Ο δημοσιογράφος Ognen Janeski παίρνει συνέντευξη από την Vanja Lazarova (δεξιά) το 2014. Στιγμιότυπο από το ειδησεογραφικό κανάλι TV 24.
Η Vanja Lazarova, τραγουδίστρια λαϊκών τραγουδιών της πΓΔΜ, πέθανε την Κυριακή 12 Μαρτίου στα Σκόπια σε ηλικία 86 ετών.
Η Lazarova απολάμβανε μια διακεκριμένη σταδιοδρομία, αλλά προς το τέλος της ζωής της είχε πέσει σε αφάνεια και ζούσε με λίγους πόρους, έως ότου έγινε το επίκεντρο μιας διαδικτυακής πρωτοβουλίας, που την βοήθησε να αποκτήσει την ιδιότητα του Εθνικού Καλλιτέχνη. Η προσπάθεια όχι μόνο βοήθησε τη Lazarova, αλλά και αντιπροσώπευε μια σημαντική νίκη για τους πολίτες της πΓΔΜ εναντίον μιας κυβέρνησης, που δε δέχεται εύκολα την κριτική.
Η Lazarova γεννήθηκε το 1930 στο χωριό Στράτσιν και εργάστηκε στην Όπερα του Μακεδονικού Εθνικού Θεάτρου και στο Εθνικό Σύνολο Λαϊκής Μουσικής Tanec [1]. Έπαιξε διεθνώς, όπως για παράδειγμα στο Royal Albert Hall στο Λονδίνο για τη βασίλισσα Ελισάβετ Β’ και τον πρωθυπουργό Ουίνστον Τσόρτσιλ. Ήταν η πρώτη Μακεδόνισσα τραγουδίστρια, που έκανε δίσκους για δισκογραφικές εταιρείες όπως η Polygram και η Philips.
Последен поздрав до незаменливата Вања Лазарова. Ни ги отпеа судбините у еден здив.
— ∫(e^x)dx (@Enkriptirana) March 12, 2017 [2]
Τελευταίο αντίο στην αναντικατάστατη Vanja Lazarova. Τραγουδούσε το πεπρωμένο μας με μια ανάσα.
She will be remembered for her performances of songs such as “I Was Born in Hardship” (the 1980s video below is from the archive of the Macedonian Public Broadcaster).
Θα τη θυμόμαστε για τις ερμηνείες της σε τραγούδια όπως το “Γεννήθηκα μες στα βάσανα” (το βίντεο της δεκαετίας του '80 είναι από το αρχείο της Μακεδονικής Δημόσιας Τηλεόρασης).
Συνέβαλε στο soundtrack της πιο επιτυχημένης ταινίας της πΓΔΜ, “Before the Rain [3]“, με το συγκρότημα Anastasia [4]. Η ταινία κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας το 1994 και προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Ο σκηνοθέτης Milcho Manchevski δήλωσε ότι η μουσική στην ταινία ήταν ένα από τα βασικά της στοιχεία.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της ζωής της, η Lazarova ζούσε σε ιδιωτικό γηροκομείο με μια πενιχρή μηνιαία σύνταξη κάτω των 170 δολαρίων. Δεν λάμβανε καθόλου έσοδα από τα πνευματικά δικαιώματα στη μουσική της και οι ιδιοκτήτες του γηροκομείου κάλυπταν τα έξοδά της.
Τον Μάιο του 2014, ο δημοσιογράφος Ognen Janeski [5] ανακάλυψε την άσχημη κατάσταση της Lazarova. Το ρεπορτάζ του, που προβλήθηκε από το ανεξάρτητο κανάλι TV 24, δεν τράβηξε αρχικά πολλή προσοχή, αλλά όταν ο Janeski το δημοσίευσε στο διαδίκτυο στις 13 Μαΐου, προκάλεσε μεγάλη οργή στο Facebook.
Μέσα σε ένα βράδυ, περισσότερα από 8.000 άτομα μπήκαν στη σελίδα Facebook Υποστήριξη στη Vanja Lazarova [6]“. Με το να γίνουν φίλοι αυτής της σελίδας, υποστήριξαν επίσης το αίτημά της να λάβει η Lazarova “την ιδιότητα του Εθνικού Καλλιτέχνη και εθνική σύνταξη”. Αρκετές διασημότητες εξέφρασαν επίσης δημόσια υποστήριξη, κυρίως ο μουσικός Zlatko Origjanski, που συνεργάστηκε μαζί της στο “Before the Rain”. Σε λιγότερο από μια ημέρα, ο αριθμός των “υπογραφόντων” έφτασε τους 10.000 και σχεδόν θα διπλασιαζόταν μέχρι το τέλος της προσπάθειας.
Οι ντροπιασμένες Αρχές αντέδρασαν γρήγορα, στέλνοντας τον υπουργό Πολιτισμού να πραγματοποιήσει επείγουσα επίσκεψη στο γηροκομείο. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ο υπουργός πραγματοποίησε επίσης συνέντευξη Τύπου λέγοντας ότι το αίτημα της Lazarova για σύνταξη Εθνικού Καλλιτέχνη, το οποίο είχε προηγουμένως απορριφθεί, θα επανεξεταστεί.
Στη συνέχεια, η κυβέρνηση απένειμε στη Lazarova το Βραβείο της 11ης Οκτωβρίου, που δίνεται ανήμερα την εν λόγω ημέρα εις ανάμνηση της εξέγερσης κατά του φασισμού το 1941. Το βραβείο ήταν απαραίτητο, προκειμένου η Lazarova να πληροί τις προϋποθέσεις του καθεστώτος του Εθνικού Καλλιτέχνη και να λάβει τη σχετική σύνταξη.
Денес е две години од денот кога ја започнавме акцијата #ВањаЛазарова [7]. Тоа и беше прва успешна граѓанска иницијатива во 6 години. Љубов!
— Пеце Ацев (@PeceAcev) May 13, 2016 [8]
Σήμερα (13 Μαΐου 2016) είναι η δεύτερη επέτειος της δράσης για τη Vanja Lazarova. Αυτή ήταν η πρώτη επιτυχημένη πρωτοβουλία πολιτών σε έξι χρόνια. Αγάπη!
Μετά την επιτυχία της πρωτοβουλίας, πολλοί άλλοι σκοποί χρησιμοποίησαν επίσης σελίδες Facebook ως ψηφίσματα με παρόμοιο τρόπο.
Η Lazarova πέρασε τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής της στο ίδιο γηροκομείο αντιμετωπίζοντας προβλήματα λόγω προχωρημένης ηλικίας και αδύναμης υγείας. Μερικές από τις ηχογραφήσεις της αναδημοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και το κράτος χρηματοδότησε μια ταινία ντοκιμαντέρ για αυτήν. [9]
Ви текнува како беше оставена Вања Лазарова на маргините се додека Огнен Јаневски не ја откри и не направи интервју? Почивај во мир Вања.
— Man (@Goran_Man) March 12, 2017 [10]
Θυμάστε πώς η Vanja Lazarova βρισκόταν στο περιθώριο, έως ότου ο Ognen Janeski την ανακάλυψε και της πήρε συνέντευξη; Αναπαύσου εν ειρήνη, Vanja.
Ο δημοσιογράφος Ognen Janeski συνέχισε να εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον ως δημοσιογράφος και ακτιβιστής. Το έργο του, που αποκαλύπτει τις ανεπάρκειες του συστήματος, φέρεται να έκανε την οικογένειά του στόχο εκδίκησης από το κυβερνών κόμμα. Είπε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού αρνήθηκε τη χρηματοδότηση στους γονείς του, οι οποίοι εργάζονταν σε δημόσιο πολιτιστικό ίδρυμα στην πόλη Πρίλεπ, μετά την ολοκλήρωση της δράσης για τη στήριξη της Lazarova. Ανέφερε επίσης ότι η αδερφή του υπέστη υποβιβασμό στην (εν μέρει κρατική) πΓΔΜ Telecom, αμέσως μετά τις διαμαρτυρίες [11] για να ονομαστεί κάποιος υπεύθυνος για το θάνατο της 9χρονης Tamara Dimovska, η οποία πέθανε εν αναμονή ιατρικής περίθαλψης τον Φεβρουάριο του 2015. Ο Janeski είχε συνδιοργανώσει τις διαμαρτυρίες.
Το κυβερνών κόμμα στόχευσε επίσης τον μουσικό Zlatko Origjanski με διάφορες μορφές πίεσης, αφότου μίλησε για την κατάσταση της Lazarova και μετά από πολλές άλλες περιπτώσεις, στις οποίες καταδίκασε δημοσίως την κατάχρηση εξουσίας και τη διαφθορά από τις Αρχές.
Πιο πρόσφατα, στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης εκστρατείας εκφοβισμού [12] εναντίον οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών [13], ανεξάρτητων δημοσιογράφων [14] και άλλων κριτικών, το σπίτι του Origjanski στοχεύτηκε από άγνωστους δράστες, που βανδάλισαν [15] την είσοδο με προσβλητικά αυτοκόλλητα ρητορικής μίσους στις 27 Φεβρουαρίου. Ανέφερε την επίθεση στην Αστυνομία, αλλά η υπόθεση δεν έχει προχωρήσει. Μια εβδομάδα αργότερα, στις 3 Μαρτίου, μια ομάδα άγνωστων ατόμων ήρθε στην πόρτα του με μια βιντεοκάμερα και του επιτέθηκαν λεκτικά, αποκαλώντας τον “προδότη”. Φιλοκυβερνητικές διαδικτυακές πύλες διέδωσαν στη συνέχεια αυτό το βίντεο [16] ως απόδειξη της “οργής του Λαού”.