Tο άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο.

Η 5η Μαΐου 2011 ήταν ημέρα εορτασμού της πορτογαλικής γλώσσας και πολιτισμού, όπως καθιερώθηκε από την Κοινότητα Πορτογαλόφωνων Χωρών (CPLP) στο 14ο Συνέδριο στο Πράσινο Ακρωτήριο το 2009.

Η πορτογαλική γλώσσα αφίχθη στα ακατοίκητα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου από τους πρώτους αποίκους πριν από πέντε αιώνες, το 1460. Αν και η πορτογαλική αποτελεί επίσημη γλώσσα της χώρας στις μέρες μας, η εθνική γλώσσα είναι τα κρεολικά του Πράσινου Ακρωτηρίου, που έχουν εννέα παραλλαγές των κρεολικών με βάση τα πορτογαλικά. Αυτές είναι οι μητρικές γλώσσες του πληθυσμού των εννιά νησιών που απαρτίζουν τη χώρα, η οποία είναι ανεξάρτητη από το 1975.

Πρόσφατη ομιλία του Υπουργού Πολιτισμού του Πράσινου Ακρωτηρίου, Mario Lucio Sousa, στην Κυβέρνηση ανέφερε [pt] την ανάγκη “να γίνει επίσημη η γλώσσα του Πράσινου Ακρωτηρίου, όπως οραματίζεται το Σύνταγμα, μαζί με την πορτογαλική γλώσσα”.

Ποίημα κατά των ναρκωτικών στα κρεολικά. Φωτογραφία από τον καλλιτέχνη Joel Bergner, συντονιστή του Global Mural Project “Action Ashe!” (χρησιμοποιείται με άδεια)

Γλώσσα και κοινωνικοί χώροι

Ο γλωσσολόγος Manuel Veiga επισημαίνει τη διαφορά ανάμεσα “στο γλωσσολογικό καθεστώς των δυο γλωσσών” στο ιστολόγιο Sibila [pt]:

(…) enquanto a Lp [Língua Portuguesa] é língua oficial e do ensino, da literatura, dos mídia e das situações formais de comunicação, o Ccv [Crioulo cabo-verdiano] é língua de comunicação na família, língua das tradições orais, principal suporte musical, numa palavra, língua da oralidade e das situações informais de comunicação.

Ο Veiga προχωράει περαιτέρω, αναφέροντας σε άλλο άρθρο ότι οι πολιτικές της γλώσσας στην εκπαίδευση ευνοούν τους πλουσίους, οι οποίοι γνωρίζουν άπταιστα την πορτογαλική. Παρά τις κυβερνητικές προσπάθειες για προώθηση των κρεολικών στη χώρα, ο Veiga αναφέρει [pt]:

Para ter efeitos a longo prazo, uma política de oficialização teria de ser acompanhada por uma vasta implementação de condições estruturais direccionadas para a valorização do estudo e do uso do crioulo em todos os campos sociais.

Ο κοινωνικός ρόλος των κρεολικών [pt] στην εκπαίδευση, ειδικά η υιοθέτησή τους στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και επίσης στη θρησκεία, συχνά συζητείται, όπως στη Διεθνή Ημέρα Μητρικής Γλώσσας στις 21 Φεβρουαρίου, όταν η Εθνική Επιτροπή του Πράσινου Ακρωτηρίου (Comissão Nacional de Cabo-Verde), που συνδέεται με το Διεθνές Ινστιτούτο Πορτογαλικής Γλώσσας, φιλοξένησε μια ομιλία περί του θέματος και έληξε με προβολή της ταινίας [pt] “Jesus” μεταφρασμένη στα τοπικά κρεολικά.

Screbê Kriolu (Γράψε κρεολικά)

(…) alguns puristas da língua portuguesa começaram a considerar o CCV como meio de comunicação sem regras nem gramática; como mixórdia que não se pode escrever e que não tem importantes letras do alfabeto, como L de lei, R de rei, F de fé. Por tudo isto, o CCV constituía, no dizer deles, um perigo para a unidade do império.

Το παραπάνω απόσπασμα είναι παρμένο από την εισαγωγική σημείωση στο ιστολόγιο KrioLUS [pt] από το Πανεπιστήμιο του Πράσινου Ακρωτηρίου. Λίγους μήνες προτού επικυρώσει το Πράσινο Ακρωτήριο την Μεταρρύθμιση περί Πορτογαλικής Ορθογραφίας το 2009, υιοθετήθηκε η Ενοποιημένη Αλφάβητος Γραφής του Πράσινου Ακρωτηρίου (ALUPEC), με στόχο την καθιέρωση ενός επίσημου προτύπου για τη γλώσσα που ομιλείται στο αρχιπέλαγος, παρά τις παραλλαγές σε κάθε νησί.

Διγλωσσία: κείμενα σε πορτογαλικά και κρεολικά, Μιντέλο, Σάο Βισέντε, Πράσινο Ακρωτήριο. Φωτογραφία: Francisco Santos, άδεια Creative Commons 3.0

Στα σχόλια ενός άρθρου περί της έγκρισης της ALUPEC [pt], οι γνώμες είχαν διχαστεί σχετικά με την επισημοποίηση και εφαρμογή της. Η Marta Velozo πίστευε ότι:

Merecem palmas todas as ações que lutam pela diversidade cultural

Όσο για τον Pedro V, “η ALUPEC αποτελεί έκτρωμα”:

Mostra um complexo do colonizado porque rejeita a origem portuguesa da nossa língua. Qual a necessidade de reinventar um alfabeto se o que utilizamos para escrever a língua portuguesa nos serve perfeitamente?

Ο blogger Et από το Πράσινο Ακρωτήριο, ο οποίος διατηρεί το ιστολόγιο Lingua di Kauverdi (Γλώσσα του Πράσινου Ακρωτηρίου) [CCV] από το 2008 με εκτενή τεκμηρίωση, έρευνα και υλικό μάθησης στα κρεολικά, είναι υπέρμαχος [pt] της υιοθέτησης της ALUPEC και ρωτά:

Como será materializado o desenvolvimento do ensino da Língua Cabo-verdiana em todos os cantos de Cabo Verde? Sem um código (aceitável) convencional, normativo para representar os sons da nossa fala…

Στο ιστολόγιο Coral Vermelho (Κόκκινο Κοράλι) [pt], η Ondina Ferreira σχολιάζει μια από τις τελικές προτάσεις από τη Συνάντηση Επαγγελματιών του Πράσινου Ακρωτηρίου της Διασποράς, που πραγματοποιήθηκε στο Mindelo, η οποία ισχυρίστηκε ότι “τα κρεολικά θα έπρεπε να είναι καλύτερα και να έχουν λάβει μεγαλύτερη προσοχή”:

Apenas estranhei, e muito, o facto de nessa mesma recomendação para servir aos falantes das ilhas, não se ter acrescentado igualmente a de Cabo Verde cuidar bem e melhor da Língua portuguesa que é também a nossa língua. (…) Ambas definem a nossa identidade cultural mestiça. Ambas são nossas com toda a legitimidade e legalidade. (…) A Língua portuguesa tão nossa como o Crioulo que nela tem origem, tem a idade da nação cabo-verdiana.

Ενώ στο Πράσινο Ακρωτήριο οι μητρικές γλώσσες προφανώς εκτιμούνται, ερευνητές πιστεύουν ότι το αντίθετο λαμβάνει χώρα στο Ανατολικό Τιμόρ: “αγώνας για την υιοθέτηση των πορτογαλικών, επίσημης γλώσσας μαζί με τα τέτουμ, από μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού”, όπως αναφέρεται [pt] στο ιστολόγιο Observatório dos Países de Língua Oficial Portuguesa (Παρατηρητήριο Πορτογαλόφωνων Χωρών). Σε μελλοντική δημοσίευση, το Global Voices θα εξερευνήσει τη γλωσσική ποικιλομορφία του πρώτου έθνους της χιλιετίας, ιδιαίτερα τη διαδικτυακή τους εμφάνιση.

Tο άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο.