Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο PRI.org στις 18 Μαΐου 2016 και αναδημοσιεύεται εδώ βάσει συμφωνίας ανταλλαγής περιεχομένου.
Το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας Μπούκερ (“The Man Booker”) απονεμήθηκε και η Νοτιο-Κορεάτισσα συγγραφέας Han Kang πήρε το βραβείο για το μυθιστόρημά της “Η Χορτοφάγος” (“The Vegetarian”).
Πρόκειται για την ιστορία μιας γυναίκας που πιστεύει ότι μεταμορφώνεται σε δέντρο. Οι κριτικοί χαρακτηρίζουν το βιβλίο ως “λυρικό και σπαρακτικό”. Είναι επίσης αρκετά ερωτικό.
Όμως, αυτό για το οποίο μιλούν όλοι δεν είναι το ίδιο το βιβλίο, αλλά η μεταφράστριά του.
Η Deborah Smith, η 28χρονη Βρετανίδα πίσω από την αριστουργηματική αγγλική μετάφραση του βιβλίου, ξεκίνησε να μαθαίνει κορεάτικα μόλις πριν έξι χρόνια. Πώς λοιπόν κατάφερε να μεταφράσει το βιβλίο τόσο καλά;
“Αν αναρωτιέστε ποιο είναι το μυστικό, φοβάμαι πως είμαι το ίδιο ανήξερη με εσάς,” λέει. “Κοιτάζοντας τώρα πίσω, νομίζω πως έψαχνα κάθε μία λέξη στο λεξικό. Ίσως και να υπερβάλλω, όμως αυτή την αίσθηση είχα τότε. Ήταν λες και σκαρφάλωνα βουνό”.
Λέει πως το ότι ήταν καινούργια στα κορεάτικα ήταν ευλογία. “Ήξερα ότι έπρεπε πράγματι να ελέγχω ξανά και ξανά τα πάντα και να είμαι ιδιαίτερα προσεκτική,” λέει. “Έπρεπε επίσης να αμφισβητήσω τις αποδόσεις των λεξικών σε ορισμένες έννοιες.”
Επιπλέον, στη λογοτεχνία, οι αυτολεξεί μεταφράσεις δεν αποδίδουν. “Επειδή μια έννοια μπορεί να είναι η κυριολεκτική απόδοση μιας λέξης, δεν σημαίνει ότι είναι και ο σωστός όρος που πρέπει να χρησιμοποιήσεις, αν στοχεύεις σε κάποιου είδους λογοτεχνικής έμφασης,” λέει.
Έλαβε βοήθεια και από έναν Κορεάτη φίλο της. Η Smith αποκαλύπτει ότι του έθεσε πολλές εκνευριστικές ερωτήσεις. Ο φίλος της ήταν φοιτητής διδακτορικού και, σε αντάλλαγμα για την βοήθεια με τις μεταφράσεις, θα του έκανε επιμέλεια στις εργασίες του.
Η πρόζα του βιβλίου είναι αντάξια στα αγγλικά με το πρωτότυπο, περνά όμως και ένα ακόμα δυσκολότερο τεστ: η Smith λέει πως άνθρωποι με μητρικές και τις δύο γλώσσες, κορεάτικα και αγγλικά, δεν καταλαβαίνουν πως η μετάφραση έγινε από μη φυσικό ομιλητή. “Κανείς δεν έχει σχολιάσει το γεγονός αυτό, απλά και μόνο από την ανάγνωση”, λέει. “Ο κόσμος μιλάει εκ των υστέρων γι’ αυτό, αφότου ακούσουν την ιστορία μου από τα κανάλια. Όμως, η δύναμη της μετάφρασης και η δεξιοτεχνία της λογοτεχνικής μετάφρασης κρύβεται στο πόσο καλά γνωρίζεις την γλώσσα – στόχο, όχι στο πόσο καλά γνωρίζεις την γλώσσα – πηγή”.
Το κλειδί, σύμφωνα με την Smith, ήταν να γνωρίζεις εις βάθος τα αγγλικά και πώς να τα χρησιμοποιήσεις ώστε να δημιουργήσεις από την αρχή το ύφος και τη φωνή του κορεάτικου μυθιστορήματος. Για την συγκεκριμένη ικανότητα, η Smith έχει τα προσόντα στο έπακρο. Διαβάζει περίπου 200 βιβλία τον χρόνο. “Και διαβάζω από όταν με θυμάμαι”, λέει. “Έτσι, αναπόφευκτα είχα αρκετή αυτοπεποίθηση”.
“Η Χορτοφάγος” (“The Vegetarian”) δεν έμοιαζε με κανένα άλλο από τα βιβλία που είχε διαβάσει η Smith, και ήταν εκείνη που πλησίασε έναν εκδοτικό οίκο το 2013, ώστε να προτείνει να αναλάβει την μετάφραση του έργου. “Νομίζω είναι ένα από τα βιβλία όπου μπορείς πράγματι να δεις τι το εντυπωσιακό έχει η κορεάτικη λογοτεχνία. Διαφέρει αρκετά από την λογοτεχνία των υπολοίπων χωρών”, αναφέρει.
Αυτό ήταν και ο κύριος λόγος που επέλεξε να φέρει εις πέρας ένα στοίχημα σε μια γλώσσα που μιλούσε ατελώς. “Νομίζω πως στην ουσία αυτό είναι και το νόημα της μετάφρασης, να κάνεις διαθέσιμο σε μια γλώσσα ή σε μια κουλτούρα κάτι καινούργιο, κάτι που δεν έχει υπάρξει ξανά”.
Διαβάστε απόσπασμα του βιβλίου “Η Χορτοφάγος” εδώ: