- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Στο Νίγηρα και παγκοσμίως, θρηνείται ένας θρυλικός χειρουργός και ανθρωπιστής

Κατηγορίες: Δυτική Ευρώπη, Υπο-Σαχάρια Αφρική, Γαλλία, Μαδαγασκάρη, Νίγηρας, Ανάπτυξη, Ανθρωπιστική ανταπόκριση, Μέσα των πολιτών, Νεολαία, Υγεία
Professeur Jean-Marie Servant, photo courtesy of Adel Laoufi via Facebook. [1]

Καθηγητής Jean-Marie Servant, φωτογραφία με τη χορηγία του Adel Laoufi μέσω Facebook.

Ο καθηγητής Jean-Marie Servant, ειδικός στην αναπλαστική πλαστική χειρουργική, έχασε τη μακροχρόνια μάχη κατά της λευχαιμίας στις 29 Δεκεμβρίου 2016. Ο Servant θεωρήθηκε παγκοσμίως ως ειδικός στον τομέα του, ωστόσο το ανθρωπιστικό του έργο στην Αφρική σε συνεργασία με τους Γιατρούς του Κόσμου ήταν εξίσου σημαντικό, αν και λιγότερο γνωστό. Μια γιορτή εις ανάμνηση της ζωής και του έργου του [2] πραγματοποιήθηκε στις 5 Ιανουαρίου στο κρεματόριο Père-Lachaise.

Ο Νίγηρας θυμάται τον Καθηγητή που “έφτιαχνε” τα παιδιά

Η αναπλαστική χειρουργική αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας υγείας στον Νίγηρα, όπου τα παιδιά συχνά πέφτουν θύματα επιπλοκών που προκαλούνται από κακές συνθήκες υγιεινής και επικίνδυνο περιβάλλον, που μερικές φορές απαιτούν αρκετά δραστική πλαστική χειρουργική:

Les enfants gravement brûlés sont malheureusement nombreux. Les «cuisines» des familles se composent généralement d’un simple feu de bois, où est posé le chaudron qui va servir de récipient pour préparer le repas familial. Souvent les enfants jouent autour du feu sans surveillance. Un coup de vent, un enfant trop près du feu, le pagne qui s'enflamme

Ο αριθμός των παιδιών με σοβαρά εγκαύματα είναι δυστυχώς υψηλός. Οι οικογενειακές «κουζίνες» αποτελούνται γενικά από μια στοίβα από καυσόξυλα με μια κατσαρόλα στην κορυφή που χρησιμοποιείται για την προετοιμασία και την εξυπηρέτηση οικογενειακών γευμάτων. Τα παιδιά συχνά παραμένουν κοντά στη φωτιά χωρίς επιτήρηση, που σημαίνει το παραμικρό περιστατικό, ένα μικρό φύσημα του ανέμου, για παράδειγμα, μπορεί να κάνει τα ρούχα του παιδιού να πιάσουν φωτιά.

Ο Servant ήρθε στο Εθνικό Νοσοκομείο Nιαμέι όχι μόνο για να παρέχει φροντίδα στα παιδιά που έπασχαν από σοβαρά εγκαύματα, αλλά και για να εκπαιδεύσει τους ασκούμενους φοιτητές ιατρικής σε τεχνικές αναπλαστικής χειρουργικής. Και το ανθρωπιστικό έργο του δεν σταμάτησε εκεί.

Pr. Servant au Niger via Issa Hamady sur Facebook avec sa permission [5]

Ο Servant με ασθενή στο Νίγηρα. Φωτογραφία με τη χορηγία του Issa Hamady μέσω Facebook.

Σε συνέντευξή του στο περιοδικό Pharmaceutiques, ένα γαλλόφωνο φαρμακευτικό περιοδικό, ο Servant εξήγησε λεπτομερώς [6] το έργο του στον Νίγηρα:

Nous essayons d’opérer essentiellement des enfants souffrant de malformations faciales (le Noma, notamment) pouvant être congénitales (bec de lièvre…) et laissant des séquelles esthétiques et fonctionnelles majeures. Les patients sont triés sur place, soit par des chirurgiens de Niamey. En général, nous recevons les photos via Internet, en France, une semaine avant le début de la mission. Si 80 % de nos interventions concernent des malformations faciales, nous opérons aussi les brûlés et les personnes atteintes de tumeurs. Par ailleurs, nous formons aussi des chirurgiens africains afin qu’ils puissent prendre le relais. Médecins du monde mène des actions au Niger, à Madagascar et au Vietnam. C’est elle qui finance, grâce aux donc, toutes les missions humanitaires de chirurgie réparatrice.  Nous nous rendons à l’hôpital national de Niamey de deux à quatre fois par an. Un chirurgien bien entraîné peut opérer une trentaine de personnes. Lorsque nous sommes deux sur place, nous pouvons en opérer une cinquantaine.

Επιδιώκουμε ουσιαστικά να εγχειρίζουμε παιδιά που υποφέρουν από παραμορφώσεις του προσώπου (ειδικότερα γάγγραινα Noma) και από συγγενείς καταστάσεις, όπως υπερωιοσχιστία [λυκόστομα]. Στόχος μας είναι να αναπλάσουμε την πληγείσα περιοχή και να επαναφέρουμε τις κύριες λειτουργίες του στόματος. Οι ασθενείς συνήθως διαγιγνώσκονται και ταξινομούνται επί τόπου, συνήθως από τους χειρουργούς στο Νιαμέι. Λαμβάνουμε γενικά φωτογραφίες των ασθενών στη Γαλλία μία εβδομάδα πριν από την προγραμματισμένη έναρξη εργασίας στην Αφρική. Ενώ αποτελούν περίπου το 80% των περιπτώσεων μας, αντιμετωπίζουμε και ασθενείς με εγκαύματα και ασθενείς με όγκους. Εκπαιδεύουμε επίσης τους τοπικούς χειρουργούς, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν ανεξάρτητα τους ασθενείς σε αυτές τις περιπτώσεις. Οι γιατροί του Κόσμου εργάζονται στον Νίγηρα, τη Μαδαγασκάρη και το Βιετνάμ. Χάρη στη χρηματοδότηση από τον οργανισμό, αυτό το ανθρωπιστικό έργο είναι δυνατό. Εργαζόμαστε στο Εθνικό Νοσοκομείο Nιαμέι μεταξύ δύο και τεσσάρων φορών το χρόνο. Ένας καλά εκπαιδευμένος χειρουργός μπορεί να διαχειριστεί περίπου 30 ασθενείς. Δεδομένου ότι υπάρχουν πάντα δύο από εμάς εκεί,  μπορούμε να αντιμετωπίσουμε περίπου πενήντα.

Ο Servant ανέλαβε αρκετούς σπουδαστές στο πλαίσιο της δουλειάς του, ένας από τους οποίους ήταν ο Νιγηριανός χειρουργός Issa Hamady, ο οποίος έμαθε πώς να θεραπεύει αποτελεσματικά τη γάγγραινα Νόμα Noma εργαζόμενος στο πλευρό του Servant. Ο Hamady πρόσφατα αντικατοπτρίζει αυτό που ο εκλιπών καθηγητής και η δουλειά του σημαίνουν γι’ αυτόν [5]:

Un grand maître, un père aimant et attentionné pour moi, un homme au cœur énorme nous a quitté.
On ne pourra jamais dire assez les mérites, les prouesses de ce monsieur, son amour pour le travail bien fait.
Les centaines de patients atteints de Noma notamment, dont la vie a radicalement changé grâce à lui, tous ceux à qui il a transmis la fibre de la chirurgie réparatrice n'oublierons jamais.
Que son âme repose en paix

Ένας μεγάλος μέντορας, μια αγαπητή και γεμάτη φροντίδα πατρική φυσιογνωμία και ένας άνθρωπος με τεράστια καρδιά μας άφησε.

Δεν θα μπορούμε να πούμε ποτέ αρκετά για τα επιτεύγματα, την ανδρεία και το πάθος αυτού του σπουδαίου ανθρώπου για το έργο του.

Ούτε οι εκατοντάδες ασθενείς του με γάγγραινα Noma, των οποίων οι ζωές έχουν αλλάξει δραματικά χάρη σε αυτόν, ούτε εκείνοι που δίδαξε την ουσία και την πολυπλοκότητα της αναπλαστικής χειρουργικής, θα τον ξεχάσουν ποτέ.

Μακάρι η ψυχή του να αναπαυθεί εν ειρήνη.

Ένα θαυμάσιο αφιέρωμα από συναδέλφους και φίλους 

Συνάδελφοι και στενοί φίλοι από όλο τον κόσμο θυμούνται έναν εξαιρετικό χειρούργο και έναν λαμπρό άνθρωπο με ακεραιότητα, του οποίου η γενναιοδωρία και η καλοσύνη ήταν απαράμιλλη. Γεννημένος το 1947, ο Jean-Marie Servant έγινε επικεφαλής αναπλαστικής χειρουργικής στο νοσοκομείο Saint Louis στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 1995, όπου εργάστηκε για 15 χρόνια. Στα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας του, ολοκλήρωσε την πρακτική του άσκηση σε διάφορα νοσοκομεία γύρω από το Παρίσι και στη συνέχεια ξεκίνησε την θητεία του στο νοσοκομείο Showa στο Τόκιο, όπου αργότερα έγινε διευθυντής κλινικής.

Ο Δρ Adel Laoufi συνεργάστηκε με τον Servant ως διευθυντή κλινικής κατά τη διάρκεια του Servant στο νοσοκομείο Saint Louis. Αυτό είναι το γραπτό αφιέρωμα του Laoufi στον εκλιπόντα καθηγητή:

2016 a emporté beaucoup d'étoiles . Mais c'est ce 29 décembre que j'apprends ce qui est pour moi la plus triste disparition.  Difficile de décrire en quelques lignes ces heures passées ensemble au bloc opératoire. Je garde l'image de cette patiente de 80 ans , “inopérable” que nous avions opérés ensemble, en urgence , à cette même période de l'année , entre Noël et le jour de l'An d'une tumeur complexe et étendue de la face , avec reconstruction complète de la paupière . Des heures de travail complexe et minutieux où il m'a guidé et qui ont permis à cette patiente de profiter des années de plus de ses enfants et petits enfants. Jean Marie avait cette attitude paternelle qui faisait de lui un homme touchant et attachant , en même temps qu'il inspirait un immense respect par son génie chirurgical. J'ai eu la chance de le revoir il y a quelques mois avec mes amis et collègues Gregory Staub et Christelle Santini , autour d'un café , où il nous évoquait sa passion pour l'Art Africain.

Το 2016 έχει πάρει πολλά αστέρια μακριά μας. Ωστόσο, για μένα η 29η Δεκεμβρίου σηματοδοτεί την πιο θλιβερή από αυτές τις απώλειες. Είναι δύσκολο να περιγράψουμε σε τόσο λίγες γραμμές όλες αυτές τις ώρες που περάσαμε μαζί στο χειρουργείο. Θα θυμάμαι πάντοτε την εικόνα του υποτιθέμενου “μη χειρουργήσιμου” 80χρονου ασθενούς, τον οποίο χειρουργούσαμε μαζί για αμέτρητες ώρες μεταξύ Χριστουγέννων και νέου έτους για να αφαιρέσουμε ένα πολύπλοκο όγκο προσώπου και στη συνέχεια να ανακατασκευάσουμε ολόκληρο το βλέφαρο του ασθενούς. Ώρες και ώρες σύνθετης και σχολαστικής δουλειάς επέτρεψαν στον ασθενή να περάσει μερικά ακόμη χρόνια μαζί με τα παιδιά και τα εγγόνια του. Ο Jean Marie είχε μια πολύ ενθουσιώδη προσωπικότητα, που τον καθιστούσε ευγενικό και γεμάτο φροντίδα. Έπρεπε επίσης να σεβαστείς τη χειρουργική ιδιοφυΐα του πάρα πολύ. Ήμουν αρκετά τυχερός για να μπορέσω να τον δω πάλι πριν από λίγους μήνες με τους φίλους και συναδέλφους μου Gregory Staub και Christelle Santini σε μια καφετέρια, όπου μας είπε για το πάθος του για την αφρικανική τέχνη.

Ο Δρ Bachir Athmani [7] μοιράστηκε επίσης τις σκέψεις και τα συναισθήματά του [8]:

Jean Marie

tu étais un homme de bien
• Un homme droit et juste, mais non raide et inflexible ; tu savais te plier mais pas te courber.
• Tu aimais les hommes et tu savais les connaître.
• grâce à la mémoire de tes élèves tu es rentré dans la longévité

Jean Marie

Ήσουν καλός άνθρωπος.
• Ένας αξιότιμος και δίκαιος άνθρωπος, αλλά όχι άκαμπτος. Ήξερες πώς να λυγίζεις αλλά να μην σπας.
• Αγαπούσες τους ανθρώπους.
• Και θα σε θυμούνται πάντα οι αγαπητοί μαθητές σου.

Σε μια ανοικτή επιστολή, ο ιατρός από τη Μαδαγασκάρη Μ. Rakotomalala απέδωσε ένα τελευταίο αποχαιρετισμό στον παλιό του φίλο:

Je pense que tu n'aurais pas aimé ce que je m'apprête à faire. Parler de toi, te rendre hommage, dire que je suis déraisonnablement triste, après l'annonce de ta mort que tu m'avais pourtant maintes fois prédite.

Mais je vais le faire quand même  parce que tout au long de nos 20 d'amitié, je n'ai pas toujours fait selon tes  indications.

Comme ce jour où après m'avoir ôté une tumeur qui s'annonçait maligne, tu me vois quitter ton service pour un voyage outre atlantique pour assister à la remise de diplômes de mes enfants.Le projet était fou, mais j'étais libre, de prendre ce risque inconsidéré , libre de vivre, libre de mourir.  “Tu fais comme tu veux” m'avais-tu dit. Il n'y avait déjà plus de colère dans ta voix.

En fait, tu respectais dans mon geste, ce qui a dirigé ta vie: le libre arbitre, l'oubli de soi, la passion des autres. Et la force monstrueuse d'en supporter les conséquences.

Les longues missions de chirurgie réparatrice au Niger après avoir survécu à un pontage coronarien. Participer au baptême de ma petite fille aidé d'une cane, fragilisé par une convalescence incertaine, dans le vacarme et l'euphorie de nos reunions familiales. Venir nous rendre visite après son accident une semaine après, alors que tu pouvais à peine parler ni marcher.

Il y avait aussi ce coq au vin du bistrot Mazarine, après l'annonce de ta leucémie. Ces cigarettes fumées et ces cafés très serrés, contre toute indication. Je te disais d'arrêter et tu me répondais avec un petit sourire, qui en disait long sur le souci que tu te faisais de ta propre personne.

Lorsque nous nous sommes rencontrés au Niger en 91, tu te disais sursitaire depuis 6 ans. Et d'accident grave en opération miraculeuse, tu nous as donné 20 ans d'une amitié solide comme un roc, réparé avec tes mains d'orfèvre nos corps accidentées et baladé ton cœur immense dans nos vies piteuses et héroïques.

Surdoué, désintéressé, libre. Un géant.

Adieu, mon ami.

Au revoir, Jean-Marie.

 

Ξέρω ότι δεν θα ήθελες να γράψω αυτή την επιστολή: να μιλήσω για σένα, να αποτίσω φόρο τιμής, να πω ότι είμαι αφόρητα λυπημένος μετά την ανακοίνωση του θανάτου σου που πρόβλεψες αμέτρητες φορές. Αλλά θα το κάνω ούτως ή άλλως γιατί, καθ’ όλη τη διάρκεια της εικοσάχρονης φιλίας μας, δεν έκανα πάντα αυτό που μου έλεγες.

Ακριβώς όπως την ημέρα που, αμέσως μετά την αφαίρεση του κακοήθους όγκου μου, με έβλεπες να ταξιδεύω τον Ατλαντικό για να παρακολουθήσω την τελετή αποφοίτησης των μαθητών μου. Η ιδέα ήταν τρελή, αλλά ήμουν ελεύθερος. Ελεύθερος να πάρω ένα τέτοιο ασυνείδητο ρίσκο, ελεύθερος από ζωή και θάνατο. “Κάνε ό,τι θέλεις”. Αυτές ήταν οι λέξεις που μου είπες, αλλά δεν υπήρχε καμία ένδειξη θυμού στη φωνή σου. Στην πραγματικότητα, σεβάστηκες πραγματικά την επιλογή μου.

Αυτή ήταν η κινητήρια δύναμη της ζωής σου: να μην κρίνεις τους άλλους, ξεχνώντας τις δικές σου θέλω και ανάγκες και το πάθος των άλλων. Το πιο σημαντικό, πάντα γνώριζες ότι ήταν σημαντικό να αποδεχτείς τις συνέπειες των ενεργειών σου. Οι μακρές αποστολές αναπλαστικής χειρουργικής στον Νίγηρα μετά από εγχείριση bypass. Να δίνεις το παρόν στη βάπτιση της κόρης μου, υποστηριζόμενος μόνο από ένα μπαστούνι και αντιμετωπίζοντας μια αβέβαιη ανάκαμψη, μέσα στην ευφορία της οικογενειακής μας συγκέντρωσης. Η επίσκεψή σου μετά από το ατύχημά της μια εβδομάδα αργότερα, παρόλο που δύσκολα μπορούσες να περπατήσεις ή να μιλήσεις.

Υπήρχε επίσης το coq au vin του Bistrot Mazarine, μόλις ανακάλυψες ότι είχες λευχαιμία. Όλα τα τσιγάρα και οι καφέδες που έπινες, παρά όλες τις συμβουλές. Σου είπα να σταματήσεις και μου απάντησες με ένα μικρό χαμόγελο, το οποίο φανέρωνε πόσο λίγο σκεφτόσουν τη δική σου ευημερία.

Όταν συναντηθήκαμε για πρώτη φορά στο Νίγηρα το 1991, εργαζόσουν ήδη εκεί έξι χρόνια. Και είτε τυχαία είτε από θαύμα, μας έδωσες 20 χρόνια όμορφης φιλίας, μας έφτιαξες τα σπασμένα μας σώματα με τα χέρια ενός άριστου τεχνίτη και έφερες την απέραντη καρδιά σου στις θλιβερές και ηρωικές μας ζωές.

Προικισμένος, ανιδιοτελής, ελεύθερος. Ήσουν ένας γίγαντας. Αντίο φίλε μου. Αντίο, Jean-Marie.

Γράφοντας στο Facebook με λιγότερα αλλά όχι λιγότερο έντονα λόγια, ο Borhane Belkhiria [9] συνόψισε τη μνήμη που θα παραμείνει [10] με την οικογένεια και τους αγαπημένους του Jean-Marie Servant: «Οι ιδιοφυΐες είναι κομήτες που προορίζονται να καούν για να κάνουν τη γενιά μας λίγο πιο φωτεινή».