Λαλάδες : Οι χιώτικες τουλίπες που φέρνουν την άνοιξη

Τουλίπα, Χίος. Φωτογραφία της συντάκτριας

Όταν ακούς τη λέξη «τουλίπα», το μυαλό πάει κατευθείαν στις Κάτω Χώρες. Γνωρίζατε όμως ότι οι αιώνες ακμής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ονομάζονται «Αιώνες της Τουλίπας» (Lale Devri); Αυτό είναι ένα μικρό δείγμα της εξάπλωσης των λουλουδιών αυτών και σε άλλες γωνιές του κόσμου. Όπως για παράδειγμα μέχρι και τα ελληνικά χώματα.

Στη Χίο, οι τουλίπες λέγονται λαλάδες” και στις αρχές Μαρτίου κατακλύζουν τα χωράφια και τους ελαιώνες με άνθη, που βαστούν μονάχα μέχρι 7-10 μέρες. Γνωστή στο εξωτερικό για τα περίφημα μαστιχόδεντρά της και πιο πρόσφατα λόγω της εισροής μεταναστών και προσφύγων από τη Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας, η Χίος καλωσορίζει την άνοιξη παραδοσιακά με ανθισμένες τουλίπες.

Οι τουλίπες προήλθαν από την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο, έφτασαν στη Μικρά Ασία κατά τους βυζαντινούς χρόνους και εξαπλώθηκαν μέσω της Μεσογείου σε ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η χιώτικη ονομασία του λουλουδιού, στο κάτω-κάτω, μαρτυρά την καταγωγή του: οι λαλάδες προέρχονται από την περσική ονομασία lale για την τουλίπα, η οποία μέσω των τουρκικών μεταγγίστηκε στη χιώτικη ντοπιολιαλιά. Η τουλίπα αποτέλεσε σύμβολο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Λέγεται ότι στη διάσημη συλλογή παραμυθιών “Χίλιες και Μια Νύχτες”, ο Σουλτάνος έριχνε μια κόκκινη τουλίπα μπρος στα πόδια της εκλεκτής του απ’ όλο το χαρέμι. Κομμάτι του λογότυπου της Turkish Airlines αποτελεί μια γκρίζα τουλίπα στο πίσω μέρος του αεροσκάφους, ενώ η “Χρυσή Τουλίπα” αποτελεί το πρώτο βραβείο στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης.

Η πρώτη τουλίπα ήρθε στη Δύση μάλλον στα μέσα του 16ου αιώνα, πιθανότατα από τον πρόξενο της Βιέννης στην Κωνσταντινούπολη, Ogier Ghislain de Busbecq, ο οποίος στη συνέχεια έδωσε κάποιους βολβούς στον Κάρολο Κλούσιο, βοτανολόγο της εποχής, ο οποίος τις καλλιέργησε στο κλίμα των Κάτω Χωρών για φαρμακευτικούς σκοπούς. Ακολούθησε όμως ένας τέτοιος οργασμός καλλιέργειας της τουλίπας σε όλη την περιοχή, με αποτέλεσμα να ταυτιστεί τελικά το φυτό με τις Κάτω Χώρες.

Στην Ελλάδα καλλιεργούνται δεκατέσσερα είδη τουλίπας, τέσσερα εκ των οποίων αποκλειστικά στις κεντρικές και νοτιοανατολικές περιοχές της Χίου (Tulipa praecox, Tulipa agenensis, Tulipa clusiana, Tulipa undulatifolia).

Λαλάδες στο χωριό Καλλιμασιά της Χίου. Στο βάθος φαίνονται και λιόδεντρα και μαστιχόδεντρα. Φωτογραφία της συντάκτριας

Tulipa Praecox Ten ή τουρκολαλάς έχει άνθη με ζωηρό κόκκινο χρώμα και φτάνει το ύψος της μέχρι και 70 εκατοστά. Συναντάται συνήθως γύρω από καλλιεργούμενες εκτάσεις και ελαιώνες.

Tulipa agenensis ή φραγκολαλάς φτάνει μέχρι τα 50 εκατοστά ύψος, έχει κόκκινα άνθη και στο εσωτερικό τους έχουν μαύρα στίγματα και κίτρινες ραβδώσεις.

Tulipa undulatifolia είναι ένα σπάνιο είδος και βρίσκεται υπό τον κίνδυνο εξαφάνισης. Έχει πορτοκαλοκόκκινα άνθη και τη λένε “κυματόφυλλη”, γιατί τα φύλλα της έχουν κυματιστά άκρα. Εντοπίζεται σε αγρούς κι αυτή, συνήθως κοντά σε καλλιέργειες σχίνου.

Τέλος, η Tulipa clusiana ή λαλαδάκι πολίτικο ή βαβυλούσικο είναι μια μικρόσωμη ποικιλία μέχρι 60 εκατοστών ύψος, με λευκά άνθη με έντονες εξωτερικές πορφυρές ραβδώσεις. Το είδος αυτό είναι σπάνιο και έχει καταγωγή από την Περσία.

Οι λαλάδες είναι ένας πολύτιμος θησαυρός της φύσης για τη Χίο. Η παραδοσιακή μαζική συλλογή λουλουδιών και η εξόρυξη των βολβών τους κάθε χρόνο μπορεί να αποβεί σχεδόν καταστροφική για ένα φυτό με σχεδόν κανέναν άλλο τρόπο αναγέννησης.

Χαλαρώστε λοιπόν και απολαύστε το απέραντο κόκκινο “χαλί” από τουλίπες της Χίου στο παρακάτω βίντεο του Πάνου Μαυράκη (από το κανάλι του στο YouTube):

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.