- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ένα πληκτρολόγιο ειδικά σχεδιασμένο για τους ομιλητές Γιορούμπα και Ίγκμπο για να δακτυλογραφήσουν στην γλώσσα τους

Κατηγορίες: Μέσα των πολιτών, Τοπικά, Rising Voices
Screenshot from "How Do You Tone Mark in Yorùbá?"

Φωτογραφία από το “Πώς να τονίσεις στην γιορούμπα”

Η δακτυλογράφηση νιγηριανών γλωσσών όπως η γιορούμπα και η ίγκμπο είναι συνήθως δοκιμασία, γιατί τα περισσότερα πληκτρολόγια δεν είναι σχεδιασμένα για τον τονισμό που τις χαρακτηρίζει.  Τέτοια τεχνικά εμπόδια είναι λόγος για προβληματισμό πολλών Νιγηριανών, που θα ήθελαν να δακτυλογραφήσουν σωστά στην τοπική τους γλώσσα.

Πάντως αυτό δεν είναι πια ένα πρόβλημα χάρις στο YorubaName.com, το οποίο έχει σχεδιάσει ένα πληκτρολόγιο γιορούμπα και ίγκμπο. Το YorubaName.com [1] είναι ένα λεξικό πολυμέσων με γιορούμπα ονόματα, το οποίο έχει ως στόχο να:

διατηρήσει και να καταγράψει όλα τα γιορούμπα ονόματα χρησιμοποιώντας πολυμέσα. Αυτό είναι μέρος ενός προγράμματος μακριάς διαρκείας να καταγραφούν όλα τα έθιμα των αφρικάνικων πολιτισμών στο διαδίκτυο ως ένας τρόπος να εξασφαλιστεί η επιβίωση των αφρικάνικων ταυτοτήτων στις διαφορετικές εκφράσεις της.

Η YorubaName.com ιδρύθηκε από τον Kọlá Túbọsún, [2] του οποίου η διατριβή δημιούργησε την βάση αυτού του προγράμματος. Αυτός και η ομάδα του από γλωσσολόγους και προγραμματιστές συμπεριλαμβανομένης της αρθρογράφου του Global Voices [3] και μεταφράστριας Laila Le Guen [4], είναι πίσω από ένα πληκτρολόγιο.

Η Laila είναι εθελόντρια [5] με το YorubaName πρόγραμμα από τον Μάρτιο του 2015 και πρόσφατα τελείωσε τριετείς σπουδές στη μελέτη της γιορούμπα, που προσφέρεται στο Inalco [6] στο Παρίσι, το οποίο περιείχε ένα απαιτητικό μάθημα γλώσσας παράλληλα με εξειδικευμένα μαθήματα γλωσσολογίας, ιστορίας, λογοτεχνίας και ανθρωπολογίας. Αυτή εξήγησε το πρόβλημα που έλυσε το πληκτρολόγιο:

Laila Le Guen, Core Team member of YorubaNames.com, Editor and Translator

H Laila Le Guen, μέλος της ομάδας YorubaNames.com επιμελήτρια και μεταφράστρια.

Με αυτό το πληκτρολόγιο υπερπηδούμε τα τεχνολογικά εμπόδια στην χρήση της γιορούμπα και της ίγκμπο
στο διαδίκτυο. Το καινούργιο πληκτρολόγιο είναι μία καλυτέρευση της έκδοσης [7] του προηγούμενου χρόνου που γεμίζει  το καινό στην τεχνολογική λύση γραφής γιορούμπα με σωστή ορθογραφία. Τα γιορούμπα χρησιμοποιούν τόνους και μερικές φορές περισπωμένες (n̄) για να τονίσουν και μερικά γράμματα έχουν ένα είδος υποδιαστολής (ẹ ọ ṣ). Υπήρχαν μερικά πληκτρολόγια στα Windows και εγώ είχα δημιουργήσει ένα [8] για Mac για προσωπική μου χρήση αφού δεν υπήρχε κανένα τότε, αλλά αυτές οι προσπάθειες ήταν σποραδικές και ασυνεπής. Η ιδέα πίσω από το YorubaName πληκτρολόγιο ήταν μία πρόταση να δημιουργηθεί ένα εύχρηστο πακέτο για Mac και Windows και επίσης να επωφεληθεί από την υπάρχουσα πλατφόρμα και συνάμα να την προάγει.

Η γιορούμπα είναι και τα δύο, γλώσσα και όνομα μιας από τις τρεις πιο πολυπληθείς φυλές της Νιγηρίας. Εκτός από την Νιγηρία, ομιλείται στην Λαϊκή Δημοκρατία του Μπενίν και σε κοινότητες σε άλλα μέρη του κόσμου [9]. Υπάρχουν περίπου 30 εκατομμύρια ομιλητές γιορούμπα σε όλο τον κόσμο. 

Στην Νιγηρία υπάρχουν περίπου 250 φυλές και 500 γλώσσες, αλλά η πληροφοριακή και επικοινωνιακή τεχνολογία σε γενικές γραμμές δεν έγινε για αυτές τις γλώσσες. Υπάρχει επίσης το ζήτημα της διατήρησης και προώθησης του πολιτισμού και της γλωσσικής ταυτότητας στο εξωτερικό. Παρότι υπάρχει έλλειψη από ακριβείς στατιστικές, πρόχειρες εκτιμήσεις  [10]από διαφορετικές νιγηριανές πρεσβείες και διεθνείς οργανισμοί μετανάστευσης δείχνουν ότι εκατομμύρια Νιγηριανοί μένουν έξω από την χώρα. Αυτό φαίνεται ακριβές γιατί σύμφωνα με αναφορές, οι Νιγηριανοί που μένουν εκτός χώρας έστειλαν 21 [11] δις δολάρια στην χώρα μόνο το 2014.

Οι Νιγηριανοί της διασποράς και αυτοί στην πατρίδα θα ήθελαν να κρατήσουν την ταυτότητα τους. Θέλουν να δακτυλογραφήσουν, να στέλνουν και να λαμβάνουν μηνύματα και να κάνουν δημοσιεύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην τοπική τους γλώσσα, αλλά συνήθως δεν μπορούν. Οπότε είναι δικαιολογημένο το ενδιαφέρον στο νέο πληκτρολόγιο που ανάπτυξε η Laila και οι συνάδελφοί της.

Laila and Kola in Ibadan

Η Laila και ο Kola συζητούν με μερικούς φοιτητές στην Irawo, μία ιδιωτική εστία η οποία συνδέεται με το πανεπιστήμιο του Ιμπαντάν, στην Νιγηρία κατά την διάρκεια της περιοδείας τους για να προωθήσουν την YorubaNames.com τον Ιούλιο. |Χρησιμοποίηση φωτογραφίας με άδεια

Ως μέρος της έρευνας τους στην ανάπτυξη του πληκτρολογίου, η Laila και ο Kọlá έκαναν ένα ταξίδι, που τους πήγε στις πόλεις Ιμπαντάν και Λάγος. Αν και τα γιορούμπα δεν ομιλούνται μόνο στην Νιγηρία το πληκτρολόγιο στοχεύει στους Νιγηριανούς ομιλητές τόνισε η Laila:

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι παρότι η γιορούμπα ομιλείται στην γειτονική Λαϊκή Δημοκρατία του Μπενίν και λίγο στο Τόγκο χρησιμοποιούμε την κρατική νιγηριανή ορθογραφία και στοχεύουμε τους Νιγηριανούς και την διασπορά που ομιλεί αγγλικά (προς το παρόν). Υπάρχουν δύο λόγοι γι’ αυτό: Η Λαϊκή Δημοκρατία του Μπενίν χρησιμοποιεί διαφορετική επίσημη ορθογραφία για τα γιορούμπα αλλά χρησιμοποιείται σπάνια, επειδή οι λόγιοι και οι μαθητές εισάγουν βιβλία από την Νιγηρία και είναι πιο εξοικειωμένοι με τη νιγηριανή στίξη – αυτό το ζήτημα είναι επίμαχο στους ακαδημαϊκούς κύκλους της Λαϊκής Δημοκρατίας του Μπενίν. Επιπλέον πολύ λίγοι ομιλητές γιορούμπα στην Λαϊκή Δημοκρατία του Μπενίν έχουν σπουδάσει την γλώσσα, διότι δεν διδάσκεται στα σχολεία παρά μόνο σε εξειδικευμένα προγράμματα γλώσσας και ως μέρος (σπάνιων) μαθημάτων αλφαβητισμού για ενήλικες. Και τέλος το πληκτρολόγιο στην Λαϊκή Δημοκρατία του Μπενίν είναι φτιαγμένο με βάση το γαλλικό πρότυπο, αλλά αυτό θα μπορούσε εύκολα να λυθεί χρησιμοποιώντας αυτό το δείγμα. Σκοπεύουμε να επεκτείνουμε το κοινό στους κατοίκους της Λαϊκής Δημοκρατίας του Μπενίν πολύ σύντομα μεταφράζοντας την πλατφόρμα στα γαλλικά και ελπίζουμε να εξυπηρετήσουμε τις τεχνολογικές ανάγκες τους.

Αν και αρχικά εστιάσαμε τα γιορούμπα, τελικά το πληκτρολόγιο επεκτάθηκε και στα ίγκμπο, [12] μία άλλη νιγηριανή φυλή. Η Laila εξήγησε:

‘Όταν αρχίσαμε να διαμοιράζουμε το σχέδιο του πληκτρολογίου στα κοινωνικά δίκτυα και ενθαρρύναμε την κοινότητα να το χρησιμοποιεί, λάβαμε έναν αριθμό αιτήσεων από ομιλητές ίγκμπο να φτιάξουμε ένα παρόμοιο προϊόν για την γλώσσα τους. Αποδείχτηκε ότι η ορθογραφία στα ίγκμπο είναι παρόμοια με τα γιορούμπα, με την έννοια ότι αυτά επίσης συμπεριλαμβάνουν τόνους και υποδιαστολές. Αφού τα ίγκμπο χρειάζονται μερικούς μόνο πρόσθετους χαρακτήρες (ị, ụ και ñ) είχε νόημα να τους προσθέσουμε στην καινούργια έκδοση του Ιουνίου 2016 [13].

Το πληκτρολόγιο βοηθά τους χρήστες να αλλάξουν από τα αγγλικά στα γιορούμπα και στα ίγκμπο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και με τα δύο Μac και Windows λειτουργικά συστήματα. Η Laila έκανε μία περίληψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του πληκτρολογίου:

Το πληκτρολόγιο δείχνει την δυνατότητα στους χρήστες να γράφουν στα αγγλικά, στα γιορούμπα και στα ίγκμπο χωρίς να χρειάζεται να αλλάξουν την ρύθμιση της γλωσσικής τους προτίμησης. Οι συνδυασμοί των πλήκτρων για να γραφτούν οι χαρακτήρες όπως το ṣ ή το á είναι εύκολοι να απομνημονευτούν το οποίο κάνει την διαδικασία μάθησης πολύ γρήγορη. Είναι διαθέσιμο σε Mac και Windows και ελπίζουμε να αναπτύξουμε μία για Linux και για την κινητή τεχνολογία στο μέλλον. Επίσης, είναι τσάμπα :)

Σε μία χώρα όπου οι εθνικές αφηγήσεις συχνά χαρακτηρίζονται από μίσος [14], μία μελέτη που προσπαθεί να απαθανατίσει τις αυτόχθονες νιγηριανές γλώσσες χρησιμοποιώντας διαδικτυακά εργαλεία είναι πολύ συγκινητική. Αυτό είναι διδακτικό γιατί οι γλώσσες είναι αυτές που διαδίδουν τον πολιτισμό και όλες τις άλλα στοιχεία της ταυτότητας του πληθυσμού.