ αυτή την πλευρά του πλανήτη θα έχει τελειώσει.

Αλλά εδώ είναι η πρόκληση: Εξακολουθούν να υπάρχουν πάνω από 17.000 μαχητές εκεί έξω, στα βουνά και στις ζούγκλες. Αναμένεται στα ξαφνικά να επανενταχθούν στην κοινωνία. Πολλοί από αυτούς είναι γυναίκες, όπως η Xiomara. Η Theiden λέει, προκειμένου να δουλέψει η οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία, η κυβέρνηση θα πρέπει να επανεξετάσει τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζεται τις γυναίκες μαχήτριες.

Νομίζω ότι το πρόγραμμα είναι κατανοητό ως, αποστράτευση των ανδρών, διότι οι ένοπλοι άνδρες θεωρούνται ως κίνδυνος για την ασφάλεια”, λέει. “Το μήνυμα προς τις γυναίκες είναι, “επιστροφή στο σπίτι”. Γυρίστε πίσω στο κραγιόν, πίσω στο σπίτι. … Και είναι μία πολύ αντιδραστική, οπισθοδρομική, κατανόηση του τι μπορεί να θέλουν αυτές οι γυναίκες αφότου για χρόνια έβλεπαν τον εαυτό τους ως πολιτικούς πρωταγωνιστές.”

Η Xiomara δεν έχει στ’ αλήθεια φίλους. Σίγουρα δεν έχει φιλενάδες. Σκεφτείτε αυτό: Από την ηλικία των 14 μέχρι τα 30, ήταν έξω στη ζούγκλα και στα βουνά. Και τώρα είναι πίσω, και δεν μπορεί να μιλήσει σε κανέναν που ήξερε τότε.

Με προσκαλεί στο πίσω μέρος του σπιτιού για ένα τσιγάρο, σε μία βεράντα με θέα σε ένα κανάλι. Το νερό είναι βρώμικο, αλλά είναι ήσυχα εδώ. Και για λίγα λεπτά δεν έχουμε τον σύζυγό της πάνω από τα κεφάλια μας. Και τότε είναι που μου μιλά για το τι την απασχολεί. “Αρρώστησα. Είμαι στ’ αλήθεια άρρωστη. Ο έλεγχος των γεννήσεων με ανακάτεψε στ’ αλήθεια. Δεν μπορώ να κάνω παιδιά.

Σε ένα μεγάλο μέρος της Κολομβιανής κοινωνίας, το να μην είσαι σε θέση να κάνεις παιδιά θεωρείται αποτυχία ως γυναίκα. Μακριά από το σύζυγό της, μπορώ να τη ρωτήσω: αν μπορούσε, θα πήγαινε πίσω να πολεμήσει με τους αντάρτες;

“Ακόμα κι αν το θέλω, δεν μπορώ, εξ’ αιτίας των προβλημάτων της υγείας μου,” λέει. “Είμαι ξεκάθαρη σ’ αυτό. Αν επιστρέψω, μόνο εμπόδιο θα τους γίνω. Δεν είμαι πλέον… Δεν είμαι πλέον χρήσιμη.”

Έπεσε το σούρουπο, και νύχτωσε στην ρεματιά. Ήρθε η ώρα για ‘μένα να φύγω. Όταν το είπε αυτό, ακούστηκε σαν απαίτηση, αλλά αργότερα ακούγοντας την καταγραφή της συνέντευξης μας, μου ακούστηκε παιδιάστικο.

“Γιατί φεύγεις τόσο νωρίς; Γιατί δεν κάθεσαι κι άλλο;”

Οπότε έμεινα για άλλο ένα τσιγάρο. Αλλά μετά στ’ αλήθεια έπρεπε να πηγαίνω.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.