[1]“Οχτώ από τους 10 φοιτητές της Παραγουάης έχουν να κάνουν με πανεπιστήμια που αυξάνουν τα δίδακτρα και καταργούν πτυχία χωρίς ανακοίνωση.” Φωτογραφία δημοσιευμένη από το Kurtural και χρησιμοποιημένη με άδεια.
Παρακάτω βρίσκεται μία συντομευμένη έκδοση ενός άρθρου της ιστοσελίδας Kurtural, οικονομικών και πολιτισμικών ειδήσεων της Παραγουάης. Είναι μέρος του ειδικού αφιερώματος “Αγελάδες που πετάνε, σχολεία που κλείνουν [1]” το οποίο έχει διορθωθεί και αναδημοσιευτεί από το Global Voices της Λατινικής Αμερικής. Η πρωτότυπη έκδοση στα ισπανικά περιέχει περισσότερες μαρτυρίες και μία επεξήγηση των ιστορικών και πολιτικών λόγων αυτής της κρίσης στην παιδεία της Παραγουάης.
“Πουλώ ένα πρώτης τάξεως ιδιωτικό πανεπιστήμιο λόγω ταξιδιού στο εξωτερικό [2]“. Η αγγελία εμφανίστηκε στην Clasipar, μία δημοφιλή ιστοσελίδα με αγγελίες στην Παραγουάη. Μερικά λεπτά αργότερα συμφωνήσαμε να συναντηθούμε.
Ο αντιπρόσωπος του πανεπιστημίου ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας με πυκνό άσπρο μουστάκι και χοντρά γυαλιά κρεμασμένα γύρω από τον λαιμό του με ένα κορδόνι. Έβαλε ένα φάκελο που ξεχείλιζε από χαρτιά πάνω στο τραπέζι. Είπε ότι έχει πάρει σύνταξη, αλλά άνοιξε μία συμβουλευτική εταιρία για εμπορικές αντιπροσωπεύσεις αυτού του είδους. Καλύτερα, προκειμένου να κάθεται στο περιθώριο περιμένοντας τον θάνατο, όπως κάνει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην ηλικία του. Αυτό δεν συμβαίνει στην περίπτωση του Miguel φυσικά, ο οποίος πουλά ακόμα πράγματα. Ένα πανεπιστήμιο σε αυτήν την περίπτωση, στο διαδίκτυο.
Ο Miguel άνοιξε ένα ντοσιέ γεμάτο χαρτιά: εκεί υπάρχουν φωτοτυπίες του καταστατικού του πανεπιστημίου, ο αριθμός των μαθητών, τα μαθήματα, τα οικονομικά αποτελέσματα κλπ. “Αυτές οι πληροφορίες είναι δύο χρόνια παλιές αλλά τα έφερα για να σου δώσουν μια ιδέα”, είπε.
Το πανεπιστήμιο που προσπαθεί να πουλήσει ο Miguel — για σχεδόν δύο εκατομμύρια δολάρια — με παλιά στατιστικά στοιχεία, λειτουργεί σήμερα σε ένα νοικιασμένο κτήριο, και σύμφωνα με τις πληροφορίες που μου έδωσε, με 365 φοιτητές και 27 αναγνωρισμένα πτυχία το 2013, είναι το Universidad Central del Paraguay (Κεντρικό πανεπιστήμιο της Παραγουάης), ή UCP. Το ίδρυμα ενοικιάζει ένα όμορφο, αλλά όχι πολύ μεγάλο σπίτι, στην Οδό Μπραζίλια, κοντά στο Universidad Americana (Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο), ένα άλλο ιδιωτικό πανεπιστήμιο.
Το UCP είναι ένα από τα παραπάνω από 50 ιδιωτικά πανεπιστήμια που λειτουργούν στην χώρα. Μία έρευνα [3] που έκανε η εφημερίδα ABC Color δείχνει ότι ιδρύθηκε από μία ομάδα Παραγουανών στελεχών του υδροηλεκτρικού εργοστασίου στην Itaipú. Οι μέτοχοι του πανεπιστημίου, πρώην δημόσιοι υπάλληλοι, είχαν τις δικές τους επιχειρήσεις με κεφάλαιο μερικά εκατομμύρια γκουαρανί, όπως κατάστημα παπουτσιών ή κατάστημα είδη ραπτικής. Με αυτόν τον τρόπο, είχαν την δυνατότητα να ιδρύσουν ένα πανεπιστήμιο με σχεδόν 180.000 δολάρια κεφάλαιο.
Το UCP εγκρίθηκε με νόμο του Κογκρέσου το 2006. Καταγράφτηκε στου δημόσιους καταλόγους τον Μάρτιο την επόμενη χρονιά. Οχτώ μέρες μετά, πριν ακόμα λειτουργήσει, είχε ήδη πάρει τις πρώτες του υποτροφίες από το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Itaipú. Εκείνα τα χρόνια είχε γίνει μία έκρηξη ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Παραγουάη.
Οι φτωχοί πληρώνουν τα πανεπιστήμια
Στην Παραγουάη, οι φτωχότεροι άνθρωποι δεν πηγαίνουν στα δημόσια πανεπιστήμια της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πληρώνουν να φοιτήσουν σε ιδιωτικά πανεπιστήμια. Η εγγραφή στο δημόσιο πανεπιστήμιο είναι δύσκολη για πολλούς λόγους. Για παράδειγμα, η αποδοχή εξαρτάται από την περιοχή κατοικίας και τα έξοδα εγγραφής είναι υψηλά. [4] Πρόσθετα, οι ώρες διδασκαλίας για πτυχία όπως μηχανολογία και ιατρική αποτρέπουν την εργασία κατά την διάρκεια των σπουδών, μία υποχρέωση που έχουν όσοι χρειάζονται να κερδίζουν χρήματα για την συντήρηση τους.
Αλλά αυτό το φαινόμενο δεν είναι αποκλειστικό στην Παραγουάη. Μία μελέτη της UNICEF [5] δείχνει ότι σε ένα αριθμό χωρών η διάθεση των δημόσιων πόρων για την εκπαίδευση του 20% των ευπόρων του πληθυσμού είναι μέχρι και 18 φορές πιο υψηλό από την επένδυση του 20% των φτωχότερων. Οι επιχειρήσεις των ιδιωτικών πανεπιστημίων στηρίζονται στην ανάγκη εκατοντάδων χιλιάδων φτωχών οικογενειών που υποφέρουν από την απουσία του κράτους και την επανάληψη αυτής της απουσίας λόγω μετανάστευσης. Προσπαθούν να την πολεμήσουν με την εκπαίδευση. Εν τω μεταξύ οι πόροι της χώρας χρησιμοποιούνται για να δυναμώσουν αυτή την ανισότητα και την δύναμη των προνομιούχων τάξεων.
Το 2007, το Κονγκρέσο δημιουργούσε καινούργια πανεπιστήμια κάθε 40 μέρες — συνολικά εννέα εκείνο τον χρόνο. Μέχρι το 2013 δημιουργήθηκαν 54 πανεπιστήμια. Η επιχείρηση ιδιωτικά πανεπιστήμια συνεχίζει να μεγαλώνει, χωρίς να δημιουργούνται καινούργια πανεπιστήμια νομικά, αλλά μέσω μίας άλλης μεθόδου η οποία δημιουργεί το ίδιο αποτέλεσμα: πώληση μέσω franchises. Όταν ο Gerardo Gómez Morales ήταν υφυπουργός της ανώτερης παιδείας είπε σε μία συνέντευξη για τον τρόπο με τον οποίο τα πανεπιστήμια είναι οργανωμένα: [6]
Eran personas que tenían un instituto técnico o una pequeña academia de informática las que compraban los derechos para usar el nombre de las universidades. Es igual a abrir un local de McDonald's; como franquicias de empresas, se abrían filiales de universidades e institutos superiores.
Αυτοί που αγόρασαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν το όνομα του πανεπιστημίου ήταν άνθρωποι που είχαν τεχνικές σχολές ή μία μικρή σχολή πληροφορικής. Είναι το ίδιο με το να ανοίξει κανείς ένα τοπικό McDonald's, όπως επιχειρηματικά franchises έτσι άνοιξαν θυγατρικές των πανεπιστημίων και των κολεγίων.
Το 2012 ο υφυπουργός της ανώτερης παιδείας το ανέφερε σε μία αναφορά για την παράπλευρη απώλεια του μοντέλου των ιδιωτικών πανεπιστημίων: μόνο ένας στους 10 νέους που γράφονται στο πανεπιστήμιο τελειώνει τις σπουδές του. [7] Το 2006 σχεδόν 115.000 νέοι έκαναν εγγραφή για ένα τριετές πτυχίο. Τέσσερα χρόνια μετά μόνο 13.000 πήραν πτυχίο. Παρότι σχεδόν κανένας δεν τελείωσε τις σπουδές του, εννιά καινούργια πανεπιστήμια ιδρύθηκαν και όλο και πιο πολλοί νέοι αναζητούν το επαγγελματικό όνειρο.
Το 2012 υπήρχαν πάνω από 300.000 εγγεγραμμένοι φοιτητές. [8] Από όλους αυτούς οι οχτώ από τους 10 ήταν μαθητές ιδιωτικών ιδρυμάτων. Σήμερα, η κυβέρνηση παραδέχεται [9] ότι δεν έχει ακριβείς πληροφορίες για τον αριθμό των φοιτητών που υπάρχουν στην χώρα.
Είναι αλήθεια ότι μερικοί φοιτητές εγκαταλείπουν τις σπουδές τους και είναι φυσικό να συμβεί σε οποιοδήποτε πτυχίο. Αλλά και οι φοιτητές που παραμένουν και έχουν σκοπό να συνεχίσουν τις σπουδές τους μπορεί να μην τα καταφέρουν γιατί το πανεπιστήμιο ακυρώνει το δίπλωμα. Το πανεπιστήμιο παράτησε τον φοιτητή σε αυτήν την περίπτωση.
Όταν οι ανώτατες σπουδές γίνονται παγίδα
Η Vanessa Lezcano αποφάσισε να μην μεταναστεύσει αν και είχε ευκαιρίες και λόγους να το κάνει. Μένει στην Choré, μία μικρή κωμόπολη που βρίσκεται στην San Pedro, μία από τις πιό φτωχές επαρχίες της χώρας. Τελείωσε τα πρώτα δύο χρόνια για ένα πτυχίο στις επιχειρήσεις στο Universidad Técnica de Comercialización y Desarrollo (Τεχνικό πανεπιστήμιο Εμπορίου και Ανάπτυξης, ή UTCD στα ισπανικά), αλλά τα υπόλοιπα μαθήματα ακυρώθηκαν γιατί δεν υπήρχαν αρκετοί φοιτητές. Το ίδρυμα χρειάζεται τουλάχιστον 10 φοιτητές και στο πέμπτο εξάμηνο δεν μπορούσε να συμπληρώσει αυτόν τον αριθμό. Η γραμματεία της είπε ότι αν αργότερα μία άλλη ομάδα έχει αρκετούς φοιτητές θα μπορούσε να συνεχίσει τις σπουδές της με αυτή την τάξη. Αυτό συνέβη πριν από λίγα χρόνια.
Στο τέλος κατάφερε να τελειώσει τις σπουδές της στο Universidad Politécnica y Artística del Paraguay (Σχολή Πολυτεχνείου και Καλών Τεχνών της Παραγουάης ή UPAP στα ισπανικά) και τώρα περιμένει την ημέρα που θα παρουσιάσει την διπλωματική εργασία της. Ο αριθμός των φοιτητών άρχισε να πέφτει και σε αυτήν την τάξη αλλά για να συνεχίσουν η γραμματεία πρόσφερε στους φοιτητές αυξημένα δίδακτρα. Η δικαιολογία ήταν ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν να πληρώσουν τους μισθούς των καθηγητών. Αυτή και άλλοι δύο συμφοιτητές της δέχτηκαν.
Προς το παρών η Vanessa δουλεύει με σύμβαση σε ένα κυβερνητικό πρόγραμμα και διδάσκει ως βοηθός (εθελοντικά) σε ένα πανεπιστήμιο. Αλλά πολλοί συνομήλικοι της και η οικογένεια της δεν μένουν πιά στην Choré.
Στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο της Παραγουάης, ο ιδιοκτήτης και διευθυντής του πανεπιστημίου — ο οποίος όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είχε θέσεις και δεσμούς με την κυβέρνηση και άλλους επιχειρηματικούς οργανισμούς — έχει πολλούς διαφορετικούς ρόλους, ακόμα και αυτό του κοινοτικού διευθυντή. Αυτό μας είπε η Gabriela Lezcano, που σπουδάζει γραφίστας εκεί. Όταν άρχισε τις σπουδές της υπήρχαν παραπάνω από 10 φοιτητές. Τώρα είναι τρεις και πέρσι δεν της επέτρεψαν αν δώσει τις τελευταίες εξετάσεις το τέταρτο εξάμηνο, αν και είχε ήδη πληρώσει. Ποτέ δεν άρχισε το πέμπτο εξάμηνο. Αφού απαίτησε μία απάντηση, το πανεπιστήμιο πρόσφερε σ’ αυτήν και στους συμφοιτητές της να συνεχίσουν τα μαθήματα ως διδακτικές ενότητες. Το πρώτο άρχισε τον προηγούμενο Απρίλιο αφού έχασε σχεδόν το μισό χρόνο σε αβεβαιότητα. Παρόλα αυτά σε δύο μήνες δεν έκανε παραπάνω από δύο μαθήματα. Οι καθηγητές της ομολόγησαν ότι υπήρχαν και άλλα πτυχία σε εκκρεμότητα.
Η Lezcano στην απελπισία της αυτούς τους μήνες που πέρασαν χωρίς απάντηση, πριν η σχολή της προσφέρει την λύση με τις διδακτικές ενότητες, βαθμολόγησε το Universidad Central del Paraguay στο Facebook 1 από 5 και έγραψε αυτή την καυστική κριτική:
No recomiendo a nadie. Las carreras terminan al pedo y se quieren lavar las manos. Ni a mi peor enemigo le recomiendo.
Δεν το συνιστώ σε κανέναν. Τα πτυχία ακυρώνονται για το έτσι θέλω και δεν αναλαμβάνουν ευθύνη. Δεν θα το συνιστούσα ούτε στον χειρότερο εχθρό μου.
Ξαφνιασμένη, έλαβε απάντηση από το πανεπιστήμιο στην μέση της νύχτας. “Τώρα σίγουρα δεν έχεις άλλες επιλογές” της είπαν, ανάμεσα σε άλλα πράγματα. Αφού επέμενε η Lezcano κατάφερε να μιλήσει με τον μηχανικό ιδιοκτήτη, πρόεδρο και κοινοτικό διευθυντή στο γραφείο του. Του παραπονέθηκε για τον τρόπο με τον οποίο της απάντησαν στο προφίλ του πανεπιστημίου. Ο πρόεδρος της είπε ότι το πανεπιστήμιο είναι δικό του και γι’ αυτό μπορεί να κάνει ότι θέλει. ‘Ότι μπορούσε να βάλει ό,τι θέλει στην ιστοσελίδα στο Facebook. Πως ήταν αποτροπιασμένος με τα σχόλιά της και ότι θεωρεί το πανεπιστήμιο σαν μωρό του. Και γι αυτό το λόγο θύμωσε και έγραψε αυτά που έγραψε τέτοια ώρα, αφού διευθύνει το προφίλ του ιδρύματος από το κινητό του.
Η Gabriela παραιτήθηκε στο γεγονός ότι η σχολή της δεν θα την βοηθήσει. Σήμερα υποθέτει ότι έχει χάσει χρόνια σπουδών, χρήματα και κόπο. Μέχρι αυτή τη στιγμή είχε σκοπό να αποφοιτήσει την επόμενη χρονιά. Αλλά τώρα, είπε, είναι ώρα να αρχίσει από την αρχή με ένα άλλο πανεπιστήμιο.