[1]Περίπου 1.000 εσωτερικά εκτοπισθέντες (IDP) μεταφέρθηκαν σε νέες, καθαρότερες εγκαταστάσεις στο Νότιο Σουδάν. Φωτογραφία: Flickr, χρήστης UNMISS. CC BY-NC-ND 2.0
Η πολιτική κατάσταση στο Νότιο Σουδάν γίνεται ολοένα και πιο ασταθής.
Στις αρχές Ιουλίου του 2016, συγκρούσεις μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων και στρατιωτών πιστών στον Ρικ Μάκαρ, πρώην αντιπρόεδρο, προκάλεσαν το θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων και τον εκτοπισμό χιλιάδων από την πρωτεύουσα, Τζούμπα. Υποθέσεις σχετικά με την αιτία της διαμάχης δείχνουν προς ένα αποτυχημένο πραξικόπημα, που ενορχηστρώθηκε από τον Μάκαρ για να εκδιώξει τον Πρόεδρο Σάλβα Κιίρ Μαγιαρντίτ από την εξουσία, και λόγω της πρόσφατης βίας και σύγχυσης, εκδηλώθηκε πλήρως η πολιτική ίντριγκα που κρυβόταν στους διαδρόμους της εξουσίας.
Ο Μάκαρ εγκατέλειψε την πρωτεύουσα και αρνήθηκε να επιστρέψει στην Τζούμπα, μέχρι να εγκατασταθεί στρατιωτική δύναμη τρίτων στην Τζούμπα για να διαλύσει τις εντάσεις μεταξύ των δυο αντιμαχόμενων πλευρών. Ενώ τα Ηνωμένα Έθνη και η Διακυβερνητική Αρχή Ανάπτυξης [2] (IGAD) συζητούσαν για την τοποθέτηση τέτοιας στρατιωτικής δύναμης, έκανε την κίνησή του ο Πρόεδρος Κιίρ. Έδωσε τελεσίγραφο στον Μάκαρ, δηλώνοντας ότι αν δεν επιστρέψει στην πρωτεύουσα εντός 48 ωρών, θα υπήρχαν συνέπειες. Ο Μάκαρ δεν τήρησε την προθεσμία και, πιστός στην υπόσχεσή του, ο Πρόεδρος Κιίρ αντικατέστησε [3]τον Μάκαρ με τον πρώην υπουργό μεταλλευμάτων, Ταμπάν Ντενγκ Γκάι.
Οι εξελίξεις αντηχούν την αρχική αιτία, που οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο του 2013. Εκείνη τη χρονιά, το νεότερο κράτος στον κόσμο βυθίστηκε σε εμφύλιο πόλεμο, [4]όταν ο Κιίρ απομάκρυνε στις 15 Δεκεμβρίου τον Ρικ Μάκαρ από Πρώτο Αντιπρόεδρο, κατηγορώντας τον για σχεδιασμό πραξικοπήματος. Η διαμάχη έχει διαποτιστεί από εθνοτικές πινελιές [5], καθώς και οι δυο ηγέτες απολάμβαναν την υποστήριξη των αντίστοιχων φυλών τους. Ο Πρόεδρος Σάλβα Κιίρ [6]είναι Ντίνκα [7], ενώ ο Ρικ Μάκαρ [8] είναι Nούερ [9]. (Οι Ντίνκα είναι η μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα στο Νότιο Σουδάν και η φυλή Νούερ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη).
[10]Ο πρώην Αντιπρόεδρος του Σουδάν, Ρικ Μάκαρ. Φωτογραφία χωρίς πνευματικά δικαιώματα, Voice of America.
Τον Φεβρουάριο του 2016, ο Κιίρ επανατοποθέτησε [11] τον Μάκαρ στη θέση του πρώτου αντιπροέδρου. Ωστόσο, μέχρι τις 7 Ιουλίου, ξέσπασαν διαμάχες στην πρωτεύουσα [12], όπου πιστές δυνάμεις στον Κιίρ ήρθαν αντιμέτωπες με στρατεύματα πιστά στον Μάκαρ. Οι συγκρούσεις σηματοδότησαν το πρώτο σημάδι βίας μετά την υπογραφή συνθήκης ειρήνης τον προηγούμενο χρόνο.
Ο Μάκαρ, φοβούμενος για τη ζωή του, εγκατέλειψε την Τζούμπα και βρήκε καταφύγιο στη γειτονική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό κι έπειτα στο Σουδάν, όπου έλαβε “άμεση ιατρική περίθαλψη” στο Χαρτούμ. Ορισμένοι παρατηρητές υποθέτουν ότι ο Μάκαρ ψάχνει να συγκεντρώσει συμμάχους, οι οποίοι θα στηρίξουν το σκοπό του: να επιστρέψει στην πρωτεύουσα και να ανακαταλάβει τη θέση του ως αντιπρόεδρος.
Η φθίνουσα κατάσταση, όμως, των εσωτερικών της χώρας θέτει αμφιβολίες στο αν ο Μάκαρ θα μπορέσει να επιστρέψει στη θέση του. Έπειτα από πολλή αντίσταση, η κυβέρνηση επέτρεψε την ανάπτυξη στην πρωτεύουσα με συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιπλέον 4.000 στρατιωτών του ειρηνευτικού σώματος του ΟΗΕt. Ο Υπουργός Πληροφοριών Michael Makuei Lueth υποστήριξε [13]σε δελτίο Τύπου ότι “4.000 είναι το μέγιστο όριο, αλλά δεν περιοριζόμαστε. Μπορεί και να συμφωνήσουμε στις 10.000″.
Ανέφερε επίσης [14]ότι η κυβέρνησή του “συναίνεσε”, αλλά δεν “συμφώνησε” στην εγκατάσταση των δυνάμεων. Η πρόκληση απέναντι στη συμφωνία αυτή αντικατοπτρίζει τη συνεχιζόμενη αντίσταση του Νότιου Σουδάν στην ξένη παρέμβαση.
Επιπροσθέτως, ο Πρόεδρος Κιίρ ισχυρίστηκε ότι η επιστροφή του Μάκαρ στην πολιτική δε θα επέφερε ειρήνη και ότι θα έπρεπε να μην εισέλθει ξανά στην πολιτική σκηνή. Το αίσθημα αυτό εκφράστηκε από τις ΗΠΑ, την υπερδύναμη που βοήθησε το Νότιο Σουδάν να αποκτήσει την ανεξαρτησία του από το Σουδάν το 2011, που έχει εμπλακεί βαθύτατα προσπαθώντας από τις συγκρούσεις του Ιουλίου να περισώσει τη συνθήκη ειρήνης. Όπως κι ο Πρόεδρος Κιίρ, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Νότιο Σουδάν, Donald Booth, δήλωσε ότι ο Μάκαρ δε θα ‘πρεπε να επιζητά την επαναφορά στη θέση του ως αντιπρόεδρος. Είπε: [15] “Δεδομένου του τι έχει συμβεί, δεν πιστεύουμε ότι θα ήταν σοφό για τον Μάκαρ να επιστρέψει στην πρότερή του θέση στην Τζούμπα”.
Εις απάντηση, πολλοί διαδικτυακοί χρήστες ισχυρίστηκαν ότι οι ΗΠΑ είναι αφελείς ως προς την αξιολόγησή τους ότι ο Μάκαρ αποτελεί αρνητική επιρροή στην εφαρμογή της συνθήκης ειρήνης:
Ένας σχολιαστής, ο jubaone, σχετικά με ένα άρθρο στη Sudan Tribune, είπε [16]:
Τα σχόλια του Booth είναι ανεύθυνα, ατυχή και κακόβουλα μαχαιρώματα πίσω από την πλάτη του IGAD ως τοπικού θεσμού, που ακούραστα μεθόδευσε την ειρήνη. Ο Δρ. Riak έχει συγκεκριμένες γραμμές και δεν υπάρχουν σύντομες λύσεις χωρίς αυτόν. Οι δηλώσεις του Booth είναι εμπρηστικές και απλά πυροδοτούν περισσότερο τη διαμάχη.
Ένας άλλος σχολιαστής ονόματι Mr Point μοιράστηκε παρόμοια συναισθήματα [17]:
Η [Αμερικανίδα] Πρεσβευτής [στον ΟΗΕ] Samantha Power ακολουθεί τον Αντιπρόσωπο Chris Smith και τον Πρέσβη Donald Booth στη μακρά σειρά Αμερικανών διπλωματών, που έχουν παραπλανηθεί από τα ψέματα του Κιίρ, ότι δεν σχεδιάζει να εξολοθρεύσει κανέναν πιθανό αντίπαλο πολιτικό.
Ο αδύναμος, αφελής και με παντελή άγνοια Donald Booth προειδοποίησε τον Κιίρ για μονοπώλιο στην εξουσία. Ο Κιίρ θα κυνηγήσει το μονοπώλιο στην εξουσία άσχετα από προειδοποιήσεις αδύναμων, αφελών Αμερικανών.
Ο Akook επεσήμανε [18] τις συνέπειες της συνεχιζόμενης απουσίας του Μάκαρ από την Τζούμπα:
Είναι σαφές προς όλους ότι η πλευρά του Κιίρ που επιτέθηκε στον Μάκαρ και τον εκτόπισε από την Τζούμπα το έκανε, απλά επειδή ήθελαν να τον αντικαταστήσουν, κάτι που είναι ενάντια στην ειρηνευτική συμφωνία. Η Τζούμπα μπορεί να “λαδώσει” ορισμένους Αμερικανούς αξιωματούχους να αλλάξουν ρότα από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά η κατάσταση επιτόπου παραμένει η ίδια. Δεν υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν. Αν μείνει εκτός ο Μάκαρ, υπάρχουν αναρίθμητοι Στρατηγοί πανέτοιμοι να πολεμήσουν ενάντια στην Τζούμπα.
Τι σημαίνει αυτό λοιπόν για τον Μάκαρ;
Αν και υπάρχουν υποστηρικτές εντός του Απελευθερωτικού Στρατού της Αντίστασης του Λαού του Σουδάν (SPLM-IO), της κύριας αντιπολιτευτικής ένοπλης ομάδας, που θέλουν την επιστροφή του Μάκαρ, υπάρχουν κι αυτοί που αντιτίθενται στην επανεγκατάστασή του, επισημαίνοντας την αναποτελεσματικότητα της ηγεσίας του και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διέπραξαν τα στρατεύματά του κατά τον εμφύλιο πόλεμο το 2011 και κατά τις πρόσφατες συγκρούσεις στην Τζούμπα.
Ο Gatkuoth Gatjiek επεσήμανε στο [19] Facebook την ανικανότητα του Μάκαρ και ως ηγέτη και ως στρατιωτικού αρχηγού:
Αν ο Κιίρ είναι μια αποτυχία και μισή, το ίδιο μπορεί να ειπωθεί, αν και σε μικρότερο βαθμό, για τον Ρικ Μάκαρ. Ο πρώτος αντιπρόεδρος ποτέ δεν φαινόταν να ελέγχει τα στρατεύματά του και ποτέ δεν είχε τέτοια στρατιωτική βαρύτητα όπως οι ομόλογοί του στον λεγόμενο SPLM-IO. Επιπλέον, έκανε το μέγα λάθος να πάυσει τους πιο έμπειρους στρατηγούς του ΙΟ τον περασμένο χρόνο.
Στα μάτια όμως κάποιων, ούτε ο Πρόεδρος Κιίρ είναι καλύτερος.
Ο πρώην αντικυβερνήτης της πολιτείας του Άνω Νείλου του Νοτίου Σουδάν, John Ivo Mounto, αυτομόλησε από την κυβέρνηση στον SPLA-IO, αναφέροντας [20] ότι η διαφθορά της κυβέρνησης και η ανικανότητά της οδήγησαν τη χώρα σε ερείπια.
Άλλοι εντός του SPLA-IO έχουν ζητήσει την παραίτηση του Προέδρου Κιίρ, προκαλώντας άμεσα την εξουσία της κυβέρνησης.
Το διαδικτυακό ειδησεογραφικό δίκτυο Tavia Network ζήτησε την παραίτηση και του Μάκαρ και του Προέδρου Κιίρ, χαρακτηρίζοντάς τους και τους δυο υπεύθυνους για την αστάθεια του Νότιου Σουδάν:
It is time for both #SouthSudan [21] president Salva Kiir and former VP Riek Machar who have ruined their country to both step down
— TaviaNetwork (@TaviaNetwork) September 8, 2016 [22]
Ήρθε η ώρα να παραιτηθούν και ο Πρόεδρος Σάλβα Κιίρ και ο πρώην Αντιπρόεδρος Ρικ Μάκαρ, που κατέστρεψαν τη χώρα τους
Ωστόσο, υπάρχει χώρος για αμφιβολία αν η αντίσταση ενάντια σε οποιονδήποτε από τους δυο αυτούς άνδρες θα είναι αρκετά μεγάλη για να αποκτήσει δύναμη να κλονίσει το κέντρο εξουσίας στο Νότιο Σουδάν.
Εν τω μεταξύ, καθώς οι πολιτικοί μάχονται για την εξουσία, η κατάσταση έχει πραγματικές συνέπειες για το λαό του Νοτίου Σουδάν. Οι διαμάχες [23] έχουν εκτοπίσει εσωτερικά περισσότερο από ένα εκατομμύριο κατοίκους και 751.000 άνθρωποι έχουν διαφύγει σε γειτονικές χώρες. Η πείνα και η αρρώστια μετά τις συγκρούσεις έχει προκαλέσει βάσανα σε πολλούς. Έχει επίσης αναφερθεί ότι αυξάνεται [24] η στρατολόγηση παιδιών στρατιωτών. Μονάχα το 2016, περισσότερα από 650 παιδιά στρατολογήθηκαν από ένοπλες ομάδες.
Ζητείται απελπισμένα ειρήνη στο Νότιο Σουδάν, αλλά δε φαίνεται μάλλον κάτι στον ορίζοντα.