[1]Η Nadia Gamal στο σπίτι της στην επαρχία Μίνυα της Άνω Αιγύπτου. Φωτογραφία: Menna Farouk.
Η 32χρονη Nadia Gamal αγωνίστηκε με νύχια και με δόντια για να προστατέψει το δεκάχρονο παιδί της, όταν οι γονείς της την πίεζαν να κόψει τα γεννητικά όργανα της κόρης της. Έχοντας υποστεί κι η ίδια ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων σε ηλικία 7 ετών, η Gamal αντιλαμβανόταν πολύ καλά την αχρηστία και τον κίνδυνο του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων (FGM).
Μιλώντας στο Global Voices, η Gamal είπε:
Μισούσα τη στιγμή που με ακρωτηρίασαν. Ήταν άχρηστο και μου προκάλεσε πολύ σωματικό και ψυχολογικό πόνο. Γι’ αυτό είπα όχι, όταν ζήτησαν οι γονείς μου να ακρωτηριάσω την κόρη μου. Τους είπα ότι δε θα την άφηνα ποτέ να βιώσει τον ίδιο πόνο, στον οποίο με υπέβαλαν αυτοί. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
Η Αίγυπτος κατέστησε παράνομο τον ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων το 2008. Οκτώ χρόνια μετά, ακτιβιστές για τα δικαιώματα των γυναικών και μη κυβερνητικές οργανώσεις λένε πως η αντιμετώπιση της διαδικασίας από πλευράς των μητέρων έχει αλλάξει και ο αριθμός των ακρωτηριασμένων κοριτσιών μειώνεται.
Καθώς μαθαίνουν περισσότερα για τους κινδύνους και τη ματαιότητα της επέμβασης, οι νεαρές μητέρες στην Αίγυπτο διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της πρακτικής.
Σύμφωνα [2] με την Έρευνα Δημογραφικών και Υγείας της Αιγύπτου (DHS), το 61% των κοριτσιών ηλικίας 15-17 ετών υπέστησαν ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων το 2014, σε σύγκριση μ το ποσοστό 74,4% το 2008 [3]. Τα ίδια στατιστικά στοιχεία της DHS έδειξαν μια σημαντική αλλαγή στη στάση των μανάδων: αν και το 92% των μητέρων στην Αίγυπτο έχει υποστεί ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων, μόνο το 35% των γυναικών στην Αίγυπτο αναφέρουν ότι προτίθενται να κάνουν το ίδιο και στις κόρες τους.
Ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων είναι δύσκολο να εξαλειφθεί εδώ και δεκαετίες λόγω συνδυασμού οικογενειακής πίεσης, πολιτισμικών παραδόσεων και θρησκευτικών κινήτρων. Η πρακτική, η οποία συνήθως περιλαμβάνει την αφαίρεση της κλειτορίδας και άλλων μερών των γυναικείων [4] γεννητικών οργάνων, θεωρείται από πολύ κόσμο στην Αίγυπτο απαραίτητο μέτρο για την “τιθάσευση” των σεξουαλικών επιθυμιών μιας γυναίκας και για τη διατήρηση της τιμής της. Και Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί ακολουθούν την πρακτική αυτή.
Αν και φέρει το ρίσκο αιμορραγίας μέχρι θανάτου και μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά σωματικών και ψυχολογικών προβλημάτων, η πρακτική συνεχίζεται ειδικά στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές της Αιγύπτου.
Ωστόσο, ακτιβιστές και παρατηρητές αναφέρουν ότι η πρακτική σταδιακά φθίνει, κυρίως λόγω μιας αυξανόμενης ευαισθητοποίησης ανάμεσα στις νεότερες γενιές.
Τρεις Αιγύπτιες μανάδες, που αρνήθηκαν να ακρωτηριάσουν τις κόρες τους, και η 67χρονη μαμή Samiha Saeed (στα δεξιά), η οποία σταμάτησε να κάνει επεμβάσεις ακρωτηριασμού γυναικείων γεννητικών οργάνων, αφότου παρακολούθησε κάποιες εκστρατείες ευαισθητοποίησης από μη κυβερνητικές οργανώσεις της Αιγύπτου στην επαρχία Μίνυα της Άνω Αιγύπτου. Φωτογραφία: Menna Farouk.
“Φυσικά, υπάρχει αξιοθαύμαστη πρόοδος”, είπε στο Global Voices η Randa Fakhr El Deen, διευθύντρια της ΜΚΟ Ένωση Εναντίον Ζημιογόνων Πρακτικών σε Γυναίκες και Παιδιά.
Η Fakhr El Deen ανέφερε ότι οι νεότερες γενιές μανάδων πλέον αναλαμβάνουν οι ίδιες την ευθύνη άρνησης της πρακτικής, αν και δεν ίσχυε κάτι τέτοιο πριν από λίγα χρόνια:
Στο παρελθόν, οι ίδιες οι μητέρες πήγαιναν τις κόρες τους στους γιατρούς ή στις μαμές για να τους κόψουν τα γεννητικά όργανα. Τώρα, αυτό αλλάζει. Περισσότερες μητέρες εναντιώνονται στην πρακτική και μπορούν να την εξαλείψουν.
Την τελευταία δεκαετία, η ένωση της Fakhr El Deen, μαζί με άλλες μη κερδοσκοπικές ομάδες και κυβερνητικά γραφεία, έχουν εντείνει τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης εναντίον του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων μεταξύ μητέρων, μαθητών σε σχολεία, γιατρών, Μουσουλμάνων λογίων και Χριστιανών θρησκευτικών φυσιογνωμιών σε όλη τη χώρα. “Τέτοια εργαστήρια και εκστρατείες ευαισθητοποίησης υπήρξαν πολύ καρποφόρες στην μείωση της πρακτικής”, είπε η Fakhr El Deen.
Σε ένα μικρό χωριό στην επαρχία Μίνυα, 245 χιλιόμετρα νότια του Καΐρου, μια ομάδα νεαρών μητέρων εξηγεί πώς, ακόμα και σε μια πολύ συντηρητική κοινότητα, αντιστάθηκαν και προστάτεψαν τις κόρες τους από κοινωνικές πιέσεις, που υποστήριζαν την παράδοση. Λένε πως οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης ήταν δυναμικός παράγοντας.
Η 35χρονη Laila Rashad εναντιώθηκε μαζί με την αδερφή της κατά της μητέρας και της γιαγιάς τους, οι οποίες επέμεναν να ακρωτηριάσουν την ανιψιά της. Η Laila κι η αδερφή της δεν ήξεραν τι να κάνουν, αλλά η Laila άκουσε ότι ένας πολύ έμπιστος Μουσουλμάνος λόγιος θα επισκεπτόταν το χωριό τους ως τμήμα μιας εκστρατείας ευαισθητοποίησης κατά της πρακτικής, η οποία οργανώθηκε από μια ΜΚΟ.
Η Rashad είχε παρακολουθήσει στο παρελθόν μια από αυτές τις εκστρατείες και άκουσε το λόγιο αυτό να λέει ότι η πρακτική αυτή είναι απαγορευμένη από τη θρησκεία. “Πήραμε μαζί μας τη μάνα μας και τη γιαγιά μας για να παρακολουθήσουν την εκστρατεία ευαισθητοποίησης και πείστηκαν”, είπε στο Global Voices. “Άκουσαν τις συμβουλές του Μουσουλμάνου λόγιου και η ανιψιά μου δεν ακρωτηριάστηκε”, είπε η Rashad. Λόγιοι της Σχολής Αλ Αζάρ και Χριστιανοί κληρικοί έχουν αναφέρει επανειλημμένα ότι η πρακτική δεν αποτελεί θρησκευτικό καθήκον, παρά μια μακραίωνη απλά συνήθεια.
Vivian Fouad, συντονίστρια του Εθνικού Προγράμματος εναντίον του ακρωτηριασμού γυναικείων γεννητικών οργάνων. Μιλά στο Global Voices στο γραφείο της στο Συμβούλιο Εθνικού Πληθυσμού. Φωτογραφία: Menna Farouk.
Η Vivian Fouad, συντονίστρια του Εθνικού Προγράμματος εναντίον του ακρωτηριασμού γυναικείων γεννητικών οργάνων, αναφέρει πως η πρακτική σταδιακά θα εξαλειφθεί με αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και σκληρότερες ποινές εναντίον των δραστών.
Ο τερματισμός της πρακτικής αυτής επηρεάζεται από αρκετούς κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, αλλά την πρακτική θα την τερματίσει πιθανότατα ο νόμος και η αλλαγή των κοινωνικών παραδόσεων.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2016, η κυβέρνηση σκλήρυνε τις ποινές εναντίον της πρακτικής, υιοθετώντας μεταρρυθμίσεις, οι οποίες προβλέπουν ποινές έως και 15 χρόνια φυλάκιση, αν πεθάνει κάποιο κορίτσι, και μέχρι επτά χρόνια φυλάκιση αν απλά γίνει η επέμβαση. Οι μεταρρυθμίσεις επίσης αποχαρακτήρισαν την πρακτική από πλημμέλημα (όπου υπάρχει συνήθως φυλάκιση έως 2 χρόνια) σε κακούργημα, το οποίο επιφέρει σκληρότερη καταδίκη και ποινή.
Η Fouad λέει πως οι ΜΚΟ και η κυβέρνηση επικεντρώνουν τώρα τις εκστρατείες τους σε νεότερες γενιές, επειδή η νεολαία θα μπορεί να προστατέψει στο μέλλον τις κόρες της. Μέχρι το 2020, ελπίζεται ότι μονάχα οι μισές γυναίκες στην Αίγυπτο μεταξύ 15-17 ετών θα έχουν υποστεί ακρωτηριασμό.
“Θα πάρει χρόνια, αλλά δεν μπορούμε να σταματήσουμε τον αγώνα μας ενάντια στην πρακτική. Και οι νεότερες γενιές βρίσκονται στην πρώτη γραμμή σε αυτό τον αγώνα”, πρόσθεσε.