- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Καθιστώντας προσβάσιμες και βιώσιμες την κουλτούρα και γλώσσα των Νοματσιγκέγνκα του Περού

Κατηγορίες: Λατινική Αμερική, Περού, Γλώσσα, Μέσα των πολιτών, Τέχνες - Πολιτισμός, Τοπικά, Rising Voices
Imagen usada com permiso del proyecto.

Μέλος της κοινότητας Nomatsigenga. Η φωτογραφία παρέχεται από το εγχείρημα.

Οι Nomatsigenga [1] (προφέρεται [nomatsi'geŋa]) είναι λαός που ζει σε 33 ιθαγενείς κοινότητες στην Κοιλάδα Πανγκόα στο κέντρο της Περουβιανής Αμαζονίας. Η γλώσσα τους βρίσκεται σε κίνδυνο.

Σύμφωνα με την Alexandra Aikhenvald [2], γλωσσολόγο με ειδίκευση στις γλώσσες του Αμαζονίου, η γλώσσα τους ανήκει στο εθνογλωσσολογικό παρακλάδι Κάμπα, το οποίο ανήκει στην οικογένεια Αραγουάκ.

Εξαφανίζεται επίσης σταδιακά με τον καιρό και η ποικιλόμορφη βάση της παραδοσιακής γνώσης των Nomatsigenga [1]. Για να εμποδιστεί κάτι τέτοιο, δημιουργήθηκε το Αρχείο Γλώσσας και Πολιτισμού των Nomatsigenga, όπως εξηγείται στην ιστοσελίδα Nomatsigenga [3]:

[…] el primer repositorio digital creado de manera conjunta y participativa con el objetivo de registrar, visibilizar y hacer perdurable la lengua y cultura de nuestro pueblo. Esta iniciativa es el resultado de una colaboración entre el pueblo nomatsigenga, el Proyecto de Documentación de la Lengua Nomatsigenga (DLN); Organización KANUJA, Firebird Foundation y el Ministerio de Cultura.

[…] το πρώτο ψηφιακό αρχείο δημιουργήθηκε από κοινού, με στόχο την καταγραφή της γλώσσας και του πολιτισμού του λαού μας, ώστε να γίνουν ορατές και βιώσιμες. Η πρωτοβουλία αυτή είναι αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ του λαού Νοματσιγκένγκα, του Προγράμματος Καταγραφής της Γλώσσας Νοματσιγκένγκα (DLN), της Οργάνωσης KANUJA, του Ιδρύματος Firebir και του Υπουργείου Πολιτισμού.

Το Global Voices μίλησε με τον Gerardo Manuel García, διευθυντή του προγράμματος, σχετικά με την πρωτοβουλία αυτή.

Global Voices (GV): Πώς εμφανίστηκε η ιδέα δημιουργίας του ψηφιακού αρχείου και τι βήματα έχουν ληφθεί για να γίνει πραγματικότητα το εγχείρημα αυτό;

Gerardo Manuel Garcia (GMG): Cuando los científicos realizan trabajo de investigación de campo y recopilan, registran la información en una lengua indígena. En el mejor de los casos, conservan la información en un acervo dirigido por instituciones ubicadas en el extranjero, como por ejemplo el Archive of the Indigenous Languages of Latin America [4] de la Universidad de Texas o el Archivo Dobes [5]. La desventaja de este sistema es que la propia comunidad hablante de esa lengua no tiene acceso a los audios, videos y fotografías del investigador. Nuestra idea fue proponer un repositorio digital y de acceso libre, para que así los propios hablantes lo asuman como suyo y puedan actualizarlo con información de su pueblo y lengua. A inicios de 2015 surgió el Acervo Digital de la Cultura y Lengua Nomatsigenga [3].

Gerardo Manuel Garcia (GMG): Όταν οι μελετητές διεξάγουν επιτόπου έρευνα και συλλογή, καταγράφουν πληροφορίες χρησιμοποιώντας ιθαγενή γλώσσα. Στην καλύτερη περίπτωση, διασώζουν την πληροφορία σε ένα αρχείο, που διαχειρίζονται θεσμοί με έδρα το εξωτερικό, όπως το Aρχείο Ιθαγενών Γλωσσών της Λατινικής Αμερικής [4] στο Πανεπιστήμιο του Τέξας ή το Αρχείο Dobes [5]. Το μειονέκτημα του συστήματος αυτού είναι πως η κοινότητα που μιλά τη γλώσσα αυτή η ίδια δεν έχει πρόσβαση στα ηχητικά αρχεία, βίντεο και φωτογραφίες του ερευνητή. Η ιδέα μας ήταν να προτείνουμε ένα ελεύθερο ψηφιακό αρχείο, ώστε οι ίδιοι οι ομιλητές να το θεωρούν δικό τους και να μπορούν να το ανανεώνουν με πληροφορίες για την κοινότητα και τη γλώσσα τους. Στις αρχές του 2015, δημιουργήθηκε το Ψηφιακό Αρχείο Πολιτισμού και Γλώσσας των Νοματσιγκένγκα [3].

GV: Τι μπορείτε να μας πείτε για τη γλώσσα Νοματσιγκένγκα;

GMG: Para la UNESCO, el nomatsigenga está en peligro de extinción; apenas la usan unas 8,000 personas en la selva central del Perú, distrito de San Martín de Pangoa [6], provincia de Satipo [7], región Junín [8]. Fue por eso que decidimos documentar la tradición oral de esta lengua recopilando mitos, leyendas, canciones, cuentos, discursos, autobiografías, para crear un acervo digital donde salvaguardar la información, comenzando por su tradición oral hasta medicina tradicional. El Acervo el Acervo Digital de la Cultura y Lengua Nomatsigenga es producto del trabajo realizado entre el Proyecto de Documentación de la Lengua Nomatsigenga, las comunidades nativas, la organización indígena KANUJA, el Ministerio de Cultura, la Municipalidad Distrital de San Martín de Pangoa y el apoyo financiero de la Firebird Foundation.

GMG: Σύμφωνα με την UNESCO, η γλώσσα Nomatsigenga βρίσκεται σε κίνδυνο. Έχει μόνο 8000 ομιλητές στην κεντρική Αμαζονία του Περού, στο διαμέρισμα San Martín de Pangoa [9], στην επαρχία Satipo [10] της περιφέρειας Junín [11]. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να καταγράψουμε τη γλώσσα αυτή και την προφορική της παράδοση συγκεντρώνοντας μύθους, θρύλους, τραγούδια, παραμύθια, ομιλίες και αυτοβιογραφίες και να δημιουργήσουμε ένα ψηφιακό αρχείο για να διασωθούν οι πληροφορίες, ξεκινώντας από την προφορική παράδοση κι έπειτα φτάνοντας μέχρι και παραδοσιακά γιατροσόφια. Tο Ψηφιακό Αρχείο Πολιτισμού και Γλώσσας των Νοματσιγκένγκα [3]είναι αποτέλεσμα του έργου που έγινε συνδυαστικά από το Πρόγραμμα Καταγραφής της Γλώσσας Νοματσιγκένγκα, τις γηγενείς κοινότητες, την ιθαγενή οργάνωση KANUJA, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Δήμο San Martín de Pangoa και την οικονομική υποστήριξη του Ιδρύματος Firebird.

GV: Ποιος είναι ο ρόλος των νέων Νοματσιγκένγκα στο πρόγραμμα;

GMG: Los hablantes de las lenguas amazónicas son mayoritariamente jóvenes y la lengua nomatsigenga no es la excepción. En el Proyecto de Documentación de la Lengua Nomatsigenga están involucrados directamente jóvenes, María Manay Chimanga y Magadalena Chimanga Chanqueti. A partir de su participación en la recopilaciòn de información tradicional de su pueblo se han encontrado a sí mismas, pues como dicen “los sabios se están muriendo y todas la información y la lengua está muriendo con ellos. Es por eso que necesitamos recopilar y recuperar”. De la misma manera, las hermanas Guisenia y Herlinda Rodríguez de la comunidad de Mazaronquiari aportan al proyecto con discusiones y propuestas. Es muy importante la participación activa de los jóvenes, pues ellos serán el incentivo para más jóvenes documenten su lengua y cultura.

GMG: Οι ομιλητές των γλωσσών του Αμαζονίου είναι κυρίως νεαροί ομιλητές και η γλώσσα Nomatsigenga δεν αποτελεί εξαίρεση. Εμπλέκονται άμεσα στο Πρόγραμμα Καταγραφής νέοι, όπως η María Manay Chimanga κι η Magadalena Chimanga Chanqueti. Από τη συμμετοχή τους στην συγκέντρωση στοιχείων της παράδοσης της κοινότητάς τους, ανακάλυψαν ότι αυτές “συγκέντρωναν και διέσωζαν”, καθώς “οι σοφοί πεθαίνουν και όλες οι πληροφορίες κι η γλώσσα πεθαίνει μαζί τους”. Παρομοίως, οι αδερφές Guisenia και Herlinda Rodríguez από την κοινότητα Mazaronquiari συμμετέχουν στο πρόγραμμα με συζητήσεις και προτάσεις. Η ενεργή συμμετοχή της νεολαίας είναι πολύ σημαντική. Θα ενθαρρύνει περισσότερους νέους να καταγράψουν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

GV: Ποια είναι η κύρια οικονομική τους δραστηριότητα;

GMG: Los nomatsigenga son mayoritariamente agricultores y comercializan sobretodo el cacao y el maíz.

GMG: Οι Nomatsigenga είναι κυρίως αγρότες και εμπορεύονται κυρίως κακάο και καλαμπόκι.

GV: Σχετικά με το ντοκιμαντέρ: σε ποιο στάδιο παραγωγής βρίσκεται και πώς μπορούμε να το δούμε;

GMG: El Documental Nomatsigenga [12], que se encuentra en proceso, ha sido ampliado. Mientras más se visitan las distintas comunidades nomatsigenga de Pangoa, cerca de 36 comunidades, se encuentran diferencias lingüísticas y culturales entre los pueblos. Es por eso que nuestro documental aún está en proceso. A pesar de que el documental se encuentra en elaboración se han producido materiales audiovisuales como nuestro reciente video sobre el V Encuentro de los Pueblos Nomatsigenga y Ashaninka [13].

GMG: Tο Ντοκιμαντέρ για τους Nomatsigenga [12] είναι σε εξέλιξη και η περίοδος παραγωγής επεκτάθηκε. Όσο περισσότερο επισκέπτεσαι τις διάφορες κοινότητες Nomatsigenga στην Pangoa — περίπου 36 κοινότητες συνολικλά — τόσο περισσότερες γλωσσολογικές και πολιτιστικές διαφορές βρίσκεις ανάμεσα στις κοινότητες. Γι’ αυτό και το ντοκιμαντέρ μας είναι ένα εγχείρημα σε εξέλιξη ακόμα. Αν και βρίσκεται ακόμα σε στάδιο παραγωγής, υπάρχει διαθέσιμο ήδη κάποιο οπτικοακουστικό υλικό, όπως το πρόσφατό μας βίντεο για την 5η Συνάντηση Κοινοτήτων Nomatsigenga και Ashaninka [13].

GV: Ευχαριστούμε πάρα πολύ, Gerardo.

Ιδού ορισμένες φράσεις στη γλώσσα Νοματσιγκένγκα:

Frases1 Frases2