Προσφυγόπουλα από τη Συρία σε μισοχτισμένη πολυκατοικία κοντά στο Ρεϊφούν του Λιβάνου, κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Φωτογραφία: ‘Trocaire’, Flickr. CC by 2.0.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, οι συριακές διαμάχες έχουν προκαλέσει τον εκτοπισμό σχεδόν 6,6 εκατομμυρίων ανθρώπων στη Συρία και έχουν αναγκάσει άλλα 4,8 εκατομμύρια να αναζητήσουν καταφύγιο σε χώρες ανά τον κόσμο.

Λόγω της εγγύτητάς του με τη Συρία, ο Λίβανος αποτελεί έναν από τους κύριους προορισμούς για όσους προσπαθούν να ξεφύγουν από τη βία. Υπάρχουν περίπου 1 εκατομμύριο Σύριοι πρόσφυγες επίσημα καταγεγραμμένοι από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στο Λίβανο, ενώ ανεπίσημοι υπολογισμοί ανεβάζουν τον αριθμό αυτό κοντά στο 1.500.000 άτομα.

Ο Guardian επισημαίνει ότι οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν σκληρές συνθήκες διαβίωσης. Έχοντας άδεια να βρουν εργασία μονάχα στον τομέα της γεωργίας, των κατασκευών ή του καθαρισμού, το 70% και πλέον των Σύριων προσφύγων φέρεται να ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας.

Μελέτες υποστηρίζουν ότι ο συνδυασμός της απροθυμίας της διεθνούς κοινότητας να τηρήσει τις υποσχέσεις της περί δωρεών και οι αποτυχίες των πολιτικών της κυβέρνησης του Λιβάνου πυροδοτούν τη φτώχεια και αναγκάζουν τους πρόσφυγες να βγουν στην παρανομία.

Περίπου 70% των Σύριων προσφύγων ζουν κάτω από το όριο απόλυτης φτώχειας του Λιβάνου: κάτω από 3,84 δολάρια κατ’ άτομο κάθε μέρα. Αυτό επιδεινώνεται περισσότερο από το γεγονός ότι τα νοικοκυριά των προσφύγων συσσωρεύουν χρέη ολοένα και περισσότερο, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες.

Στα σημεία ελέγχου, γυναίκες και παιδιά σχεδόν δεν ελέγχονται καθόλου, καθώς τους αξιωματούχους τους απασχολεί περισσότερο ο αρσενικός προσφυγικός πληθυσμός. Με τόσα πολλά παιδιά να εισέρχονται στη χώρα και έπειτα στο εργατικό δυναμικό, ορισμένοι εργοδότες έχουν εκμεταλλευτεί την ανισορροπία αυτή, προσλαμβάνοντας ανηλίκους ως φτηνότερους και πιο συμβιβαστικούς εργάτες. H Διεθνής Οργάνωση Εργασίας κατηγοριοποιεί τη συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά εργάτες από τη Συρία στο Λίβανο ως μια από τις χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας.

Σύμφωνα με την ΜΚΟ κατά της δουλείας Freedom Fund, περίπου 70% των παιδιών προσφύγων στο Λίβανο αναγκάζονται να δουλέψουν για λίγα ή και καθόλου χρήματα, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα προς το ζην για τις οικογένειές τους, με κανέναν πραγματικό τρόπο φυγής από την εργασία αυτή. Σε περιοχές όπως η Κοιλάδα Μπεκάα στον ανατολικό Λίβανο, ορισμένα παιδιά φέρεται να κερδίζουν σχεδόν μόλις 1 δολάριο τη μέρα ως διαλογείς φρούτων σε τοπικές φάρμες. Όπως το έθεσε ένας Λιβανέζος δημοτικός αξιωματούχος, “η δουλεία υπάρχει παντού”.

Ορισμένες πολιτικές του Λιβάνου απλά έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα των προσφύγων. Τον Ιανουάριο του 2016, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανακάλυψε ότι οι κανονισμοί παραμονής, που υιοθετήθηκαν ένα χρόνο νωρίτερα, στερούσαν από τους περισσότερους Συρίους το δικαίωμα σε νόμιμη άδεια παραμονής. Μονάχα 2 από τους 40 πρόσφυγες, που πήραν μέρος σε συνεντεύξεις για τη μελέτη, κατάφεραν να ανανεώσουν την άδεια παραμονής τους. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της κυβερνητικής απόφασης το Μάιο του 2015 να διατάξει την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες να σταματήσει να καταγράφει τους πρόσφυγες, οι οποίοι εισέρχονταν στη χώρα.

Αυτοί οι κανονισμοί παραμονής έχουν ιδιαίτερα ισχυρό αντίκτυπο για τα προσφυγόπουλα, πολλά εκ των οποίων δεν επιτρέπεται να πάνε σχολείο λόγω έλλειψης της κατάλληλης άδειας παραμονής. Μέχρι τον Ιούλιο του 2016, περίπου 250.000 παιδιά από τη Συρία στο Λίβανο δεν πήγαιναν σχολείο, σχεδόν περισσότερα από τα μισά εκ του συνόλου των 500.000 περίπου παιδιών σε ηλικία σχολείου από τον συριακό προσφυγικό πληθυσμό του Λιβάνου.

Ωστόσο, ο Λίβανος έχει κάνει πρόοδο σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών. Όπως εξηγεί το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:

Ο Λίβανος έχει κάνει σημαντικά βήματα για την εισαγωγή των παιδιών από τη Συρία στη δημόσια εκπαίδευση. Οι Αρχές έχουν επιτρέψει σε πρόσφυγες να γραφτούν σε σχολεία, χωρίς να παρέχουν απόδειξη άδειας παραμονής, χωρίς να πληρώσουν εγγραφή και θέσπισαν απογευματινές τάξεις “δεύτερης βάρδιας” σε 238 δημόσια σχολεία για να παρέχουν επίσημη εκπαίδευση στους Σύριους.

Το 2014, ο Λίβανος υιοθέτησε την πολιτική Εκπαίδευση για Κάθε Παιδί (RACE), κάτι που έχει βοηθήσει τη χώρα να αυξήσει τον αριθμό παιδιών από τη Συρία που έχουν γραφτεί σε δημόσια σχολεία σε 158.321 μέχρι το τέλος του σχολικού έτους 2015-2016. Το 2016, ο Λίβανος υιοθέτησε ένα πενταετές πρόγραμμα RACE II με στόχο την εγγραφή 440.000 παιδιών από τη Συρία στην εκπαίδευση μέχρι το σχολικό έτος 2020-2021.

Στατιστικές όμως, που παρέχονται από τη νέα έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες “Αξιολόγηση Ευάλωτων Σύριων Προσφύγων στο Λίβανο”, υπογραμμίζουν τα βασικά μειονεκτήματα στις κυβερνητικές πολιτικές του Λιβάνου, όπως τα τεράστια εμπόδια που παρουσιάζονται από τους κανονισμούς περί παραμονής. Μονάχα ένα στους πέντε προσφυγικά νοικοκυριά δήλωσε ότι όλα τα μέλη του είναι νόμιμοι κάτοικοι της χώρας  — μια μικρή αλλά σημαντική μείωση από το 28% ένα χρόνο νωρίτερα.

Και οι διεθνείς δωρεές έχουν επίσης αποτύχει, μη επιτυγχάνοντας τους στόχους που έθεσε το Σχέδιο Αντιμετώπισης Κρίσης στο Λίβανο του ΟΗΕ. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2016, μονάχα το 50% του προγράμματος αντιμετώπισης της κρίσης είχε χρηματοδοτηθεί.

Παρά όλα αυτά τα ρίσκα, πολλές οικογένειες Συρίων δε βλέπουν άλλη επιλογή πέρα από το να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να θέσουν τα παιδιά τους υπό καθεστώς εργασίας στο εξωτερικό. Μιλώντας στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο Mahmoud, πρόσφυγας από τη Συρία, ανέφερε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να στείλει να δουλεύει τον 12χρονο γιο του. “Αν δεν δουλέψει, η οικογένειά μου θα κοιμηθεί στο δρόμο”, εξήγησε.