[1]Μασκοφόροι χορευτές εκτελούν παράσταση στο ετήσιο θρησκευτικό φεστιβάλ του Μπουτάν που ονομάζεται Tshechu, την 10η ημέρα του μήνα του σεληνιακού θιβετιανού ημερολογίου. Εικόνα από το Flickr από τον Arian Zweckers. CC BY 2.0
Η πρόσφατη απαγόρευση μίας ταινίας που κατηγορείται για μείωση θρησκευτικών συμβόλων έχει ξεκινήσει πολλές συζητήσεις στο Μπουτάν.
Η Αρχή Μέσων Ενημέρωσης (BICMA) του Μπουτάν ανακοίνωσε ότι η ταινία μεγάλου μήκους Hema Hema: Sing Me a Song While I Wait [2], του Θιβετιανού λάμα και συγγραφέα Dzongsar Jamyang Khyentse Rinpoche [3], δεν μπορεί να προβληθεί στη χώρα, μετά την επανεξέταση από την Εθνική Επιτροπή Κριτικής Ταινιών και το Τμήμα Πολιτισμού του Υπουργείου Εσωτερικών και Πολιτιστικών Υποθέσεων.
Η Αρχή Μέσων Ενημέρωσης γνωστοποίησε την απόφαση σε μία επιστολή που απέστειλε στις 10 Ιανουαρίου 2016 στην εταιρεία παραγωγής της ταινίας Tsong Tsong Ma Productions, λέγοντας ότι η απαγόρευση προέκυψε “λόγω των διαφόρων θρησκευτικών μασκών που χρησιμοποιούνται από τους χαρακτήρες της ταινίας, οι οποίες δεν συνάδουν με τη δική μας παράδοση και πολιτισμό”.
Η ταινία λαμβάνει χώρα στο Μπουτάν και αφορά μία ομάδα ανθρώπων που περνούν αρκετές ημέρες στο δάσος μαζί ανώνυμα, χάρη στις μάσκες που φορούν. Γυρίστηκε στο Μπουτάν [4] με περισσότερους από 400 ηθοποιούς, ως επί το πλείστον χωρικούς από το ανατολικό τμήμα της χώρας.
Η επίσημη θρησκεία του Μπουτάν είναι ο Βουδισμός και επηρεάζει πολλές πτυχές του πολιτισμού της μικρής χώρας. Οι μάσκες αναδεικνύουν [5] ορισμένα έθιμα. Αυτή τη στιγμή, το Μπουτάν βρίσκει τον εαυτό να εργάζεται για τη διατήρηση [6] του παραδοσιακού πολιτισμού και της κληρονομιάς του μέσα από την επιρροή των ξένων πολιτισμών, καθώς η χώρα αγκαλιάζει την ταχεία ανάπτυξη.
Σε πολλούς Μπουτανέζους, ωστόσο, είναι ασαφές τι ακριβώς ήταν ανάρμοστο σχετικά με τις μάσκες. Η ταινία έχει ήδη προβληθεί σε μία σειρά από διεθνή φεστιβάλ όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο [7], το Φεστιβάλ Κινηματογράφου BFI του Λονδίνου [8], το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Golden Horse της Ταϊπέι [9] και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σιγκαπούρης [10] και έλαβε ειδική μνεία από μία διεθνή επιτροπή κατακτώντας την δεύτερη θέση στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο [11] το Σεπτέμβριο του περασμένου έτους. Είχε προγραμματιστεί να κάνει πρεμιέρα [12] στο Μπουτάν, το Δεκέμβριο του 2016.
For Bhutanese ART & CREATIVITY #freehemahema [13] .. Regulators – please don't mix love of ones culture with infringement on creative freedom. pic.twitter.com/EQdOVuULzS [14]
— tshering dorji (@tsheringdorjee) January 15, 2017 [15]
Για την Ρυθμιστική αρχή ΤΕΧΝΗΣ & ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ του Μπουτάν #freehemahema .. – παρακαλώ μην αναμιγνύετε την αγάπη για έναν πολιτισμό με την παραβίαση της δημιουργικής ελευθερίας.
When art gets trumped by legislation, there is a problem! #FreeHemaHema [16] https://t.co/SS0lZIVE1K [17]
— Yogesh Dahal (@yogeshdahal) January 15, 2017 [18]
Όταν η τέχνη επισκιάζεται από τη νομοθεσία, υπάρχει πρόβλημα!
Η επίσημη σελίδα του Facebook [19] της ταινίας ανακοίνωσε σχετικά με την απαγόρευση:
Αυτή η στενόμυαλη απόφαση δεν είναι απλώς μια απαγόρευση ενάντια στην ταινία, αλλά μία απόφαση κατά της ελευθερίας της έκφρασης και της δημιουργικότητας στο Μπουτάν. Έχει σταλεί ένα ηχηρό και σαφές μήνυμα σε όλους τους επίδοξους καλλιτέχνες του Μπουτάν ότι στο Μπουτάν υπάρχουν όρια για τα όνειρά τους και τη δημιουργικότητά τους. […]
Η απόφαση αυτή υπονομεύει την καλλιτεχνική έκφραση και την δημιουργική ελευθερία. Αντικατοπτρίζει την αδυναμία των φορέων λήψης αποφάσεων και ρύθμισης των μέσων ενημέρωσης να δουν τη μεγαλύτερη εικόνα. Ενώ ο κανονισμός είναι ένα αναγκαίο κακό για να αποφευχθεί η παραπληροφόρηση, η σκόπιμη χειραγώγηση των γεγονότων, και η αναίσθητη διαστρέβλωση των πολιτιστικών αξιών, μεταξύ των άλλων, δεν θα πρέπει να επιβάλλονται αυθαίρετα για να καταπνίξουν και να υποτάξουν την εκκολαπτόμενη δημιουργική βιομηχανία.
Οι άνθρωποι αναρωτιούνται αν η ταινία πραγματικά παραβίασε πολιτιστικά ή θρησκευτικά σύμβολα, όπως κατηγορείται, όταν αυτά χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά για τους σκοπούς της τέχνης. Για παράδειγμα, ο Tashi TD [20] σχολίασε:
Η ταινία δεν υπονομεύει το ιερό σύμβολο και τη χρήση των μασκών. Μάλλον οι μάσκες χρησιμοποιούνται ως ένα ισχυρό σύμβολο και μέσο για να μεταφερθεί το θεμελιώδες μήνυμα σχετικά με την ταυτότητα, την ανωνυμία και την ελευθερία.
Ο Younten Jamtsho [21] είπε:
Οι σύγχρονοι άνθρωποι πρέπει να προσεγγιστούν με σύγχρονα μέσα. Αν η BICMA στήριξε την απόφασή της στις κατευθυντήριες γραμμές της, τότε είναι καιρός να την επανεξετάζουν και να δώσουν περισσότερο χώρο στις δημιουργικές τέχνες και στις εκφράσεις.
Η Sonam Wangmo Dukpa-Jhalani κρίνει την ταινία και τη χρήση των μασκών για λογαριασμό του Μπουτανέζικου lifestyle περιοδικού Yeewong [22]:
Ο πρωταγωνιστής του Hema Hema, Tshering Dorji, ένας χαρισματικός και φυσικός ηθοποιός […], έχει το βαρύ καθήκον να μεταφέρει τα συναισθήματά του με μία μάσκα. Δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα που έχει να κάνει, αλλά το κάνει με επιτυχία – αισθανόμαστε την επιθυμία του, αισθανόμαστε το φόβο του, βιώνουμε την επιθετικότητα και τις τύψεις του. […]
Μερικές από τις σκηνές στην ταινία αποδίδονται σαν οπτική ποίηση, και μερικές σαν μία μυστικιστική, οπερατική απόδοση.
Και μερικοί όπως η Sonam Wongmo [23] αναρωτιούνται αν αυτό είναι πολιτιστική αστυνόμευση:
Ειρωνικό το γεγονός ότι ενώ οι περισσότεροι Μπουτανέζοι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα, τις Απόκριες, έχουν γάμους όπου ακολουθούν τις δυτικές παραδόσεις (φορώντας φορέματα κλπ) κάνουν πάρτι γενεθλίων, στην ουσία τηρούμε παραδόσεις που δεν είναι δικές μας, η BICMA ανησυχεί ότι μία ταινία για το Μπουτάν δεν είναι σύμφωνη με “παράδοση”;
Όπως ισχύει με τη φύση των απαγορεύσεων, αυτό με έχει κάνει (και είμαι βέβαια και τους υπόλοιπους Μπουτανέζους), ακόμη πιο περίεργη, και για την Hema Hema, η απαγόρευση είναι μία ώθηση.