Στις 24 Νοεμβρίου 2016, το αμφιλεγόμενο Νομοσχέδιο για περιορισμό του Παιδικού Γάμου του 2016 έλαβε την αποδοχή του Υπουργικού Συμβουλίου του Μπανγκλαντές. Με σκοπό τη μείωση του υψηλού ποσοστού παιδικών γάμων στο Μπανγκλαντές, το νομοσχέδιο ποινικοποιεί παραβιάσεις του νόμιμου ορίου ηλικίας, που είναι 21 έτη για τους άνδρες και 18 έτη για τις γυναίκες, επιφέροντας πρόστιμο και φυλάκιση. Η σοβαρότητα της τιμωρίας ποικίλει, ανάλογα με το ρόλο που διαδραμάτισε στο γάμο.

Ωστόσο, το νομοσχέδιο περιέχει μια νέα παράγραφο, που αναφέρει ότι σε “ειδικές περιπτώσεις”, όπως εγκυμοσύνη, μια κοπέλα επιτρέπεται να παντρευτεί με γονική άδεια και δικαστική απόφαση, προκειμένου να “προστατέψει την τιμή της”.

Πολλές δημόσιες συζητήσεις γίνονται στη χώρα με αφορμή την εξαίρεση αυτή. Υπάρχουν φόβοι ότι θα θεσμοθετήσει το βιασμό και θα ενθαρρύνει την πρακτική του παιδικού γάμου.

Ο παιδικός γάμος είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, το οποίο επηρεάζει 15 εκατομμύρια κορίτσια κάθε χρόνο. Το Μπανγκλαντές είναι ανάμεσα στις 20 χώρες, όπου ο παιδικός γάμος αποτελεί κοινωνική νόρμα, παρά τους ισχύοντες νόμους εναντίον του. Μόλις πριν μια δεκαετία, πολλές γυναίκες, ειδικά σε αγροτικές περιοχές, παντρεύονταν πριν κλείσουν τα 18 τους χρόνια.

Η τάση αυτή πλέον μειώνεται, καθώς το Μπανγκλαντές έχει κάνει σημαντική πρόοδο σχετικά με την εξίσωση των δυο φύλων. Ορισμένοι από τους παράγοντες που εντείνουν τον παιδικό γάμο είναι η φτώχεια, η επιθυμία για την ασφάλεια των κοριτσιών και έλλειψη εκπαίδευσης, που να επιτρέπει την αυτάρκεια. Τα κορίτσια που υπόκεινται σε πρώιμους γάμους υποφέρουν από προβλήματα υγείας και αποτελούν θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

It will actually be EASIER to arrange child marriages in Bangladesh, thanks to this loophole. #LeveltheLaw https://t.co/eZ356srCGE

— Global Citizen (@GlblCtzn) December 12, 2016

Θα είναι όντως ΕΥΚΟΛΟΤΕΡΟ να γίνονται παιδικοί γάμοι στο Μπανγκλαντές, χάρη σε αυτή το “παραθυράκι” του νόμου.

Η Πρωθυπουργός του Μπανγκλαντές Sheikh Hasina έχει υπερασπιστεί το νέο εδάφιο εν μέσω κριτικών από διαφορετικές ομάδες δικαιωμάτων, όπως το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο το θεώρησε ως ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω. Υποστήριξε στο Κοινοβούλιο ότι οι κριτικές αυτές απέχουν πολύ από την πραγματικότητα:

বাস্তবতাকে বিবেচনা নিয়েই বাল্যবিবাহ আইনটি করছি। গ্রামের পারিবারিক মূল্যবোধ ও সমস্যা সম্পর্কে তাঁদের কোনো ধারণা নেই। যে কারণে তাঁদের অনেক বড় বড় কথা। এঁরা রাজধানীতে বসবাস করেন। রাজধানীর পরিবেশটাই তাঁরা দেখেন।

আমরা ১৮ বছর পর্যন্ত বিয়ের বয়স নির্ধারণ করে দিয়েছি। কিন্তু একটি মেয়ে যদি… যে কোনো কারণে ১২-১৩ বা ১৪-১৫ বছরের সময়ে গর্ভবতী হয়ে যায়- তাকে গর্ভপাত করানো গেল না। তাহলে যে শিশুটি জন্ম নেবে তার অবস্থান কী হবে? তাকে কী সমাজ গ্রহণ করবে?

Η νομοθεσία αυτή έχει διαμορφωθεί λαμβάνοντας υπόψη την πραγματικότητα της κοινωνίας. Όσοι επικριτές δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για τις οικογενειακές αξίες και προβλήματα των κοριτσιών σε αγροτικές περιοχές. Μιλάνε “έξω από το χορό”, στην πρωτεύουσα. Λαμβάνουν υπόψιν μονάχα την κοινωνία των μεγάλων πόλεων.

Θέσαμε το όριο ηλικίας για γάμο στα 18 έτη για τα κορίτσια. Τι γίνεται όμως, αν κάποια μείνει έγκυος στα 12-13 ή στα 14-15 της και δεν μπορεί να κάνει έκτρωση; Τι θα γίνει το μωρό; Θα το αποδεχτεί η κοινωνία;

Το σεξ εκτός γάμου αποτελεί ακόμα ταμπού στο Μπανγκλαντές, όπου κυριαρχεί το Ισλάμ.

Ο blogger και ποιητής Ashraf Mahmud αναρωτήθηκε σε δημοσίευση στο Facebook τι σημαίνει το “συμφέρον του ανήλικου” στην νομοθεσία:

অভিভাবকের সম্মতি”তে যখন মেয়েটির বয়স ১৮ বছরের আগেই বিয়ের ব্যবস্থা রাখা হয় তখন আপনি বা আপনারা খেয়াল রাখেন না যে আমাদের দেশে অধিকাংশ অভিভাবকরা এই মনোভাব রাখেন যে মেয়ের বিয়ে দিতে পারা এক ধরণের দায়মেটানো, অধিকাংশ মেয়েদের বিয়ে হয় পরিবার ও অভিভাবকের চাপে, নিজ অসম্মতিতে; সেই অভিভাবক ও পরিবারের উপর সিদ্ধান্তের আইনী বৈধতা দিয়ে আপনি বা আপনারা মেয়েদের আত্মসম্মানবোধ ও নারী-অধিকারকে অপমান করছেন।

Όταν φτιάχνεις ένα ειδικό παράρτημα ότι τα ανήλικα κορίτσια μπορούν να παντρευτούν πριν τα 18 τους με τη συγκατάθεση των γονιών τους, αγνοείς το γεγονός ότι πολλοί γονείς θεωρούν τα παιδιά τους εμπόδιο. Πολλά κορίτσια έχουν εξαναγκαστεί σε γάμο από τους γονείς τους χωρίς τη δική τους επιλογή ή συναίνεση. Έχεις δείξει ασέβεια προς την αξιοπρέπεια των κοριτσιών και αγνοείς τα δικαιώματά τους, όταν νομιμοποιείς το να δώσουν οι γονείς τη συγκατάθεσή τους για γάμο σε ειδικές περιπτώσεις.

Ο Tuhin Das παρατήρησε:

এখনো পর্যন্ত দক্ষিণ এশিয়ার দেশগুলোর মাঝে কন্যাশিশুর পরিস্থিতি বিবেচনায় বাংলাদেশের অবস্থান সব দেশের নিচে, বাল্যবিবাহ আইন সংশোধন সে পরিস্থিতি ও সুযোগ আরো সংকোচন করে তলানিতে নিয়ে আসবে। বিশেষ পরিস্থিতিতে (যেমন ধর্ষণের কারণে গর্ভধারণ) বাবামায়ের অনুমতি থাকলে ১৪ বছরের মেয়েকেও বিয়ে দেয়া যাবে। [..] অর্ধবিকৃত সমাজের চাপের কাছে মাথা নত করে ধর্ষককে বিয়ে করতে বাধ্য হবে কন্যাশিশুরা।

Μέχρι τώρα, το Μπανγκλαντές έρχεται σε χαμηλότερη θέση πίσω από άλλες χώρες της Νότιας Ασίας όσον αφορά τον παιδικό γάμο. Η τροποποίηση αυτή στην νομοθεσία για τον παιδικό γάμο θα σπρώξει ακόμα πιο χαμηλά το Μπανγκλαντές. Σε ειδικές περιπτώσεις (εγκυμοσύνη μετά από βιασμό), ακόμα και 14χρονα κορίτσια μπορεί να παντρευτούν με τη συγκατάθεση των γονιών τους. […] Τα θύματα από βιασμούς εξαναγκάζονται να παντρευτούν τους βιαστές τους, τα εξαναγκάζει αυτή η αυτοαποκαλούμενη “κοινωνία”.

Ο δημοσιογράφος Syed Ishtiaque Reza επισήμανε κάποιες ανωμαλίες στην νομοθεσία:

দেশ জুড়ে মেয়েদের ওপর বেড়ে চলা যৌন-হিংসার জেরে, সর্বত্র মেয়েদের, বিশেষত অল্পবয়সি মেয়েদের, পথেঘাটে বেরোনোর আত্মবিশ্বাসে অনেকটাই ফাটল ধরেছে। প্রশ্ন হল, নতুন আইন এলে ইভ টিজিং-এর শিকার মেয়েদের দ্রুত বিয়ের আয়োজন করবেন বাবা-মা’রা এবং তারা ব্যবহার করবে এই বিশেষ বিধান। যখন প্রয়োজন নিরাপত্তার অভাবে ভুগতে-থাকা মেয়েদের মনে সাহস জোগানো, তখন যদি এমনটা ঘটে তাহলে লিঙ্গ-ন্যায্যতা কতটা নিশ্চিত করা যাবে?

Νεαρά κορίτσια σε όλο το Μπανγκλαντές υπόκεινται σε δημόσια παρενόχληση στο δρόμο και άλλες σεξουαλικές παρενοχλήσεις και οι γονείς των νεαρών κοριτσιών φοβούνται να τις αφήσουν έξω. Tο ερώτημα είναι: η νομοθεσία αυτή θα παρακινήσει τους γονείς των θυμάτων δημόσιας παρενόχλησης να κανονίσουν νωρίς ένα γάμο, εκμεταλλευόμενοι το “παραθυράκι” του νόμου; Όταν απαιτείται να ηρεμήσουμε και να παρακινήσουμε τα θύματα δημόσιας ή σεξουαλικής παρενόχλησης, αν παντρεύονται νωρίς, πώς μπορούμε να επιτύχουμε εξίσωση των δυο φύλων;

Πολλοί ωστόσο υποστήριξαν την Πρωθυπουργό. Η Asha Naznin εξήγησε πώς θα προστατέψει ο νόμος τα κορίτσια:

বাংলাদেশে বিয়ের আগে এক মেয়ে প্রেগন্যান্ট হইছে, আপনি তারে ঘরে জায়গা দিবেন?
দিবেন না|
তার বাচ্চারে ‘জারজ’ না বইল্যা কাছে ডেকে আদর করবেন?
করবেন না|
অতএব, ১৮ বছরের আগে বিয়ে করা যাবে না, এইসব এনজিও মার্কা বুলি আপনার আমার বেলায় খাটে|
কিন্তু, গ্রামের খুব সাধারণ খেটে খাওয়া পরিবার যখন ‘মেয়ে’ কে নিয়ে বিপদে পড়ে, মোল্লারা দোররা নিয়ে ধেয়ে আসে, তখন আপনি আমি কেউ যাব না- ওই মেয়েকে কিংবা তার পরিবারকে উদ্ধার করতে|
এই আইন তখন ভুক্তভোগী পরিবারকে সুরক্ষা দেবে|

Θα δώσεις καταφύγιο σε ένα κορίτσι από το Μπανγκλαντές, που έμεινε έγκυος εκτός γάμου; Όχι. Θα αγαπάς το παιδί της χωρίς να το αποκαλείς “μπάσταρδο”; Όχι. Οπότε, το “δεν μπορείς να παντρέψεις ένα κορίτσι πριν τα 18 του”, αυτού του είδους η πρόοδος εφαρμόζεται σε σένα και μένα, τον κόσμο των πόλεων. Όταν όμως μια φτωχή οικογένεια που ζει σε χωριό έχει το πρόβλημα της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης της ανήλικης κόρης τους, εσύ κι εγώ δε θα βρισκόμαστε εκεί για να το λύσουμε ή να τους σώσουμε. Αυτός ο νόμος θα τους προστατέψει.

Ο Kamruzzaman Kamrul επαίνεσε το βήμα αυτό της κυβέρνησης:

ঢাকা বসে থেকে গ্রামের বাস্তব পরিস্থিতি বোঝা যাবে না। সুশীল সমাজ বাল্যবিবাহ দেখতে পেলেও কেনো বাল্যবিবাহ হয় তা খুঁজে দেখতে নারাজ। মানুষের আর্থ সামাজিক উন্নয়ন হলে, সামাজিক নিরাপত্তা নিশ্চিত হলে, শিক্ষার হার বৃদ্ধি পেলে এমনিতেই বাল্যবিবাহের হার কমে আসবে। সেজন্য সময় দরকার।

Δεν μπορείς να κατανοήσεις την πραγματικότητα, καθήμενος στον καναπέ σου στην πρωτεύουσα. Η κοινωνία εύκολα βλέπει τον παιδικό γάμο, αλλά κλείνει τα μάτια στο γιατί συμβαίνει. Όταν υπάρχει ανάπτυξη στην κοινωνία, έχει διασφαλιστεί η κοινωνική ασφάλιση και έχει αυξηθεί το επίπεδο αλφαβητισμού, θα μειωθούν κι οι παιδικοί γάμοι. Χρειαζόμαστε χρόνο γι’ αυτό.

Το καθεστώς των παιδικών γάμων στο Μπανγκλαντές

Κατά το Συνέδριο Νεαρών Κοριτσιών στην Αγγλία το 2014, η Πρωθυπουργός Sheikh Hasina δεσμεύτηκε να θέσει τέλος στον παιδικό γάμο πριν τα 15 έτη στο Μπανγκλαντές έως το 2021 και να όλους τους παιδικούς γάμους πριν τα 18 έτη μέχρι το 2041.

Σύμφωνα με δημογραφική έρευνα υγείας το 2007, ο μέσος όρος ηλικίας γάμου των γυναικών στο Μπανγκλαντές είναι 15 χρόνια και τρεις μήνες. Στην ηλικιακή ομάδα 20-24 ετών, το 66% έχουν παντρευτεί πριν τα 18 τους. Το 2004, το ποσοστό ήταν 68%.

Ο κύριος λόγος για τον παιδικό γάμο στον Μπαγκλαντές είναι η κοινωνική πίεση. Οι γονείς θεωρούν τα κορίτσια εμπόδιο, οπότε πολλά δεν λαμβάνουν την κατάλληλη εκπαίδευση. Θεωρούν ότι τα κορίτσια θα τους γίνουν εμπόδιο, όταν μεγαλώσουν, και η γαμήλια τελετή και προίκα θα κοστίσουν περισσότερα χρήματα απ’ ό,τι μπορούν να διαθέσουν, οπότε θέλουν να τα παντρέψουν όσο το δυνατόν συντομότερα.

Σύμφωνα με μια κυβερνητική έρευνα, οι περισσότεροι από τους μισούς γάμους στο Μπανγκλαντές γίνονται με την επιμονή των γονιών.

Το παρακάτω ντοκιμαντέρ από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξηγεί τι ρίσκα αντιμετωπίζουν τα κορίτσια με έναν παιδικό γάμο:

Το Μπανγκλαντές έχει επιδείξει αξιοσημείωτη πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά στο πεδίο της ενδυνάμωσης των γυναικών. Το Μπανγκλαντές αποτέλεσε την πρώτη χώρα στη Νότια Ασία που πέτυχε εξίσωση των δυο φύλων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το ποσοστό θνησιμότητας για τις μητέρες στο Μπανγκλαντές έχει μειωθεί δραστικά περισσότερο από 66% κατά τις τελευταίες δυο δεκαετίες. Το γεγονός ότι το ποσοστό των παιδικών γάμων είναι ακόμα υψηλό, παρά τις επιτυχίες αυτές, είναι ατυχές και αποτελεί ερώτημα προς απάντηση.