Άποψη του Γενικού Νότιου Κοιμητηρίου (Cementerio General del Sur) στο Καράκας της Βενεζουέλας. Φωτογραφία: Facebook “Comunidad de usuarios y amigos del Cementerio General del sur.”
Στις φτωχογειτονιές της Βενεζουέλας, οι εγκληματίες, ή malandros όπως είναι ευρέως γνωστοί, για κάποιους έχουν συνώνυμο την επιτυχία, ενώ για άλλους την εγκληματικότητα. Με τον ίδιο τρόπο που ζώντας στο περιθώριο, χρησιμοποιούν μια δική τους «γλώσσα», έτσι και στις κηδείες τους φαίνεται να έχουν τις δικές τους χαρακτηριστικές τελετές.
Σε αυτές, ο νεκρός τιμάται από τους συντρόφους του στο ρυθμό μιας αρκετά ρυθμικής μουσικής, με φωνές, αλκοόλ και μπαλωθιές. Μερικές κηδείες ανεβαίνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνοντας την αρχή της τελετής ή τη διαδρομή προς το νεκροταφείο.
Πώς μπορεί η βία, κυρίως η αστική βία, να περάσει στις τελετές; Στην περίπτωση της Βενεζουέλας, οι τρόποι είναι πολλοί, και σε αυτό τη δημοσίευση θα δούμε πως περιλαμβάνουν εικόνες και πρακτικές της κουλτούρας, που αντανακλούνται δυστυχώς και στις συχνές δολοφονίες που συμβαίνουν.
Σύμφωνα με το Κέντρο Παρακολούθησης της Βίας στη Βενεζουέλα, οι ανθρωποκτονίες έχουν αρχίσει να αυξάνονται επικίνδυνα τα τελευταία 30 χρόνια. Η αύξηση είναι τόσο έντονη, που η ανθρωποκτονία πλέον αποτελεί σημαντικό στοιχείο της σύγχρονης ιστορίας της Βενεζουέλας. Πολλές εκ των δολοφονιών αυτών συμβαίνουν στις πιο φτωχές και μη προνομιούχες γειτονιές της χώρας, όπου είναι και ισχυρότερα τα “εγκληματικά τελετουργικά”.
Ο όρος malandro της Βενεζουέλας έχει υποστεί μεταμορφώσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Οι σημερινοί “νέοι εγκληματίες” έχουν νέα χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, εισάγονται στον κόσμο του εγκλήματος, προτού φτάσουν στην εφηβεία, και θεωρούνται ως “μηχανές”, που εξυμνούνται με κάθε επίδειξη σκληρότητας.
Στη λαϊκή μυθοπλασία, οι εγκληματίες αυτοί τυπικά χωρίζονται σε δυο αρχέτυπα: τους ήρωες και τους κακούς. Χάρη στη δύναμη των όπλων, σε συνδυασμό με μια τάση για βία, πολλοί από αυτούς τους εγκληματίες έχουν καταφέρει να γίνουν από τις πιο σεβαστές φυσιογνωμίες στις κοινότητές τους.
Ρυθμοί που αντανακλούν αλήθειες
Στο παρακάτω βίντεο του YouTube, από το κανάλι Voces de la muerte (Φωνές Θανάτου), μπορείτε να δείτε την αποχαιρετιστήρια υποδοχή στις κηδείες των εγκληματιών. Ο νεκρός συνοδεύεται από πολυάριθμες μοτοσικλέτες, μέσα σε μια ατμόσφαιρα που ξεκουφαίνει με πυροβολισμούς τον πόνο των αγαπημένων προσώπων. Ορισμένοι επιδεικνύουν τα όπλα τους και ξεκινούν, στεκόμενοι ακόμα μες στο πλήθος, μια ιδιαίτερη “παράσταση”, όπου όλοι στη ομάδα με τη σειρά ρίχνουν με το όπλο τους αρκετές φορές.
(Προσοχή: το βίντεο περιέχει σκληρές εικόνες.)
Στο δρόμο για το κοιμητήριο, οι πολυάριθμες μοτοσικλέτες, που συνοδεύουν την κηδεία, τείνουν να μπλοκάρουν την κυκλοφορία, ενώ εκτελούν επικίνδυνες πιρουέτες και συχνά κλέβουν περαστικούς. Σε ένα άλλο βίντεο που κοινοποιήθηκε στο κανάλι στο YouTube του Samuel Jackson (καμία σχέση με τον Αμερικανό ηθοποιό), μπορείτε να δείτε ένα συνδυασμό θρήνου και εορτασμού. Όσοι παρακολουθούν την τελετή φέρνουν δώρα ποτά και χύνουν από το στόμα τους αλκοόλ στην τεφροδόχο. Η μουσική παίζει στη διαπασών και ορισμένοι επιδεικνύουν αυτοσχεδιαστικές χορευτικές κινήσεις. Συνήθως, τέτοιες συγκεντρώσεις λαμβάνουν χώρα στη γειτονιά του νεκρού. Από εκεί, η τεφροδόχος μεταφέρεται στο κοιμητήριο, όχι προτού κουβαληθεί στους ώμους οικογένειας και φίλων.
Μια νέα παράδοση;
Αυτός ο τρόπος αποχαιρετισμού των malandros στις γειτονιές της Βενεζουέλας δεν είναι καινούριος ούτε μοναδικός στη Βενεζουέλα. Χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ωστόσο, πλέον ξέρουμε ακριβώς πόσα όπλα κυκλοφορούν στους δρόμους της χώρας χωρίς κανέναν έλεγχο. Στο κανάλι του Nelson R Izarza στο Youtube, μπορείτε να δείτε την κηδεία ενός λεγόμενου pran (επικεφαλής εγκληματικής ομάδας).
Στο παρακάτω βίντεο, επαναλαμβάνουν το ίδιο τελετουργικό, με τις μοτοσικλέτες, το αλκοόλ και τη μουσική. Ωστόσο, οι πυροβολισμοί κλέβουν την παράσταση.
Δεν είναι όλες οι κηδείες και οι θάνατοι ανώνυμοι. Ορισμένοι τίτλοι στα βίντεο φέρουν το όνομα ή το επώνυμο του νεκρού. Ορισμένα βίντεο είναι πολύ γνωστά σε διαφορετικούς κοινωνικούς κύκλους. Τέτοια είναι η περίπτωση της κηδείας του πρώην κατάδικου Luidig Ochoa, ο οποίος δημιούργησε τη δημοφιλή διαδικτυακή σειρά που αφηγείται τη ζωή στις φυλακές της Βενεζουέλας, καθώς και τις ζωές πρώην κρατουμένων μετά τη φυλακή.
Στο Youtube, ο κόσμος συχνά μοιράζεται στιγμιότυπα από τις κηδείες κι οι οπαδοί ακολουθούν προσεχτικά. Παρομοίως, σε Twitter και Instagram, ο κόσμος στέλνει μηνύματα συλλυπητήρια και συμπονετικά για τους φίλους τους.
Απόψεις εκτός “κύκλου”
Για πολλούς ανθρώπους που ζουν στην πρωτεύουσα, οι κηδείες αυτές είναι ασύλληπτες και τρομακτικές. Πολλοί πολίτες δυσανασχετούν με την κυριαρχία των όπλων και εξαπλώνεται στο κοινό μια νευρικότητα σχετικά με την ανεξέλεγκτη χρήση τους. Όταν μια τέτοια κηδεία συμβαίνει στους δρόμους της Βενεζουέλας, οι ειδοποιήσεις των πολιτών στο Twitter ακολουθούν αυτοστιγμεί, ελπίζοντας να κρατήσουν τους περαστικούς μακριά από τους δρόμους και τους κινδύνους που μπορεί να ελλοχεύουν.
Pendiente funeral de malandro altura el #Boulevard Cafetal estan trancando todo peligro #cafetal #vecino
— PABLO LABRADOR (@PGLR76) April 8, 2015
Προσοχή. Κηδεία μεγάλου στην ιεραρχία malandro λαμβάνει χώρα στη Λεωφόρο Cafetal [μια γειτονιά ανατολικά της πρωτεύουσας Καράκας]. Μπλοκάρουν το δρόμο. Κίνδυνος. #Cafetal #Neighbor
Según el fuerte tiroteo desde la madrugada en el centro de CARACAS es por el funeral de un MALANDRO #25E
— Ana Mercedes Pèrez (@anitam2483) January 25, 2015
Φαίνεται πως οι πυκνοί πυροβολισμοί που ακούγονται από το χάραμα στο κέντρο του ΚΑΡΑΚΑΣ είναι κομμάτι της κηδείας ενός malandro.
Η αλληλεγγύη και οι αφιερώσεις που φαίνονται στα βίντεο αυτό υποδεικνύουν τα σοβαρά προβλήματα των ένοπλων συμμοριών και επίσης τονίζουν τον ανησυχητικό θαυμασμό που απολαμβάνουν από την κοινή γνώμη πολλοί από τους εγκληματίες αυτούς. Κομμάτια του πληθυσμού έχουν περιθωριοποιηθεί και αποκλειστεί για δεκαετίες. Σήμερα, οι άνθρωποι στις ομάδες αυτές φαίνεται να έχουν συνειδητοποιήσει ότι μπορούν να ανέλθουν γρήγορα στην κοινωνία και γίνονται δημοφιλείς, αν στραφούν στη βία. Καθώς τόση πολλή νεολαία επιλέγει μια ζωή μες στο έγκλημα για αυτούς τους λόγους, άλλοι φοβούνται ότι οι εγκληματίες από τις φτωχές κοινότητες θα γίνουν είδωλα και θα αποτελέσουν ρομαντικούς ήρωες.
Φυσικά, οι κάτοικοι της Βενεζουέλας που στρέφονται στο έγκλημα ή εξυμνούν τα κατορθώματα όσων ασχολούνται με το έγκλημα δεν είναι καν τρελοί ή παρανοϊκοί. Η φτώχεια, οι κοινωνικές ευκαιρίες και ένα λυπηρό μείγμα άλλων εμποδίων καθιστούν τη βία κάτι πολύ διαφορετικό για τους ανθρώπους που ζουν στις παραγκουπόλεις της Βενεζουέλας. Για τον κόσμο έξω από τα γκέτο, είναι εύκολο να δαιμονοποιούν τέτοιες κουλτούρες και υποκουλτούρες. Η γεφύρωση αυτού του χάσματος, ωστόσο, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
