Είναι σημαντικό το γεγονός ότι μια Γαλλίδα υπουργός, όπως η Ericka Bareigts, ζητά συγγνώμη από τον λαό της Γουιάνας. Άλλοι λαοί θα άξιζαν επίσης τη συγγνώμη της Γαλλίας για πολύ πιο σοβαρά γεγονότα.

Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι λαοί των αποικιών συμμετείχαν ενεργά στις τάξεις των μαχητών κατά του ναζισμού και του φασισμού για την απελευθέρωση της Γαλλίας. Στην περίπτωση της Μαδαγασκάρης, ο ιστότοπος του Υπουργείου Άμυνας Chemins de Mémoire υπενθυμίζει:

Entre les deux guerres, l'exploitation des ressources de Madagascar se poursuit, ainsi que la modernisation de l'île, mais les revendications malgaches, à l'instar de celles d'autres colonies, ne sont cependant pas satisfaites. Malgré tout, dès 1939, les Malgaches répondent à l'appel de la France et 10 500 d'entre eux participent à la campagne de France en 1940, dont le tiers tombe au combat. Les 3^ème, 11^ème régiments d'artillerie coloniaux et le 42^ème bataillon de tirailleurs malgaches s'illustrent particulièrement, tandis que des tirailleurs combattent bravement dans le cadre d'unités africaines.

Μεταξύ των δύο πολέμων, η εκμετάλλευση των πόρων της Μαδαγασκάρης συνεχίστηκε, καθώς και ο εκσυγχρονισμός του νησιού, αλλά οι απαιτήσεις της Μαδαγασκάρης, όπως αυτές των άλλων αποικιών, ωστόσο, δεν ικανοποιήθηκαν. Παρόλ’ αυτά, από το 1939, οι Μαλγάσιοι απάντησαν στο κάλεσμα της Γαλλίας και 10.500 από αυτούς συμμετείχαν στη γαλλική εκστρατεία το 1940, το ένα τρίτο της οποίας έπεσε σε μάχη. Το 3ο και το 11ο σύνταγμα αποικιακού πυροβολικού και το 42ο τάγμα πεζικού της Μαδαγασκάρης διακρίθηκαν ιδιαίτερα, ενώ οι πεζικάριοι πολέμησαν γενναία στο πλαίσιο των αφρικανικών μονάδων.

Αυτή η συμμετοχή πολλών στρατιωτών της Μαδαγασκάρης, καθώς και η αυξανόμενη πολιτική ωριμότητα των νέων διανοουμένων, ενίσχυσε τη δίψα τους για ελευθερία. Είναι πολύ φυσικό ότι μετά τη νίκη επί του ναζισμού και του φασισμού, όπως και άλλες αποικίες, η Μαδαγασκάρη απαίτησε επίσης μεγαλύτερη αυτονομία εντός της Γαλλικής Ένωσης. Ο ιστότοπος ldh-toulon.net αφηγείται:

En mars 1946, deux jeunes députés malgaches, membres du Mouvement démocratique de la rénovation malgache (MDRM), Joseph Raseta et Joseph Ravoahangy, déposent sur le bureau de l’Assemblée Nationale à Paris, un projet de loi demandant l’indépendance de l’île dans le cadre de l’Union française. Vincent Auriol, alors président de l’Assemblée, refuse de faire imprimer ce texte car « c’était un acte d’accusation contre la France et, en somme, un appel à la révolte ». Le projet de loi est repoussé.

Aux élections législatives suivantes de novembre 1946, les trois sièges du second collège (réservés aux « indigènes »), sont remportés par les dirigeants du MDRM, Joseph Ravoahangy, Joseph Raseta et Jacques Rabemananjara.

Τον Μάρτιο του 1946, δύο νέοι βουλευτές της Μαδαγασκάρης, μέλη του Δημοκρατικού Κινήματος για την Ανακαίνιση της Μαδαγασκάρης (MDRM), ο Joseph Raseta και ο Joseph Ravoahangy, κατέθεσαν στο γραφείο της Εθνοσυνέλευσης στο Παρίσι νομοσχέδιο για την ανεξαρτησία του νησιού εντός της Γαλλικής Ένωσης. Ο Vincent Auriol, τότε πρόεδρος της Συνέλευσης, αρνήθηκε να εκτυπώσει αυτό το κείμενο, επειδή “ήταν κατηγορητήριο εναντίον της Γαλλίας και, εν συντομία, έκκληση για εξέγερση”. Το νομοσχέδιο απορρίφθηκε.

Στις επόμενες νομοθετικές εκλογές του Νοεμβρίου 1946, τις τρεις έδρες του δεύτερου σώματος (που προορίζονταν για τους “ιθαγενείς”) τις κέρδισαν οι ηγέτες του MDRM, Joseph Ravoahangy, Joseph Raseta και Jacques Rabemananjara.

Τότε, κατά τη νύχτα της 29ης έως τις 30 Μαρτίου 1947, δύο μυστικές εταιρείες ξεκίνησαν ένα κύμα βίας σε πολλά μέρη του νησιού. Ωστόσο, αντί της διαπραγμάτευσης, επιλέγεται από τη γαλλική κυβέρνηση η καταστολή. Ο ιστότοπος matierevolution.fr υπενθυμίζει:

Le gouvernement envoie à Madagascar des renforts, essentiellement des troupes coloniales (tirailleurs sénégalais) : au total 18.000 hommes début 1948. La répression donne lieu à de nombreux débordements et crimes de guerre : tortures, exécutions sommaires, regroupements forcés, mises à feu de villages,…

Parmi les crimes les plus graves figure celui du 6 mai 1947, quand le commandant du camp de Moramanga, dans la crainte d’une attaque, fait mitrailler plus d’une centaine de militants du MDRM emprisonnés dans des wagons.

L’armée française expérimente aussi une nouvelle technique de guerre psychologique : des suspects sont jetés vivants d’un avion pour terroriser les villageois de leur région.

Η κυβέρνηση έστειλε ενισχύσεις στη Μαδαγασκάρη, κυρίως αποικιακά στρατεύματα (Σενεγαλέζους πεζικάριους): συνολικά 18.000 άνδρες στις αρχές του 1948. Η καταστολή προκάλεσε πολλές υπερβάσεις και εγκλήματα πολέμου: βασανιστήρια, συνοπτικές εκτελέσεις, αναγκαστικές συγκεντρώσεις, πυρπολισμούς χωριών…

Μεταξύ των πιο σοβαρών εγκλημάτων ήταν εκείνο της 6ης Μαΐου 1947, όταν ο διοικητής του στρατοπέδου Moramanga, φοβούμενος για επίθεση, είχε περισσότερους από εκατοντάδες μαχητές MDRM φυλακισμένους σε βαγόνια.

Ο γαλλικός στρατός πειραματίζεται επίσης με μια νέα τεχνική ψυχολογικού πολέμου: ύποπτοι ρίχνονται ζωντανοί από αεροπλάνο για να τρομοκρατήσουν τους χωρικούς της περιοχής τους.

Στην ερώτηση “Ποιος ήταν ο αριθμός των θυμάτων της καταστολής;”, ο ιστότοπος gauchemip.org απαντά:

Les chiffres cités à l’époque devant l’Assemblée nationale parlaient de 80 000 morts, une estimation qui sera reprise par les spécialistes comme Jacques Tronchon. Encore récemment, l’écrivain Claude Simon évoquait “Madagascar, dont on a longtemps caché qu’on y a tué, en 1947, 100 000 indigènes en trois jours”.

Le problème est que ces chiffres seraient faux, selon les dernières estimations de certains historiens. Maître de conférences à Paris-I- Sorbonne, Jean Fremigacci affirme, comme d’autres historiens, que le nombre de personnes tuées lors de l’insurrection n’a pas dépassé les 10 000 (dont 140 Blancs), auquel il convient d’ajouter le nombre de Malgaches morts de malnutrition ou de maladie dans les zones tenues par les insurgés.

“Cette surmortalité reste encore très difficile à évaluer, l’hypothèse la plus vraisemblable tournant autour de 20 000 à 30 000 morts” , écrit M. Fremigacci. Il n’y a pas eu de “génocide oublié” à Madagascar, conclut l’historien, mais une faute des dirigeants politiques qui, à Paris, se sont révélés incapables d’éviter un drame annoncé.

Οι αριθμοί, που αναφέρθηκαν πριν από την Εθνοσυνέλευση, μιλούσαν για 80.000 νεκρούς, μια εκτίμηση που υιοθετήθηκε από ειδικούς όπως ο Jacques Tronchon. Μέχρι πρόσφατα, ο συγγραφέας Claude Simon μιλούσε για τη “Μαδαγασκάρη, από την οποία από καιρό κρύβεται ότι σκοτώθηκαν, το 1947, 100.000 ιθαγενείς σε τρεις ημέρες”.

Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα στοιχεία είναι ψεύτικα, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις ορισμένων ιστορικών. ο λέκτορας στη Σορβόνη Jean Fremigacci λέει, όπως και άλλοι ιστορικοί, ότι ο αριθμός των ανθρώπων, που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, δεν ξεπέρασε τους 10.000 (συμπεριλαμβανομένων 140 λευκών), στους οποίους περιλαμβάνεται και ο αριθμός των Μαλγάσιων, που πέθαναν από υποσιτισμό ή ασθένεια στις περιοχές, που κρατούσαν οι αντάρτες.

“Αυτή η υπερβολική θνησιμότητα είναι ακόμη πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί, με την πιθανότερη υπόθεση να είναι περίπου 20.000 έως 30.000 νεκροί”, γράφει ο Fremigacci. Δεν υπήρξε “ξεχασμένη γενοκτονία” στη Μαδαγασκάρη, καταλήγει ο ιστορικός, αλλά ένα σφάλμα από τους πολιτικούς ηγέτες που, στο Παρίσι, αποδείχθηκαν ανίκανοι να αποφύγουν ένα ανακοινωθέν δράμα.

Ο Erick Rabemananoro, πρώην δημοσιογράφος της Madagascar Tribune, αποτίει φόρο τιμής σε αυτά τα θύματα των αποικιακών πολέμων. Ένας από αυτούς ήταν ο παππούς του. Ο Erick λέει:

J'ai l'honneur de vous présenter mon grand-père paternel, Rabemananoro. Il fut placé par la France devant un peloton d'exécution en 1942, dans le tourbillon des luttes entre France vichyste et pro-Anglais en vue du contrôle de Diégo-Suarez et Majunga, où il travaillait.
Après cette première exécution, la France récidivera en 1947 en faisant également fusiller son fils et sa fille aînés, militants du MDRM. Nul n'est besoin de souligner l'impact de ces drames sur la vie de la famille, et les difficultés de ma grand-mère pour subvenir aux besoins des sept orphelins qui restaient.
Alors, en ce jour du 29 mars où tout le monde s'excite à tort ou à raison, je voudrais juste avoir une pensée pour toutes les familles qui savent ce que c'est que d'avoir payé le prix du sang versé pour la patrie dans le combat contre la puissance coloniale. Loin des grandes théories, des discours grandiloquents et autres activités folkloriques sous couvert de patriotisme et d'anticolonialisme

Έχω την τιμή να σας συστήσω τον παππού μου από την πλευρά του πατέρα μου, Rabemananoro. Εκτελέστηκε από τη Γαλλία το 1942 εν μέσω του κυκεώνα των αγώνων μεταξύ της Γαλλίας του Βισί και των Φιλοάγγλων για τον έλεγχο των Diégo-Suarez και Majunga, όπου εργάστηκε.
Μετά από αυτήν την πρώτη εκτέλεση, η Γαλλία επανεμφανίστηκε το 1947 δολοφονώντας επίσης τον μεγαλύτερο γιο και κόρη του, μαχητές του MDRM. Δεν χρειάζεται να υπογραμμιστεί ο αντίκτυπος αυτού του δράματος στη ζωή της οικογένειας και οι δυσκολίες της γιαγιάς μου να φροντίσει για τα υπόλοιπα επτά ορφανά.
Έτσι, αυτή την ημέρα της 29ης Μαρτίου, όταν όλοι ενθουσιάζονται άδικα ή δίκαια, θα ήθελα απλά να αφιερώνω μια σκέψη προς όλες τις οικογένειες, που ξέρουν τι είναι να πληρώνουν το τίμημα για το αίμα, που χύθηκε για την πατρίδα στον αγώνα κατά της αποικιακής δύναμης. Μακριά από τις μεγάλες θεωρίες, τις μεγαλοπρεπείς ομιλίες και άλλες λαϊκές δραστηριότητες υπό το πρόσχημα του πατριωτισμού και του αντιαποικιοκρατισμού.

Πρέπει να επιστρέψουμε στο 1885 για να βρούμε τα αίτια αυτής της αιματηρής καταστολής. Η Γαλλία δεν είχε ορίσει την κατοχή της στο νησί ούτε το προτεκτοράτο ή την αποικία σε μια συνθήκη, που υπογράφηκε με τη βασίλισσα Ranavalona III (Ranavalo-Manjaka III).

υπογράφηκε μια συνθήκη στις 17 Δεκεμβρίου 1885, στην οποία επιβλήθηκε στη Μαδαγασκάρη – αν και η λέξη δεν χρησιμοποιήθηκε – καταστατικό προτεκτοράτου (που υποδηλώνει την ανάληψη από τη Γαλλία των εξωτερικών σχέσεων της Μαδαγασκάρης), συνοδευόμενη από την πληρωμή αποζημίωση δέκα εκατομμυρίων φράγκων.

Σε αντάλλαγμα, τα εδάφη της Σακαλάβα επέστρεψαν στην εξουσία της κυβέρνησης της Μαδαγασκάρης και στη βασίλισσα δόθηκε το δικαίωμα “να προεδρεύει της διοίκησης ολόκληρου του νησιού”. Το 1888, η βασίλισσα έλαβε ακόμη και το Μεγάλο Σταυρό της Λεγεώνας της Τιμής.

Ενώ η βασίλισσα πίστευε ότι είχε υπογράψει μια συνθήκη την 1η Οκτωβρίου 1895 με τον στρατηγό Jacques Charles René Achille Duchesne για τη Γαλλία, που της εγγυόταν τη διατήρηση του στέμματός της και του μοναρχικού καθεστώτος της Μαδαγασκάρης, αρκετών αιώνων, για την αποικιακή εξουσία που ήθελε να διευρύνει τη αυτοκρατορία, ήταν απλώς ένα τέχνασμα. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Revue des Deux Mondes (4η περίοδος, τόμος 132) το 1895, ο Paul Leroy-Beaulieu σχετικά με τη γαλλική αποικιοκρατία στη Μαδαγασκάρη χωρίς καμιά συστολή γράφει κυνικά:

La prise de possession de Madagascar par la France, quelque prix qu’elle nous ait coûté, quelles que soient les fautes ou les erreurs qu’on ait pu constater dans la préparation de l’expédition, a été une grande et belle œuvre. Une question se pose, toutefois, à l’heure actuelle, qu’il importe de trancher dans le bon sens, alors qu’il en est encore temps. Serons-nous vraiment les maîtres de la grande île australe ? Le traité intervenu entre la France et la reine Ranavalo nous donne-t-il un titre précis, incontesté, complet, non seulement pour l’administration intérieure, mais aussi à l’égard des étrangers, Anglais, Américains, Allemands ? Ne nous procure-t-il pas, au contraire, un domaine grevé de nombre de servitudes plus ou moins perpétuelles, et dont nous supporterons tous les frais sans jouir d’aucun avantage quant aux profits ?

Η κατοχή της Μαδαγασκάρης από τη Γαλλία, ανεξάρτητα από το τι μας κοστίζει, ό,τι λάθη κι αν έχουμε παρατηρήσει κατά την προετοιμασία της αποστολής, ήταν ένα υπέροχο και όμορφο έργο. Προκύπτει ωστόσο ένα ερώτημα, για το οποίο είναι σημαντικό να αποφασίσουμε προς τη σωστή κατεύθυνση, ενώ υπάρχει ακόμα χρόνος. Είμαστε πραγματικά κύριοι του μεγάλου νότιου νησιού; Μήπως η συνθήκη μεταξύ της Γαλλίας και της βασίλισσας Ranavalo μας δίνει έναν ακριβή, αδιαμφισβήτητο, πλήρη τίτλο, όχι μόνο για την εσωτερική διοίκηση, αλλά και για τους ξένους, τους Άγγλους, τους Αμερικανούς, τους Γερμανούς; Δεν μας παρέχει, αντίθετα, έναν τομέα, που επιβαρύνεται με αρκετές ή λιγότερες διαρκείς διευκολύνσεις, το κόστος των οποίων θα επιβαρυνθούμε χωρίς να απολαμβάνουμε κανένα πλεονέκτημα όσον αφορά τα κέρδη;

Με αφορμή τη Διάσκεψη των Αρχηγών Κρατών του Διεθνούς Οργανισμού Γαλλοφωνίας, που πραγματοποιήθηκε στο Ανταναναρίβο τον Νοέμβριο του 2016, ο Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ παραδέχτηκε στην ομιλία του στο μνημείο της Λίμνης Anosy ότι διαπράχθηκαν φρικαλεότητες από αποικιακά στρατεύματα κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, όπως θυμάται το madagate.org:

«C’est bien parce qu’il y avait eu cet engagement des Malgaches pour la France mais aussi pour la liberté, que beaucoup, après la Seconde guerre mondiale, ont commencé à songer à l’indépendance, à cette aspiration qui montait du peuple. Ce mouvement a soulevé l’île tout entière en 1947 et elle fut brutalement réprimée par la France. Je rends hommage à toutes les victimes de ces événements, aux milliers de morts et à tous les militants de l’indépendance qui ont alors été arrêtés et condamnés pour leurs idées».

Είναι καλό, επειδή υπήρχε αυτή η δέσμευση της Μαδαγασκάρης για τη Γαλλία αλλά και για την ελευθερία, που πολλοί, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, άρχισαν να σκέφτονται την ανεξαρτησία, αυτής της φιλοδοξίας, που υπερέβαινε των ανθρώπων. Αυτό το κίνημα αναστάτωσε ολόκληρο το νησί το 1947 και κατεστάλη βάναυσα από τη Γαλλία. Αποτίω φόρο τιμής σε όλα τα θύματα αυτών των γεγονότων, στους χιλιάδες νεκρούς και σε όλους τους μαχητές της ανεξαρτησίας, που στη συνέχεια συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν για τις ιδέες τους.

Για τους Γάλλους ηγέτες, η αναγνώριση των εγκλημάτων πολέμου τους είναι ένα πράγμα, το να ζητάμε συγχώρεση είναι ένα άλλο, πόσο μάλλον να πληρώνουμε αποζημίωση. Η Γαλλία έχει απαιτήσει χρέη από τη Γερμανία, αλλά ξεχνά να αντιμετωπίζει τις συνέπειες των πολέμων, που η ίδια προκάλεσε.