Χάρτης της Κεντρικής Ασίας. Creative commons.

Παρά τις περιστασιακές υποψίες μεταβολών, η Κεντρική Ασία έχει παραμείνει αξιοσημείωτα ανθεκτική απέναντι στην πραγματική αλλαγή: είτε πρόκειται για κάτι που θα μπορούσε να επιδεινωθεί σε θέατρο βίας και χάους, όπως μερικοί έχουν προβλέψει, είτε κάτι που θα μπορούσε να ωθήσει προς μια δημοκρατική διακυβέρνηση και κοινωνικοοικονομική ευημερία, κάτι το οποίο σχεδόν κανείς δεν περιμένει να συμβεί.

Κατά συνέπεια, ενώ πολλά πράγματα συνέβησαν στην περιοχή το έτος που πέρασε, κανένα από αυτά δεν θα έχει κατ’ ανάγκη νόημα, όταν (ή αν) οι ιστορικοί εξετάσουν το 2016 έπειτα από 50 χρόνια.

Ζήτω οι βασιλείς

Μέχρι το 2015, οι ηγεμόνες της Κεντρικής Ασίας εξακολουθούν να είναι πραγματικά, πραγματικά ισχυροί άνδρες ηλικίας άνω των 55 χρονών. Ο παλαιότερος και αναμφισβήτητα ισχυρότερος ηγεμόνας της περιοχής, ο Ισλάμ Καρίμοφ του Ουζμπεκιστάν, γέρασε τόσο πολύ, που τελικά πέθανε. Αγνοώντας το Κιργιστάν, το οποίο έχει βιώσει δύο επαναστάσεις μόλις μέσα σε μια δεκαετία και μπορεί να υπερηφανεύεται για αρκετά ανταγωνιστικές εκλογές, ο θάνατος είναι ο μόνος αλάνθαστος τρόπος για την απομάκρυνση από τον προεδρικό θώκο ενός Προέδρου της Κεντρικής Ασίας (βλέπε “το σχόλιο του έτους”).

Επιπλέον, ακόμη και αν ένας τρέχων πρόεδρος της Κεντρικής Ασίας όντως πεθάνει, κανείς δεν υπόσχεται ότι ο διάδοχός του θα είναι καθόλου καλύτερος. Στο Ουζμπεκιστάν, ο διάδοχος του Καρίμοφ, ο πρωθυπουργός του για πάνω από 13 χρόνια, Σαβκάτ Μιρζιόγεφ, εξελέγη τον προηγούμενο μήνα με περίπου 90% των ψήφων σχεδόν με ανύπαρκτο αντίπαλο, μεταξύ των οποίων δύο από τους ίδιους ανύπαρκτους αντιπάλους που νίκησε ο Καρίμοφ στις προεδρικές εκλογές του περασμένου έτους. Στο Τουρκμενιστάν, ο Πρόεδρος Κουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ έχει αντικαταστήσει τη λατρεία προς τον προκάτοχό του σε λατρεία προς τον ίδιο και πίεσε για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα του επιτρέψουν να βρίσκεται στην εξουσία ισοβίως. Ο Εμομάλι Ραχμόν, του οποίου το Τατζικιστάν είναι ο φτωχότερος συγγενής της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, έκανε κάτι πολύ παρόμοιο, προσθέτοντας μια νέα νομική διάταξη, η οποία μειώνει το όριο ηλικίας για τους προεδρικούς υποψηφίους στη χώρα. Αυτή είναι μια αλλαγή που δυνητικά θα ωφελήσει το γιο του, ο οποίος αποτελεί το αντικείμενο μιας επίμονης αν και όχι πλήρως τεκμηριωμένης φήμης, που τον θέλει να πυροβολεί τον ίδιο του τον θείο στο λαιμό σε μάχη για μια τοπική τράπεζα.

Επειδή η θνησιμότητα είναι η κύρια πηγή της αντιπολίτευσης στην τοπική πολιτική, όλοι αυτοί οι ηγέτες περιβάλλονται από σταθερές εικασίες σχετικά με την υγεία τους. Λίγο μετά το θάνατο του Καρίμοφ, ο οποίος πιθανότατα συνέβη νωρίτερα από ό,τι ανακοίνωσε η κυβέρνηση, ο Πρόεδρος του Κιργιστάν Αλμαζμπέκ Αταμπάγιεφ μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο με πόνους στο στήθος, ενώ βρισκόταν στο εξωτερικό στην Τουρκία. Ελάχιστοι πολίτες το πήραν τοις μετρητοίς και το εύρος των θεωριών συνωμοσίας γύρω από το περιστατικό παρέχει μια εικόνα για το πόσο λίγο ο ντόπιος πληθυσμός σε αυτά τα μέρη εμπιστεύεται τις επίσημες δηλώσεις. Ο πλέον αναρρώσας Αταμπάγιεφ έχει υποσχεθεί ότι δεν θα γίνει “δράκος” και να ζητήσει περαιτέρω πολιτικό αξίωμα μετά το 2017, οπότε και λήγει η προεδρική του θητεία. Αλλά μετά από την αβίαστη εμφάνισή του ως χαρακτήρας σε ένα βιβλίο που χρησιμοποιείται στα δημόσια σχολεία, υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί να εμπνέεται ιδέες από τους γείτονές του.

Tα πράγματα είναι λίγο πιο τρομακτικά

Άλλα πράγματα που φαίνονται να είναι είδηση θα μπορούσαν απλώς να είναι η εντατικοποίηση υφιστάμενων τάσεων. Το καθεστώς του Τουρκμενιστάν έχει μανία με την υγεία για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά μια ιδιαίτερα άγρια επίθεση ενάντια στα τσιγάρα φέτος έγινε διαβόητη διεθνώς. Το Τατζικιστάν εξακολουθεί να πατάσσει μουσουλμάνους και τους πολιτικούς εκπροσώπους τους, αλλά το κάνει ακόμη πιο σκληρά και επεκτείνει διαρκώς την καταστολή και σε δικηγόρους και συγγενείς τους. Πρόκειται για κρατικοδίαιτη ισλαμοφοβία, σε μια χώρα όπου πάνω από το 90% του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι. Κατόπιν πάλι, καμία από τις υπόλοιπες κοσμικές κυβερνήσεις στην περιοχή είναι ιδιαίτερα λάτρης του Ισλάμ.

Η Κεντρική Ασία εξακολουθεί να είναι πραγματικά άσχημο μέρος για τα ΜΜΕ. Στο Κιργιστάν, ο πρόεδρος είναι αρκετά ευγενικός για να σας μηνύσει προσωπικά, αν γράφετε δυσάρεστα άρθρα γι’ αυτόν. Στο Τατζικιστάν, στο Τουρκμενιστάν και στο Ουζμπεκιστάν, αν κάνεις το ίδιο πράγμα θα σήμαινε κατά πάσα πιθανότητα είτε φυλακή ή εξαφάνιση, ενώ στο Καζακστάν, ακόμα και η προσβολή σε ένα ξένο ηγέτη μπορεί να σε οδηγήσει πίσω από τα κάγκελα της φυλακής. Το κενό που δημιουργείται από την έλλειψη ανεξάρτητων ΜΜΕ στην περιοχή αφήνει τους ανθρώπους να αναρωτιούνται αν η ντίβα-επιχειρηματίας Gulnara Karimova έχει δολοφονηθεί από την κυβέρνηση του θανόντος πατέρα της, όπως ισχυρίστηκε μια ειδησεογραφική ιστοσελίδα, ή απλώς τελεί υπό κατ’ οίκον περιορισμό, όπως οι περισσότεροι πιστεύουν. Λιγότερο κρίσιμο είναι το αν γνωρίζουμε αν η πρωτεύουσα του Καζακστάν, Αστάνα, έχει πραγματικά φτάσει το ένα εκατομμύριο κατοίκους, όπως ισχυρίστηκε ο πρόεδρος Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ νωρίτερα το 2016.

Όσο για τα βραβεία:

Κατόρθωμα του έτους

Ο Τατζίκος σφυροβόλος Ντιλσόντ Ναζάροφ κέρδισε το πρώτο ολυμπιακό χρυσό μετάλλιο για τη χώρα του και προκάλεσε ρίγη συγκίνησης στους συμπατριώτες του.

Αποτυχία του έτους

Ένας Σκωτσέζος μεταλλωρύχος έκανε ένα ατυχές και ανακριβές αστείο στο Facebook ότι οι Κιργίζιοι τρώνε γεννητικά όργανα αλόγου, έχασε την καλοπηρωμένη του δουλειά στη χώρα και απελάθηκε.

Σχόλιο του έτους

Ανώνυμος σχολιαστής στο τουρκμένικο Chrono-TM.org σχετικά με τους μακρόβιους προέδρους της Κεντρικής Ασίας:

Так чего мелочиться, надо сразу бессмертными себя назначать и смерти законно запретить их посещать.

Γιατί ανησυχούν; Θα αυτοχαρακτηριστούν ως αθάνατοι και θα περάσουν νομοθεσία που θα απαγορεύει τις επισκέψεις από τον Χάρο.