Η δαιμονολογική σύλληψη του Ισλάμ θεωρεί το “jinn” (الجن), το λεγόμενο “τζίνι”, ως υπηρέτη του Αλλάχ, παρόμοιο με τον άνθρωπο. Αυτό που κάνει το θέμα των μαγικών πρακτικών και πεποιθήσεων στην Ιορδανία ακόμα πιο συναρπαστικό είναι η αλληλοσυγκρουόμενη σχέση της ταυτόχρονης αντίθεσης και ανοχής μεταξύ θρησκείας και “Αποκρυφισμού”. Πράγματι, το Ισλάμ δεν απορρίπτει την ύπαρξη της μαγείας. Το αντίθετο: αρκετοί στίχοι του Κορανίου αναφέρονται σε μαγεία, αν και μόνο για να καταδικάσουν την πρακτική.

Όταν ρωτήθηκε από το Global Voices εάν πίστευε στη μαγεία, ο οδηγός ταξί Ibrahim Othman, που ζει στο Αμμάν, δήλωσε: «Κάθε μουσουλμάνος πρέπει να πιστεύει στη μαγεία λόγω της ιστορίας του Προφήτη Μουσά [Μωυσή] στο Κοράνι». Σύμφωνα με το κεφάλαιο al-A'raf στο Κοράνι, κατά την άφιξη μπροστά στον Φαραώ, ο Μωυσής είχε μια αντιπαράθεση με τους μάγους του Φαραώ, οι οποίοι χρησιμοποίησαν μαύρη μαγεία για να μετατρέψουν τις ράβδους τους σε φίδια. Με την έγκριση του Θεού, ο Μωυσής μετέτρεψε τη ράβδο του σε φίδι, αναγκάζοντας τους μάγους να γονατίσουν μπροστά του και να δεχτούν τις προφητείες του, έκπληκτοι από το θαύμα που παρατηρήθηκε.

Αυτό το επεισόδιο ρίχνει φως στο διαχωρισμό του Κορανίου ανάμεσα σε μαγεία και θαύμα. Σύμφωνα με τα λόγια του Ibn Khaldun, ενός από τους επιφανέστερους μουσουλμάνους ιστορικούς, «ένα θαύμα είναι μια θεϊκή δύναμη που προκαλεί στην ψυχή την ικανότητα να ασκεί επιρροή. Ο [εργάτης των θαυμάτων] υποστηρίζεται στη δράση του από το πνεύμα του Θεού. Ο μάγος, από την άλλη πλευρά, κάνει το έργο του μόνος του και με τη βοήθεια της δικής του ψυχικής εξουσίας και, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, με την υποστήριξη των διαβόλων».

Στην Ιορδανία, η αποδοχή της ύπαρξης του “jinn” και της ικανότητάς του να συνεπαίρνει τους ανθρώπους είναι μια από τις πολλές κοινές πεποιθήσεις περί μαγείας, όπως το άπληστο “κακό μάτι“, τα φυλακτά και το Al-matuom, η πρακτική της χρήσης αίματος από έμμηνο ρύση για να εξασφαλίσεις την αγάπη κάποιου προς εσένα.

Αλλά από θρησκευτική προοπτική, η μαγεία είναι επικίνδυνη, τουλάχιστον. Ο ιμάμης του Masjed Al-Edlbe στο Na'ur, ο Hashem Ali Osman, συνόψισε τη στάση της θρησκείας απέναντι στη μαγεία, εξηγώντας ότι «η μαγεία είναι πράξη του Σεϊτάν [Διάβολου], η διδασκαλία, εκμάθηση και εξάσκηση μαγείας είναι “χαράμ” [αμαρτία]».

Ωστόσο, παρόλο που η μαγεία απαγορεύεται αυστηρά, στον παράλληλο ρόλο του ως ηγέτη του τεμένους, ο Ali Osman καλείται να διαλύσει τη μαγεία τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα κατά μέσο όρο. Επειδή το Al-Masjed θεωρείται το σπίτι του Θεού, που έχει την ύπατη εξουσία σε όλα τα πλάσματα, τα άτομα που κατέχονται από “jinn” αποφεύγουν να πατήσουν πόδι στο τέμενος, απαιτώντας έτσι από αυτόν να τους επισκεφτεί στα σπίτια τους.

Η τελευταία περίπτωση που αφηγήθηκε ο Ali Osman στο Global Voices αφορούσε μια 22χρονη γυναίκα “εξαιρετικής ομορφιάς”:

Πάνω από σαράντα άνδρες είχαν ζητήσει το χέρι της και παρόλα αυτά κάθε αρραβώνας είχε διακοπεί αμέσως πριν επισημοποιηθεί. Από την απελπισία, η οικογένειά της με προσκάλεσε στο σπίτι τους για να της διαβάσω στίχους από το Κοράνι, που θεωρούνταν ο καλύτερος τρόπος να διαλυθεί η μαγεία. Στη συνέχεια άρχισα να συζητώ με το «jinn» που κατείχε τη γυναίκα και έμαθα ότι το μαγικό πλάσμα την είχε ερωτευτεί. Έτσι, κάθε φορά που κάποιος ερχόταν να της προσφέρει γάμο, το τζίνι έκανε το πρόσωπό της να παραμορφωθεί προσωρινά. Με τη δυσάρεστη ματιά του ξαφνικά «τερατώδους» της προσώπου, όλοι οι υποψήφιοι το έβαζαν στα πόδια, χωρίς πρόθεση να επιστρέψουν. Ωστόσο, μόλις τελείωσα την ανάγνωση του Κορανίου, το jinn άφησε το σώμα της γυναίκας και σύντομα μετά παντρεύτηκε.

Παρόλο που θρησκευτικοί ηγέτες ομόφωνα θεωρούν ότι το να ρίχνεις ξόρκια σε άλλους είναι μέγιστη αμαρτία, το να είσαι ένας σέικ αλ-σίρ (μάγος) αποτελεί κερδοφόρο λειτούργημα με ζήτηση. Μια απλή αναζήτηση στο Google παράγει πολυάριθμες σελίδες αποτελεσμάτων, με διαφημίσεις μάγων που ζουν στο Αμμάν και διατείνονται ότι “σπάνε μάγια”, “κάνουν μάγια” ή και τα δύο.

Interestingly, in contrast to other Muslim-majority countries, Jordan does not have an enforced legislation against the practice of magic. Sheikh Ali Osman explains:

Το Global Voices ήρθε σε επαφή με κάποιον που προσφέρει μαγεία και έμαθε ότι το κόστος της μαύρης μαγείας εξαρτάται από το “είδος” της και κυμαίνεται από 200 (282 δολάρια) έως 100.000 (141.014 δολάρια) ιορδανικά δηνάρια.

Η οικονομική ευημερία, ο γάμος και οι κατάρες είναι από τα μεγαλύτερα κίνητρα για τους ανθρώπους που αναζητούν μάγους. Η θυσία ζώων, ξόρκια πάνω σε αντικείμενα που ανήκουν στο υποψήφιο θύμα και η παρασκευή “σακιών” με αινιγματικούς κωδικούς για να τα αφήσεις στο νεκροταφείο είναι μερικά από τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι μάγοι για να εξασκήσουν την τέχνη τους.

Είναι ενδιαφέρον ότι, σε αντίθεση με άλλες χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία κατοίκων, η Ιορδανία δεν διαθέτει εξαναγκαστική νομοθεσία κατά της πρακτικής της μαγείας. Ο Sheikh Ali Osman εξηγεί:

Ενώ, τεχνικά, άτομα μπορεί να δεχτούν πρόστιμο για την άσκηση μαγείας στην Ιορδανία, τέτοιες περιπτώσεις είναι σπάνιες, γιατί αν κάποιος παραπονείται κατά της μαγείας, θα εμπλακεί κι ο ίδιος.

Ενώ οι μαγικές πεποιθήσεις είναι δημοφιλείς στην Ιορδανία, υπάρχουν σίγουρα πολλοί που λαμβάνουν αποστάσεις από τη σκέψη αυτή. Ο Sammy Abdelrahim, Ιορδανός φοιτητής στο Middlebury College, δήλωσε ότι δεν πίστευε στη μαγεία επειδή η «θρησκεία του θα τον προστατεύσει», ενώ ο φοιτητής του Πανεπιστημίου της Ιορδανίας Lubna Mohammad είπε στο Global Voices ότι όταν πρόκειται για πίστη στη μαγεία, υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές:

Οι άνθρωποι στο παρελθόν προσπάθησαν να δικαιολογήσουν περίεργα γεγονότα, λέγοντας ότι προκλήθηκαν από μαγεία, επειδή δεν είχαν καμία εξήγηση γι’ αυτά. Η μαγεία ταιριάζει στη γιαγιά μου, ενώ η επιστήμη ταιριάζει σε μένα.

Αμφιλεγόμενες καθώς είναι, οι μαγικές πεποιθήσεις έχουν μεγάλη σημασία για πολλές κοινότητες στην Ιορδανία. Ο Belal Mustafa, ψυχοθεραπευτής και κλινικός αναλυτής συμπεριφοράς στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στην Ιορδανία, προειδοποίησε ότι οι μαγικές πεποιθήσεις μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην πιθανότητα κάποιου να αναζητήσει ψυχολογικές παρεμβάσεις όταν έχει ανάγκη:

Από την άποψη της θρησκείας, όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι, αυτές οι πεποιθήσεις είναι αληθινές. Δεδομένου ότι τα ψυχολογικά προβλήματα είναι «μη παρατηρήσιμα», θεωρούνται ότι σχετίζονται με αυτές τις πνευματικές πεποιθήσεις.

Σύμφωνα με τον ίδιο, έχει προκλήσεις το να εξηγήσεις ότι η θρησκεία και η θεραπεία δε βρίσκονται σε σύγκρουση:

Πολλοί πιστεύουν ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας σχετίζονται με ελαττώματα πίστης στο άτομο. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ψυχολόγοι είναι η τάση των ανθρώπων που πάσχουν από ψυχολογικές διαταραχές να αποδίδουν μαγικές ερμηνείες σε ψυχολογικά και συμπεριφορικά προβλήματα και να αρνούνται να διαγνωσθούν ή να θεραπευτούν ψυχολογικά.

Για τον Δρ. Mustafa, το κλειδί βρίσκεται στην ευαισθητοποίηση του κόσμου:

Η δουλειά μας ως ψυχολόγοι δεν είναι να αλλάξουμε τα μυαλά των ασθενών, αλλά να τους βοηθήσουμε να ζουν καλύτερα. Έχουμε την ευθύνη να ενημερώνουμε τους ανθρώπους για την ψυχική υγεία — ειδικά όταν τα συμπτώματα των μαγικών πεποιθήσεων μοιάζουν με ψυχολογικές διαταραχές όπως οι ψυχοσωματικές διαταραχές ή οι κρίσεις πανικού.

So, how can we make sense of magic beliefs and their societal impact? The complex nature of magic beliefs positions them in the intersection of religion, superstition and the human desire to define and overcome the unknown. Tayseer Abu Odeh, PhD in Comparative Literature at Indiana University of Pennsylvania, pushes us to rethink our assumptions about magic:

Λοιπόν, πώς μπορούμε να κατανοήσουμε τις μαγικές πεποιθήσεις και τον κοινωνικό τους αντίκτυπο; Η πολύπλοκη φύση των μαγικών πεποιθήσεων τις τοποθετεί στη διασταύρωση της θρησκείας, της δεισιδαιμονίας και της ανθρώπινης επιθυμίας να καθορίσει και να ξεπεράσει το άγνωστο. Ο Tayseer Abu Odeh, PhD στη συγκριτική λογοτεχνία στο Ιντιάνα Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας, μας ωθεί να ξανασκεφτούμε τις υποθέσεις μας για τη μαγεία:

Η έννοια της μαγείας στον ισλαμικό κόσμο είναι ένα προβληματικό ζήτημα, που οδηγεί σε πολιτιστικό αποκλεισμό. Η μαγεία απεικονίζεται εύκολα ως εκπληκτική, εξωτική, αδιανόητη και μυστηριώδης. Ένα από τα κεντρικά προβλήματα που προκύπτουν προέρχεται από τη βαθιά ριζωμένη διαφορά μεταξύ της φαντασιακής ιστορίας της Ανατολής, όπως έχει διευρυνθεί επιστημολογικά και οντολογικά εντός της ιδέας του Οριενταλισμού, και το επιστημονικό πρότυπο της Δύσης, όπως παρουσιάζεται σε συνδυασμό με την ανώτερη εικόνα του ευρωκεντρικού σκεπτικού του ορθολογισμού και του μοντερνισμού. Με λίγα λόγια, η αντιμετώπιση της μαγείας μέσω ενός τέτοιου δογματικού και ουσιωδικού «τρόπου σκέψης» μυστικοποιεί την μικροκοσμική αφήγηση της μαγείας. Την προσγειώνει σε μια απλή μορφή οριενταλιστικής και ισλαμικής φαντασίωσης ή σε ένα συναισθηματικό πρότυπο μεταφυσικής ερμηνείας.

Ωστόσο, μπορεί κανείς να ξεφύγει από τον Οριενταλισμό, ενώ αναλύει την κοινωνική, πολιτισμική και ψυχολογική ερμηνεία της μαγείας στη Μέση Ανατολή; Σύμφωνα με τον Abu Odeh, η αντιμετώπιση της μαγείας ως πολιτιστικού και ανθρωπολογικού φαινομένου «απομυθοποιεί και διαλύει τις σταθερές παρερμηνείες και τους ημι-θρησκευτικούς μύθους που έχουν ανάγει τη μαγεία σε μια κατηγορία πολιτισμικής ανικανότητας και αταβισμού».

Με παρόμοιο τρόπο, ο μουσουλμάνος συγγραφέας Michael Muhammad Knight υποστηρίζει ότι η εξερεύνηση των μαγικών πεποιθήσεων είναι κρίσιμη για την κατανόηση της πολυπλοκότητας της Μέσης Ανατολής:

Εξετάζοντας αυτό που μπορεί να αποκαλούμε μαγεία στις μέρες μας ή κατά μήκος των μουσουλμανικών παραδόσεων, σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται να επεκτείνονται οι πιθανότητες αυτού που θεωρητικά υφίσταται ως «ισλαμικό».

Γι’ αυτόν, πρόκειται για μια θετική κοινωνική συνέπεια.