Τα ξύλινα γλυπτά των αγίων είναι μια από τις παλαιότερες δημοφιλείς παραδόσεις του Πουέρτο Ρίκο. Είναι πολύ κοινό κατά την Promesa de Reyes για τους συμμετέχοντες να φέρουν ειδώλια των Τριών Βασιλέων, όπως αυτά στην εικόνα, στην τελετή. Φωτογραφία: Wilma Colón. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Στο Πουέρτο Ρίκο, καθώς και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής και την Ισπανία, η 6η Ιανουαρίου είναι η Día de Reyes ή Ημέρα των Βασιλέων, μια παράδοση που γιορτάζει τα Θεοφάνια. Οι Τρεις Βασιλείς ή Τρεις Σοφοί που επισκέπτονται το νεογέννητο μωρό Ιησού.

Για το Πουέρτο Ρίκο, η γιορτή έχει μεγάλη πολιτιστική σημασία, δεδομένου ότι στο παρελθόν ήταν η κύρια μέρα γιορτής κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου. Είναι τόσο σημαντικό, στην πραγματικότητα, που στο Πουέρτο Ρίκο εφηύραν το ρήμα reyar, το οποίο σημαίνει να βγαίνεις σε ομάδες ζητώντας δωρεές ή δώρα.

Οι Τρεις Βασιλείς (ή Τρεις Σοφοί ή Τρεις Μάγοι) είναι παραδοσιακά γνωστοί ως Γασπάρ, Μέλχιορ και Βαλτάζαρ. Στο Πουέρτο Ρίκο, αυτά είναι και τα ονόματα που δίνονται στα τρία αστέρια που σχηματίζουν τη Ζώνη του Ωρίωνα, η οποία είναι ορατή στο βόρειο ημισφαίριο κατά τους χειμερινούς μήνες.

Όσοι είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι γιορτάζουν την παράδοση της Promesa de Reyes ή της Υπόσχεσης των Βασιλέων. Η Dolma Irizarry το περιγράφει σε μια δημοσίευση στο Facebook ως εξής:

La Promesa de Reyes es la costumbre de invocar a los Santos Reyes Melchor, Gaspar y Baltasar, para su intervención en un momento de necesidad, para la solución de alguna situación que está fuera de su alcance. A cambio de la petición concedida, quien celebra e invita, hace un pacto o compromiso de pagar esa promesa.

Η Promesa de Reyes είναι η παράδοση να ζητάς από τους Τρεις Βασιλείς, τον Μέλχιορ, τον Γάσπαρ και τον Βαλτάσαρ να παρεμβαίνουν σε μια στιγμή ανάγκης ή να βοηθούν σε μια κατάσταση που είναι εκτός ελέγχου. Σε αντάλλαγμα μιας παραχωρημένης επιθυμίας, πρέπει να κάνεις μια συμφωνία ή μια υπόσχεση στους βασιλιάδες.

Η Promesa de Reyes μοιάζει με μια τελετουργία στην Καθολική Εκκλησία γνωστή ως rosario cantado, ένα μουσικό έθιμο εναλλασσόμενου τραγουδιού και προσευχής.

Στο παρακάτω ισπανόφωνο βίντεο, μπορείτε να παρακολουθήσετε την Promesa de Reyes που γιορτάζεται σε ένα οικογενειακό σπίτι στην πόλη Αγκουαντίγια στη βορειοανατολική ακτή του Πουέρτο Ρίκο:

Ενώ κάποτε μονάχα οι πιο πιστοί από τους πιστούς συμμετείχαν στις Promesas de Reyes, όλο και περισσότεροι πολιτιστικοί θεσμοί εμπλέκονται πλέον στις εκδηλώσεις. Αντί να συγκεντρωθούν μόνο φίλοι και συγγενείς, μπορεί να συμμετέχουν άτομα που δεν γνωρίζουν κατ’ ανάγκη προσωπικά τον οικοδεσπότη, αποφασίζοντας να συμμετάσχουν είτε για να δείξουν αλληλεγγύη είτε για την πολιτιστική αξία της εμπειρίας. Τέτοια είναι η περίπτωση του Jaime Torres Torres, ο οποίος έγραψε για την Promesa de las Reyes για την ιστοσελίδα Εθνικό Ίδρυμα για το Λαϊκό Πολιτισμό (FNCP) μετά την εμπειρία του τον Ιανουάριο:

Cada interpretación siento que ascendió como incienso al trono del Altísimo, a los compases de peticiones muy nobles, como paz para Borikén [Puerto Rico] y sus familias, respeto a nuestra cultura, trabajo pa’ los desempleados, justicia social, la sanación de alguna enfermedad, respaldo financiero para la obra sin fines de lucro de la F.N.C.P., la solución de nuestra condición política para, como un pueblo unido, enfrentar los retos de la segunda década del Siglo XXI y la excarcelación del preso político Oscar López Rivera.

Through each rendition it felt as though we were rising like incense to God's own throne, to the rhythms of such bold pleas as peace for Borikén [Puerto Rico] and its people, respect for our culture, work for the unemployed, social justice, the healing of an illness, financial backing for the non-profit work of the FNCP, a solution to our political situation, to face the challenges of the second decade of the 21st century as a unified people, and freedom for political prisoner Oscar López Rivera.

Ήταν σαν να υψωνόμαστε σαν θυμίαμα στο θρόνο του Θεού, στους ρυθμούς αυτών των τολμηρών παρακλήσεων όπως ειρήνη για το Borikén [Πουέρτο Ρίκο] και το λαό του, σεβασμό για τον πολιτισμό μας, εργασία για τους ανέργους, κοινωνική δικαιοσύνη, ίαση μιας ασθένειας, οικονομική υποστήριξη για το μη κερδοσκοπικό έργο του FNCP, λύση για την πολιτική μας κατάσταση, αντιμετώπιση των προκλήσεων της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα ως ενωμένος λαός και ελευθερία για τον πολιτικό κρατούμενο Όσκαρ Λόπεζ Ριβέρα.

Alguna lagrimita humedeció mis mejillas al escuchar, ya en la sala de recitales de la Fundación y con los Tres Reyes sentados en el lateral izquierdo del escenario, los aguinaldos “La luz de los Reyes”, “El cofre”, “Si me ven con flores” y otros de estilos cultivados en las promesas que, desde el anonimato y como un legado hermoso e inigualable de la religiosidad popular borincana que dejan a sus hijos en un relevo perpetuo de nuestra cultura, idiosincrasia e identidad, aún nuestros jíbaros cantores entonan en los campos de Peñuelas, Guayanilla, Yauco, San Germán y Maricao.

Ένα μικρό δάκρυ κύλησε στα μάγουλά μου στον ήχο των μουσικών κομματιών “La luz de los Reyes”, “El cofre”, “Si me ven con flores” και άλλων, τα οποία φέρουν την υπόσχεση ότι, ως ανώνυμη, όμορφη και ασύγκριτη κληρονομιά της δημοφιλούς πίστης του Πουέρτο Ρίκο, κληρονομιά για τα παιδιά μας, ως αιώνια φλόγα για τον πολιτισμό μας, τις ιδιορρυθμίες μας και την ταυτότητά μας, οι τραγουδιστές jíbaros μας θα ακούγονται ακόμα στην ύπαιθρο των Πενούελα, Γκουαγιανίλα, Γιάουκο, Σαν Χερμάν και Μαρικάο.

Άλλο ένα μέρος που γιορτάζει τώρα την Promesa de Reyes είναι το Centro de Estudios Avanzados de Puerto Rico y el Caribe (Κέντρο Προηγμένων Σπουδών στο Πουέρτο Ρίκο και την Καραϊβική), το “αρχηγείο” μιας από τις πιο πολυσύχναστες Promesas. Ο Jaime Torres Torres σχολιάζει την τελευταία Promesa που γιόρτασε εκεί στις 5 Ιανουαρίου.

Antes a la promesa asistían alrededor de 60 personas, pero desde que se celebra en el Centro llegan hasta 400 y 500 parroquianos, portando sus tallas de Reyes y, sobre todo, corazones sensibles a la espiritualidad de esta popular tradición.

Πριν από την Promesa βρέθηκαν στο κέντρο περίπου 60 άτομα, αλλά από τότε που ξεκίνησαν οι εορτασμοί προσελκύει μέχρι και 400 ή 500 ενορίτες, φέρνοντας τα ειδώλια των βασιλιάδων που έχουν και πάνω απ’ όλα ανοίγοντας την καρδιά τους στην πνευματικότητα αυτής της λαϊκής παράδοσης.

Κάθε χρόνο εκατοντάδες άνθρωποι παρακολουθούν την παραδοσιακή Promesa που ξεκίνησε από την εκλιπούσα Norma Salazar, πριν από 30 χρόνια. Η αδελφή της, Monina Salazar, συνέχισε την παράδοση. Εικόνα που τραβήχτηκε από τον Gildo Jesús Peña García. Χρησιμοποιείται με άδεια. 

Εάν βρεθείτε στο Πουέρτο Ρίκο κάποια στιγμή κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, δοκιμάστε να παρακολουθήσετε μια γιορτή Promesa de Reyes. Ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις σας, είναι μια σπάνια ευκαιρία να γνωρίσετε μια από τις παλαιότερες δημοφιλείς παραδόσεις του Πουέρτο Ρίκο και να βυθιστείτε στη μουσική και τον πολιτισμό της χώρας. Είναι μια γιορτή που δεν γνωρίζουν πολλοί τουρίστες και θα είναι μια λατρεμένη μνήμη για το υπόλοιπο της ζωής σας.