Φωτογραφία τραβηγμένη κατά την διάρκεια του beshik toy: Elita Bakirova και Erlan Bakirov.
Το Κιργιστάν, μία χώρα στην οποία οι παλιοί Δρόμοι του Μεταξιού διέσχιζαν την καρδιά της Ευρασίας, γιορτάζει χριστιανικές, μουσουλμανικές, σοβιετικές και παγανιστικές γιορτές. Οι δεισιδαιμονίες του είναι εξίσου πολυάριθμες και ποικίλες.
Στην πραγματικότητα, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο πολιτισμός της Κιργιζίας είναι μία κοιτίδα δεισιδαιμονιών. Οι άνθρωποι τις περνάνε από γενιά σε γενιά για να εξηγήσουν πράγματα που ως επί το πλείστον αψηφούν τις εξηγήσεις.
Εδώ είναι μερικές που ξεχωρίζουν.
1. Ο κανόνας των 40 ημερών και άλλες προκαταλήψεις που σχετίζονται με τα μωρά
Όταν οι γονείς καλωσορίζουν το νεογέννητο παιδί τους στον κόσμο, προσπαθούν να το κρατήσουν μακριά από τους ξένους για 40 ημέρες. Πιστεύεται ότι αν κάποιος ξένος — ή ακόμα και μη μέλος της οικογένειας — δει ένα μωρό, το παιδί μπορεί να αρρωστήσει σοβαρά. Αυτό εξηγεί γιατί οι γυναίκες στην Κιργιζία συχνά καλύπτουν με ένα πανί τα καροτσάκια τους όταν περπατούν με τα νεογέννητά τους, απλά για την περίπτωση που ξένα μάτια κρυφοκοιτάζουν πάνω από τους ώμους τους.
Ή, ίσως είναι απλώς μία δικαιολογία για ένα πάρτι. Μετά από 40 ημέρες, συγγενείς, γείτονες και φίλοι έρχονται για να δουν την οικογένεια να δώσουν στο παιδί ένα ζεστό μπάνιο χρησιμοποιώντας 40 κουτάλια νερό και να απολαύσουν σαράντα στρογγυλά ψωμάκια (mai tokoch) ψημένα ειδικά για τη συγκέντρωση. Αυτό είναι όταν το μωρό τοποθετείται για πρώτη φορά σε ένα beshik, ή παραδοσιακά λαξευμένη κούνια, που συνήθως δίνεται στο μωρό από τη μητέρα της γιαγιάς του.
Τελετή Beshik: Elita Bakirova και Erlan Bakirov.
Άλλες δεισιδαιμονίες που συνδέονται με το μωρό είναι περισσότερο παράξενες. Εάν ένα μωρό κοιμάται κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά όχι τη νύχτα, για παράδειγμα, μία μητέρα μπορεί να κολλήσει το κεφάλι της σε ένα tandyr (ένας παραδοσιακός φούρνος σκαμένος στο έδαφος για να ψηθεί ψωμί) τρεις φορές με την ελπίδα ότι το μωρό θα συνηθίσει στο νέο κύκλο ημέρας και νύχτας. Αυτό συμβαίνει, βεβαίως, όταν ο φούρνος δεν έχει θερμανθεί για να ψήσει ψωμί.
Μία εναλλακτική λύση αντί για τον φούρνο είναι η τοποθέτηση αιθάλης στο μέτωπο του μωρού. Οι μητέρες τείνουν να το κάνουν όταν οι επισκέπτες έρχονται για να δουν το μωρό, έτσι ώστε οι επισκέπτες να επικεντρωθούν στο μαύρο σημείο, αντί να κοιτάξουν άμεσα στα μάτια του νεογέννητου, κάτι που πιστεύουν ορισμένοι ότι μπορεί να συμβάλλει στην διαταραχή του ύπνου ενός παιδιού.
Tandyr – ένας παραδοσιακός φούνος για το ψήσιμο του ψωμιού: Elita Bakirova και Erlan Bakirov.
2. Κάψε πευκοβελόνες, μυρίζουν υπέροχα, ούτως ή άλλως!
Εάν μία οικογένεια αντιμετωπίζει οικονομικές ή προσωπικές δυσκολίες όπως ασθένεια, ανεργία ή κατάθλιψη, οι οικογένειες της Κιργιζίας συχνά καίνε κομμάτια πεύκου (ysyryk) σε ένα πιάτο και το γυρνάνε γύρω από κάθε μέλος της οικογένειας, λέγοντας λέξεις όπως: “Είθε η ευημερία και η επιτυχία να μας προσέχει όλο το χρόνο! “
Μία παρόμοια ιεροτελεστία πραγματοποιείται πάνω από το beshik του νεογέννητου (βλ. Βίντεο παρακάτω) για να απομακρύνει τα αρνητικά πνεύματα. Από επιστημονική άποψη, το πεύκο, το οποίο είναι αυτόχθων φυτό στην Κιργιζία, μπορεί να προσφέρει οφέλη όσον αφορά την αναπνευστική υγεία και το ανοσοποιητικό σύστημα. Το αν αυτό συμβαίνει και όταν καίγεται δεν είναι σαφές.
3. Μη σφυρίζεις στο σπίτι, αλλιώς θα χρεοκοπήσεις!
Πουλιά που κελαηδούν στο κλασικό παραμύθι της Ντίσνευ, Η Χιονάτη καιοι Εφτά Νάνοι. Στιγμιότυπο από το YouTube.
Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ενοχλητικό το σφύριγμα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων που μπορούν να σφυρίξουν και οι ίδιοι. Αλλά στην Κιργιζία, όπως και σε πολλά άλλα μέρη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, προχωρά πολύ περισσότερο από αυτό. Σε πολλά σπίτια, υπάρχει μία ισχυρή πίστη ότι η σφυρίχτρα φέρνει πτώχευση.
Οι ρίζες της δεισιδαιμονίας είναι άγνωστες, αλλά μία ρωσική ιστοσελίδα προσφέρει δύο εξηγήσεις. Η μία είναι ότι οι σφυρίχτρες είναι ο τρόπος με τον οποίο “επικοινωνούν τα ακάθαρτα πνεύματα” και ότι η ήχηση της γλώσσας των πουλιών, τα φέρνει στο σπίτι. Ο άλλος είναι ότι οι αρχαίοι λαοί χρησιμοποιούσαν το σφύριγμα ως έναν τρόπο να καλέσουν μία ριπή ανέμου, αν το χρειάζονταν. Αλλά ακόμα και τότε έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικοί με τους ανέμους και τα σφυρίγματα, καθώς μία ισχυρή καταιγίδα θα μπορούσε να πάρει την οροφή από τα σπίτια τους…
4. Κούνησε χρήματα μπροστά στην Πανσέληνο. Απλά κάντο!
Πανσέληνος. Εικόνα από Pixabay. Creative commons.
Λοιπόν, γιατί όχι; Αυτή είναι μία άλλη δεισιδαιμονία αρκετά διαδεδομένη στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Μία πανσέληνος συνδέεται με την αφθονία από μερικούς αστρολόγους, γι’ αυτό δεν κάνει κακό να κουνήσουν ένα χαρτονόμισμα σ’ αυτήν. Δεν υπάρχει πραγματική εγγύηση ότι τα οικονομικά σας θα αυξηθούν, αντί να ελαττωθούν, αλλά φαίνεται να αξίζει μία ευκαιρία.
5. Πέταλα στη γη των αλόγων!
Όπως και στις δυτικές χώρες, τα νοικοκυριά της Κιργιζίας άρχισαν να βλέπουν τα πέταλα ως σύμβολα καλής τύχης και άρχισαν να τα κρεμούν έξω από τις πόρτες τους τα τελευταία χρόνια. Αυτό έχει νόημα, δεδομένου ότι το Κιργιζιστάν χρωστά μεγάλο μέρος της ταυτότητάς του στα άλογα.
Πέταλο κρεμασμένο στην πόρτα ενός σαλονιού ομορφιάς, στο Osh, Κιργιστάν: Elita Bakirova και Erlan Bakirov.
6. Φρόντισε τα ζώα σου, επειδή κι αυτά σε φροντίζουν.
Αυτό είναι λιγότερο δεισιδαιμονία και περισσότερο πρακτική αναγκαιότητα σε μία χώρα όπου ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των έξι εκατομμυρίων ανθρώπων εξαρτάται από την κτηνοτροφία ως τρόπο ζωής. Παρ’ όλα αυτά, πέρα από το συχνά επαναλαμβανόμενο, της κοινής λογικής, στιχάκι madli tebbe, bashka, sappa (μην χτυπάς τα βοοειδή, μην χτυπάς το κεφάλι σου), υπάρχουν πολλές αρνητικές ενδείξεις — υπερβολικά πολλές για να τις αναφέρουμε εδώ — που προσκολλώνται σε άρρωστα άλογα και αγελάδες σαν ανεπιθύμητους ψύλλους.
Φωτογραφία τραβηγμένη στο jailoo (ορεινό βοσκοτόπι) στο χωριό Sadyrbay, στην επαρχία Jalal-Abad, στο Κιργιστάν: Elita Bakirova και Erlan Bakirov.
7. Ξέπλυνε τα κακά σου όνειρα
Υπάρχουν αρκετοί καταρράκτες για να πεις τους εφιάλτες σου στο Κιργιστάν. Φωτογραφία παρμένη από το static.pexels.com. Για χρήση απεικόνισης μόνο.
Αν κάποιος έχει εφιάλτη ή αϋπνία, ο Κιργίζιος θα βάλει μερικές φορές ψωμί, σιτάρι ή μαχαίρια στο τραπέζι κάτω από ένα μαξιλάρι για να κρατήσει τα κακά όνειρα μακριά. Οι πρεσβύτεροι συνιστούν ακόμη και να διηγηθείς τον εφιάλτη σου σε τρεχούμενο νερό. Αυτό θα διώξει τις αναμνήσεις στην θάλασσα.
8. Σκυλιά εναντίον νεράιδας των δοντιών
Σκυλί με κοστούμι νεράιδας. Creative commons.
Όταν τα παιδιά της Κιργιζίας χάνουν τα νεογιλά τους δόντια, δεν περιμένουν την νεράιδα των δοντιών να τους αφήσει χαρτζιλίκι ως αντάλλαγμα για το πεσμένο δόντι τους. Αντ’ αυτού, γεμίζουν το πεσμένο δόντι με ψωμί, πλησιάζουν ένα γειτονικό σκυλί και ρίχνουν το δόντι τους στο σκυλί, φωνάζοντας: “Πάρε ένα κακό δόντι και δώσε μου ένα καλό!”
9. Το τσάι σερβίρεται καλύτερα μία σταγόνα τη φορά!
Δοχείο τσαγιού. Η εικόνα χρησιμοποιείται μόνο για λόγους απεικόνισης. Creative commons.
Όπως πολλοί άλλοι πολιτισμοί, οι άνθρωποι στην Κιργιζία βλέπουν μερικές φορές τις φυσαλίδες σε ένα μπολ τσαγιού ως ένδειξη καλής τύχης ή μελλοντικής ευημερίας.
Εκεί όπου οι παραδόσεις τσαγιού της Κεντρικής Ασίας διαφέρουν είναι στο σερβίρισμα του τσαγιού. Κατά την επίσκεψη σε ένα σπίτι της Κιργιζίας μπορεί να διαπιστώσετε ότι σας σερβίρουν συνεχώς μισό φλιτζάνι τσάι. Δεν είναι ότι σας αποφεύγουν. Στην πραγματικότητα, ο οικοδεσπότης, σας δείχνει ότι δεν θέλετε να φύγετε. Όταν έρθει η ώρα για να φύγετε, θα σας ενημερώσουν γεμίζοντάς σας το φλυτζάνι.
10. Και χιλιάδες δεισιδαιμονιών που σχετίζονται με τις νέες νύφες…
Η Kelin έφτασε στη νέα της οικογένεια: Elita Bakirova και Erlan Bakirov.
Μία νύφη ή kelin έχει τη χαμηλότερη κατάταξη σε ένα νοικοκυριό της Κεντρικής Ασίας και ως εκ τούτου κατακλύζεται με δεισιδαιμονίες ακόμα και πριν αρχίσει την έγγαμη ζωή της.
Συνήθως, όταν μία νέα kelin φτάνει στο σπίτι του συζύγου της για πρώτη φορά, υποτίθεται ότι θα υποκληθεί τρεις φορές στους επισκέπτες και στα πεθερικά της ως ένδειξη σεβασμού και ευλάβειας. Στα βόρεια μέρη του Κιργιστάν, η τελετή είναι ακόμη πιο αυστηρή. Μία kelin θα πρέπει να υποκλίνεται κάθε φορά που συναντά τα πεθερικά της για να μην φέρει ατυχία και θλίψη στο νέο σπίτι της.
Μία άλλη δεισιδαιμονία απειλεί ότι αν η νεαρή γυναίκα έχει ακόμα και μία κρυφή ανυπακοή σε έναν από τους συγγενείς του συζύγου της ή τη πεθερά της, το επόμενο παιδί της θα μοιάζει με τον συγγενή.
Ακόμα μία παλιά ιστορία αφηγείται ότι οι άνθρωποι απέφευγαν να μοιράσουν τη γλώσσα ενός θυσιαζόμενου προβάτου σε κορίτσια στις γιορτές. Η υπόθεση είναι ότι το να φάει μία γλώσσα μπορεί να κάνει μία νεαρή κοπέλα, μία kelin με κοφτερή γλώσσα στη νέα της οικογένεια, παρά υποδεέστερη όπως είναι το συνηθέστερο. Αντίθετα, όταν ένα κοτόπουλο μοιράζεται μεταξύ των μελών της οικογένειας, οι κόρες παίρνουν τα φτερά του κοτόπουλου, ως ενθάρρυνση για να πετάξουν στην οικογενειακή φωλιά!
Μία kelin μοιράζει το κρέας σύμφωνα με την ηλικία και την κοινωνική θέση. Όλες οι φωτογραφίες είναι από τους Elita Bakirova και Erlan Bakirov.
Τέλος, από τη στιγμή που η kelin συναντά τους γονείς του συζύγου της, δεν θα πρέπει να έχει δικαιολογίες για να αφήσει τα πιάτα άπλυτα μέχρι το επόμενο πρωί, καθώς αυτό θα το έχει διδαχθεί από την ίδια τη μητέρα της από νεαρή ηλικία.
Υποτίθεται ότι απαγορεύεται να αφήνεις τα πιάτα άπλυτα μέχρι το επόμενο πρωί επειδή τα βρώμικα πιάτα θα προσελκύσουν τα κακά πνεύματα. Αλλά αυτό είναι πραγματικά μία δεισιδαιμονία ή απλά ένας δημιουργικός τρόπος να ενθαρρύνουν τα κορίτσια να είναι τακτοποιημένα και νοικοκυρεμένα; Ποιος ξέρει;
