Η προστασία της αρχαίας αλφαβήτου της Γεωργίας στη ψηφιακή εποχή

Το γεωργιανό αλφάβητο. Συμμετοχή στο διαγωνισμό “Γράψτε στα γεωργιανά”, φωτογραφία από την επίσημη ιστοσελίδα.

Η ακόλουθη δημοσίευση προέρχεται από το EurasiaNet.org και την Monica Ellena. Αναδημοσιεύεται με άδεια.

Τα δάχτυλα του Dato Dolidze κινούνται αργά στο παλιά κουμπιά, καθώς γράφει ένα μήνυμα στο γιο του.

“Το τηλέφωνό μου έχει μονάχα λατινικό αλφάβητο, οπότε κάθε φορά που στέλνω μήνυμα, πρέπει να μεταγράφω τα γεωργιανά γράμματα σε λατινικά. Είναι απίστευτος μπελάς”, λέει ο 50χρονος και κάτι πωλητής πορτοκαλιών σε λαχαναγορά της Τιφλίδας.

Αν και τα νεότερα smartphones έχουν τη δυνατότητα χρήσης του γεωργιανού αλφαβήτου, πολλοί στην Γεωργία, όπου ο μέσος μισθός είναι περίπου 333 δολάρια το μήνα, έχουν κολλήσει σε φτηνότερα παλιότερα τηλέφωνα, όπως ο Dolidze.

Το μοναδικό αλφάβητο της Γεωργίας είναι μια από τις αθέλητες συνέπειες τέτοιων ψηφιακών συμβιβασμών.

Το καμπυλωτό γεωργιανό αλφάβητο έχει γοητεύσει λόγιους και καλλιγράφους επί αιώνες: πιο πρόσφατα, τον Μορφωτικό, Επιστημονικό και Πολιτιστικό Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η ΟΥΝΕΣΚΟ συμπεριέλαβε το γεωργιανό αλφάβητο στο μητρώο του οργανισμού της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας.

Τα γεωργιανά στην πραγματικότητα διαθέτουν τρεις γραφές: τα mkhedruli, που χρησιμοποιούνται κοινώς σήμερα, και τα αρχαία asomtavruli και nushkhuri, που χρησιμοποιούνται κυρίως σε θρησκευτικά κείμενα και στα πιο αρχαία έγγραφα. Οι τρεις γραφές, έγραψε η ΟΥΝΕΣΚΟ στην αναφορά της, “συνυπάρχουν χάρη στη διαφορετική τους λειτουργία, αντανακλώντας μια πλευρά της ποικιλόμορφης πολιτισμικής ταυτότητας της Γεωργίας”.

Το γεωργιανό αλφάβητο δεν αντιμετωπίζει άμεσο κίνδυνο. Αλλά αποτελεί έναν γλωσσολογικό “αδύναμο κρίκο”, καθώς χρησιμοποιείται μονάχα για τα γεωργιανά και σχετικές γλώσσες στη Γεωργία, όπως τα μιγγρελιανά και τα σβαν, που ομιλούνται από περίπου 3,7 εκατομμύρια ανθρώπους ή το 0,06% του παγκόσμιου πληθυσμού. Και όσο μικρότερες γλώσσες παγκοσμίως πεθαίνουν με ρυθμό μιας ανά 14 ημέρες, ορισμένοι στη Γεωργία προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι η γλώσσα τους ή το αλφάβητό τους θα διασωθεί μακροπρόθεσμα.

“Οι μικρότερες γλώσσες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες την σήμερον ημέρα και γι’ αυτό χρειάζονται προστασία”, λέει ο Nino Doborjginidze, επικεφαλής του Ινστιτούτου Γλωσσολογικών Σπουδών στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Ilia Chavchavadze στην Τιφλίδα. “Έλλειψη τεχνολογικής ανάπτυξης για τέτοιες γλώσσες, μεταξύ των οποίων και η γεωργιανή, αντίστοιχα εμποδίζει τη διεθνή διάχυση πολύτιμων δεδομένων της γεωργιανής γλώσσας, τα οποία επιζούν σε διαφορετικά μέσα: προφορικά, τυπωμένα και χειρόγραφα”.

Από τις 7.100 γλώσσες που χρησιμοποιούνται αυτή τη στιγμή παγκοσμίως, μονάχα 500 χρησιμοποιούνται διαδικτυακά, ενώ μόνο 348 υποστηρίζονται από την Google, την κορυφαία παγκοσμίως μηχανή αναζήτησης, σύμφωνα με έρευνα της ΟΥΝΕΣΚΟ το 2015. Ακόμα, όμως, κι αν πολλές γλώσσες εξ αυτών τα καταφέρουν να εμφανίζονται στο Διαδίκτυο, έχουν περιορισμούς: τα γεωργιανά, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύονται μονάχα από μια γραμματοσειρά στο Microsoft Word.

Ως αποτέλεσμα της περιορισμένης έκτασης της Γεωργίας στο Διαδίκτυο, χρησιμοποιείται αντ’ αυτού συχνά το λατινικό αλφάβητο. Εμπορικές εταιρείες και παροχείς υπηρεσιών, για παράδειγμα, τείνουν να χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο στα προωθητικά τους κείμενα. “25% p’asdaklebas akhal ch’amosvlis” αντί του “25% ფასდაკლებას ახალ ჩამოსვლის” (25% έκπτωση στις νέες αφίξεις προϊόντων).

Ιδιωτικές πρωτοβουλίες έχουν αναδυθεί για την ενίσχυση της διαδικτυακής παρουσίας της Γεωργίας. Το 2015, o βιομηχανικός σχεδιαστής Zviad Tsikolia συνεργάστηκε με το μεγαλύτερο δανειστή της Γεωργίας, την TBC Bank, και ξεκίνησαν το διαγωνισμό #WriteinGeorgian (Γράψτε στα γεωργιανά), αναζητώντας τη δημιουργικότητα εθελοντών για τη δημιουργία νέων στυλ για τους χαρακτήρες του αλφαβήτου. Οι Γεωργιανοί ανταποκρίθηκαν ενθουσιωδώς: 160 νέες γραμματοσειρές υποβλήθηκαν μέσα σε διάστημα πέντε εβδομάδων.

“Η γλώσσα μας και η αλφάβητός μας είναι η κληρονομιά μας. Είναι ένας θησαυρός, που χρειάζεται όχι μονάχα να προστατευτεί, αλλά και να μείνει ζωντανός και να ανανεωθεί”, εξηγεί ο 45χρονος Tsikolia, ένθερμος υποστηρικτής της χρήσης της γεωργιανής γραφής στην καθημερινή ψηφιακή επικοινωνία. “Ο κόσμος γίνεται ολοένα και περισσότερο ψηφιακός και οι χαρακτήρες μας πρέπει να μπορούν να εξελιχθούν και να προσαρμοστούν σε μια πραγματικότητα, η οποία δεν βρίσκεται πλέον στο χαρτί”.

Μέχρι το Μάρτιο, όλες οι γραμματοσειρές θα είναι διαθέσιμες στο website του διαγωνισμού για κατέβασμα ως ανοιχτό λογισμικό, ανέφερε ο Tsikolia. “Το μέλλον είναι glocal: παγκόσμιοι πολίτες που δίνουν αξία σε εθνικές παραδόσεις”, επισημαίνει. “Το να αλλάξεις το πληκτρολόγιό σου σε γεωργιανό αλφάβητο σου τρώει δυο δευτερόλεπτα, αλλά πολύς κόσμος δεν ενδιαφέρεται ούτε αυτό καν να κάνει”.

Η γειτονική Αρμενία αντιμετωπίζει παρόμοιες προκλήσεις, καθώς έχει κι αυτή μια μοναδική γλώσσα με αλφάβητο, το οποίο χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο για την αρμένικη γλώσσα.

“Η μεταγραφή είναι κάτι κοινό, ειδικά για τους ομογενείς, αλλά όχι μόνο”, εξηγεί ο Gegham Vardanyan, αρχισυντάκτης της πλατφόρμας συζήτησης media.am. “Δεν είναι μόνο το λατινικό αλφάβητο.  Οι Αρμένιοι στη Ρωσία επικοινωνούν στα αρμένικα χρησιμοποιώντας κυριλλικό αλφάβητο. Το αποτέλεσμα είναι τελείως παράξενο, συχνά απλά δεν μπορείς να καταλάβεις τι διαβάζεις”.

Όπως και στη Γεωργία, πρωτοβουλία πήραν κάποιοι ενθουσιώδεις. Ο Zohrab Yeganyan, εκπρόσωπος Τύπου στον Συνήγορο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Αρμενίας, κουράστηκε να βλέπει Αρμένιους να δέχονται άσχημη συμπεριφορά στο Διαδίκτυο και ξέσπασε στη σελίδα του στο Facebook. “Ας κάνουμε την 7η Φεβρουαρίου ημέρα γραφής αρμένικων στο Διαδίκτυο”, έγραψε σε δημοσίευση το 2012. Η ανταπόκριση ήταν συναρπαστική, τόσο στην Αρμενία όσο και στη διασπορά.

“Υπήρχε κόσμος που μιλούσε μόνο αρμένικα και αποφάσισε να μάθει πώς να γράφει στα αρμένικα, ξεκινώντας με δημοσιεύσεις στα κοινωνικά δίκτυα”, είπε ο Yeganyan στο EurasiaNet από το Γιερεβάν. Ο Υeganyan δήλωσε ότι, αν και η κυβέρνηση της Αρμενίας είναι σχετικά αδρανής στην υποστήριξη της αλφαβήτου, υπάρχουν ενδείξεις ότι η ιδιωτική σφαίρα τα υιοθετεί ολοένα και περισσότερο. “Πρόσφατα, μια εταιρεία κινητής τηλεφωνίας ξεκίνησε να στέλνει μηνύματα στους συνδρομητές της στο αρμένικο αλφάβητο αντί του λατινικού”.

Η λαϊκή ώθηση κατέστησε μοδάτα ξανά τα εθνικά αλφάβητα, υποστηρίζει ο Yeganyan, καθώς ο κόσμος σταδιακά συνειδητοποιεί ότι οι ιδιαίτερες αλφάβητοι ταιριάζουν μοναδικά στο να αντιπροσωπεύουν τους ήχους των γλωσσών τους.

“Η μεταγραφή δεν είναι πλέον της μόδας”, λέει ο Yeganyan. Πλέον, αναφέρει, “συχνά χρησιμοποιείται για να κοροϊδέψεις κάποιον ή κάτι”.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.