- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Τι μπορεί να μάθει από τη Λατινική Αμερική η αντίσταση κατά του Τραμπ

Κατηγορίες: Βόρεια Αμερική, Λατινική Αμερική, Αργεντινή, Η.Π.Α., Χιλή, Διαδηλώσεις, Ιστορία, Μέσα των πολιτών, Πολιτική, Γέφυρα
[1]

Φωτογραφία: Emergentes. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Αυτό το άρθρο συντάχθηκε από τον Jeff Abott [2] και δημοσιεύτηκε αρχικά στον ιστότοπο Waging No Violence [3] υπό άδεια (CC BY 4.0).

Είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς τις αυταρχικές τάσεις, που παρουσίασε ο Ντόναλντ Τραμπ στις πρώτες 100 ημέρες του ως πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτές οι τάσεις έχουν καταλήξει σε σύγκριση με την κλασική εικόνα ενός δικτάτορα Λατινοαμερικάνου, και πιο συγκεκριμένα του caudillo – ή ισχυρού ηγέτη – από σχολιαστές από όλη τη Λατινική Αμερική. Από το γούστο του στη διακόσμηση [4] και την αντιφατική σχέση του με τα ΜΜΕ μέχρι τη λεγόμενη από τους επικριτές του θεμελιώδη επίθεσή του ενάντια στα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ομοιότητες είναι δύσκολο να αμφισβητηθούν.

Οι γείτονες των Αμερικανών στο νότο έχουν μακρά ιστορία αντίστασης στα αυταρχικά και φασιστικά καθεστώτα, τα οποία συχνά υποστηρίζονταν από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Ήταν σε θέση να επιβιώσουν κάτω από δύσκολες καταστάσεις και, χάρη στα κοινωνικά κινήματα, να οδηγήσουν την περιοχή σε μια πιο προοδευτική κατεύθυνση. Μετά από δεκαετίες αγώνων, υπάρχουν τέσσερα μαθήματα, που τα κινήματα στη Λατινική Αμερική μπορούν να διδάξουν εκείνα, που οργανώνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες εναντίον του αυταρχικού ηγέτη τους.

1. Υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών

Σήμερα, καθώς ο Τραμπ και η υπουργός Παιδείας Μπέτσι ΝτεΒος προχωρούν να διαλύσουν περαιτέρω το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα και να επιβάλουν ένα νεοφιλελεύθερο μοντέλο εκπαίδευσης, η κινητοποίηση της Χιλής ενάντια στην επιβληθείσα από τις ΗΠΑ δικτατορία προσφέρει έναν οδηγό για την υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το 1973, η CIA υποστήριξε ένα πραξικόπημα υπό τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ εναντίον του δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της Χιλής, Σαλβαδόρ Αλιέντε. Μετά το πραξικόπημα, υπό την ηγεσία οικονομολόγων που σπούδασαν υπό τον Μίλτον Φρίντμαν στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, ο Πινοσέτ άρχισε να εφαρμόζει τις πρώτες νεοφιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία, ιδιωτικοποιώντας δημόσιους θεσμούς όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και οι συντάξεις.

Η María Loreto Muñoz Villa είχε μόλις χρονίσει, όταν ο Πινοσέτ κατέλαβε την εξουσία. Στα 13 της έγινε πρόεδρος της τάξης της και τελικά συμμετείχε στα φοιτητικά κινήματα της δεκαετίας του '90. Σήμερα, συνεχίζει να εργάζεται αμφισβητώντας τον νεοφιλελευθερισμό στη Χιλή.

“Ο νεοφιλελευθερισμός δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ευημερίας, που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Στη Χιλή, το χρέος και οι πολλές ώρες εργασίας απαιτούν από τους ανθρώπους να κινητοποιηθούν”, δήλωσε η Muñoz Villa. Ωστόσο, είναι δύσκολο για τους ανθρώπους να “κινητοποιηθούν λόγω χρέους, γιατί, αν σταματούσαν να εργάζονται, δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους. Από το 2000, το κίνημα έχει συνεργαστεί με ανθρώπους για να το δει αυτό ως προϊόν της νεοφιλελεύθερης πολιτικής”.

Οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του Πινοσέτ οδήγησαν τους αντιπάλους να οργανωθούν γύρω από ορισμένα συνθήματα, όπως η δωρεάν εκπαίδευση [5]. Το 2011, δεκάδες χιλιάδες φοιτητές βγήκαν στους δρόμους ζητώντας δωρεάν δημόσια εκπαίδευση. Το κίνημα αμφισβήτησε το ιδιωτικοποιημένο εκπαιδευτικό σύστημα, που καθιερώθηκε από τη δικτατορία Πινοσέτ, που αρνήθηκε ένα προσιτό ποιοτικό εκπαιδευτικό σύστημα στην πλειονότητα των Χιλιανών.

Το φοιτητικό κίνημα της Χιλής έχει προκαλέσει συγκεκριμένες αλλαγές και στο εκπαιδευτικό σύστημα της Χιλής. Το 2013, η σοσιαλίστρια Μισέλ Μπατσελέτ κέρδισε τις προεδρικές εκλογές και παρείχε δωρεάν τριτοβάθμια εκπαίδευση για τους μισούς από τους φτωχότερους πολίτες της χώρας, χρηματοδοτώντας το πρόγραμμα με εταιρικό φόρο 25%.

Αντιμέτωποι με την αυξανόμενη φτώχεια, συνταξιούχοι και άλλοι ακτιβιστές της κοινότητας άρχισαν επίσης να οργανώνονται κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Μπατσελέτ για να απαιτήσουν το τέλος του ιδιωτικοποιημένου συνταξιοδοτικού συστήματος της εποχής του Πινοσέτ, υποστηρίζοντας ότι το τρέχον σύστημα παρέχει πολύ λίγα στους συνταξιούχους, ενώ οι εταιρείες, που διαχειρίζονται τις συντάξεις, αποκομίζουν τεράστια κέρδη. Μαζικές διαμαρτυρίες έφεραν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους, ωθώντας την κυβέρνηση Μπατσελέτ να ανακοινώσει [6] πρόσφατα ότι θα ξεκινήσει την αναμόρφωση του συνταξιοδοτικού συστήματος.

Όλες αυτές οι εκστρατείες και τα κινήματα προέκυψαν από την κοινή αντίληψη ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι η ρίζα των κοινωνικών ανισοτήτων στη Χιλή. Σύμφωνα με την Muñoz Villa, η άνοδος του Τραμπ σημαίνει ότι τα κινήματα πρέπει να οργανωθούν ενάντια τόσο στις πιο απροκάλυπτες κατασταλτικές πολιτικές του όσο και στις κοινωνικές επιπτώσεις του νεοφιλελευθερισμού.

Οι προσπάθειες για την υπεράσπιση των δημοσίων υπηρεσιών, όπως η εκπαίδευση, είναι ήδη καθιερωμένες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι δάσκαλοι της Ένωσης Δασκάλων του Σικάγο ηγήθηκαν της ευθύνης για την προστασία του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος και η κίνησή τους έγινε ισχυρότερη χάρη των συνδέσεων με τους δασκάλους [7] στο Μεξικό και τη Νότια Αμερική. Αυτές οι σχέσεις πρέπει να είναι ακόμα ισχυρότερες και πρέπει να εξαπλωθούν περισσότερο στις ΗΠΑ, καθώς ο αγώνας για την υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών εντείνεται τους επόμενους μήνες.

2. Οικοδόμηση εδαφικής αυτονομίας

Η ιστορική εκποίηση εδαφών ιθαγενών και γης στις Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίστηκε στον 21ο αιώνα [8]. Μόλις τις πρώτες εβδομάδες της διακυβέρνησής του, ο Τραμπ διέλυσε συστηματικά τη νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος από τις εξορυκτικές βιομηχανίες. Έχει επίσης εκφράσει επανειλημμένα το ενδιαφέρον του για την επέκταση των εξορυκτικών δραστηριοτήτων [9], των αγωγών [10] και της υδροηλεκτρικής ενέργειας [11], η οποία θα συνεχίσει να απειλεί την αυτόχθονη γη. Αυτές οι επιθέσεις σε αυτόχθονα εδάφη στις ΗΠΑ αντανακλούν παρόμοιες τάσεις στη Λατινική Αμερική, όπου οι αυτόχθονες κοινότητες έχουν περάσει τα τελευταία 30 χρόνια χτίζοντας κινήσεις σε όλο το ημισφαίριο για να υπερασπιστούν τα εδάφη τους από την επέκταση μεγάλων έργων.

Αυτές οι αυτόχθονες κοινότητες εξουσιοδοτούνται μέσω διεθνών συμφωνιών για τα δικαιώματα αυτόχθονων και φυλετικών πληθυσμών, όπως η Σύμβαση 169 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, καθώς και η Διακήρυξη του 2007 των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ιθαγενών Λαών. Αυτές οι συμφωνίες έχουν γαλβανίσει την αντίσταση των αυτόχθονων κοινοτήτων στην επέκταση των εξορυκτικών βιομηχανιών.

Η υπεράσπιση του εδάφους έχει επίσης δημιουργήσει νέα μέσα κοινοτικής εξουσίας και τροφοδότησε σημαντικές κοινωνικές αλλαγές. Ομάδες στη Νότια Αμερική, όπως το Κίνημα Ακτών Εργατών στη Βραζιλία, έχουν εργαστεί για να δημιουργήσουν αυτόνομες, οριζόντιες μορφές εκπαίδευσης μέσα στις τάξεις των κοινοτήτων τους. Άλλα κινήματα, όπως οι Ζαπατίστας στο Μεξικό, έχουν χρησιμοποιήσει την εδαφική τους αυτονομία για να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, που ενσωματώνουν τις προγονικές ιατρικές πρακτικές με τη σύγχρονη ιατρική.

Το κίνημα στο Standing Rock άρχισε να χτίζει γέφυρες σε πολλές από αυτές τις κοινότητες. Στο αποκορύφωμα του καταυλισμού, ιθαγενείς ηγέτες από χώρες όπως η Γουατεμάλα [12] και το Μεξικό ταξίδεψαν στη Νότια Ντακότα για να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και τα μαθήματα από τα δικά τους κινήματα. Οι αυτόχθονες ηγέτες τόνισαν ότι οι κοινότητες στις ΗΠΑ και σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική μοιράζονται τους ίδιους αγώνες και τους ίδιους εχθρούς. Παρά την καταστροφή του καταυλισμού τον Φεβρουάριο, έχουν μπει ήδη τα θεμέλια για διαρκή αντίσταση για την προστασία των αυτόχθονων εδαφών .

3. Οιοδόμηση νέων μέσων οργάνωσης της εργασίας

Η πολιτική, ως συνήθως, απέτυχε για τους περισσότερους υπαλλήλους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρά την υποστήριξη που έλαβε ο Τραμπ από την εργατική τάξη, η εκλογή του σημαίνει καταστροφή για τους εργαζόμενους και την οργανωμένη εργασία. Ο πόλεμος του Τραμπ κατά των συνδικάτων [13] περιελάμβανε τον διορισμό δικηγόρου κατά των συνδικάτων στο Εθνικό Συμβούλιο Εργασιακών Σχέσεων [14] και την υποβολή ορισμένων υποψηφίων κατά των συνδικάτων για Υπουργούς Εργασίας. Καθώς ο νεοφιλελευθερισμός συνεχίζει την επίθεσή του στους εργαζόμενους, τα μαθήματα από τη Νότια Αμερική μπορούν επίσης να προσφέρουν στους διοργανωτές ένα άλλο μέσο για το πώς να οργανωθούν στο χώρο εργασίας σε περιόδους κρίσης.

Η οικονομική κρίση του 2001 στην Αργεντινή, που άφησε εκατομμύρια ανθρώπους άνευ εργασίας και οδήγησε στην κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, πυροδότησε το κίνημα πικετέρο. Αυτή η κινητοποίηση συγκέντρωσε τεράστιους αριθμούς εξαθλιωμένων ανέργων εργαζομένων, που απαιτούσαν να αποκτήσουν βιώσιμο βιοπορισμό. Αναγκάστηκαν να κατασκευάσουν εναλλακτικές στο νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό σύστημα.

Οι διαδηλωτές [15] υιοθέτησαν το σύνθημα “Que se vayan todos” ή “Να φύγουν όλοι” και προσπάθησαν να αντικαταστήσουν το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, που οδήγησε στην κρίση του 2001. Μέσα σε δύο εβδομάδες, τέσσερις πρόεδροι αναγκάστηκαν να παραιτηθούν λόγω των λαϊκών διαμαρτυριών. Επιπλέον, το κίνημα συνέβαλε στην εμφάνιση της άμεσης δημοκρατίας στις γωνιές των δρόμων, όπου οι γείτονες έβγαιναν και συνεργάζονταν για να επιλύσουν προβλήματα στις γειτονιές τους.

“Το κίνημα πικετέρο δεν αντιστάθηκε μόνο στη νεοφιλελεύθερη πολιτική, αλλά δημιουργούσε παραγωγικά εγχειρήματα”, δήλωσε ο Raul Zibechi, δημοσιογράφος, συγγραφέας και αναλυτής κοινωνικών κινημάτων από την Ουρουγουάη. “Τερμάτισαν την εξάρτησή τους από το κράτος και άρχισαν να εργάζονται για την αυτονομία: όχι μια ιδεολογική αυτονομία, αλλά μια πρακτική αυτονομία”.

Οι εργαζόμενοι ανάκτησαν τους χώρους εργασίας τους, όταν επέστρεψαν στη δουλειά και βρήκαν κλειδωμένες πόρτες και κλειστές επιχειρήσεις. Μετά την κρίση, οι εργαζόμενοι σχημάτισαν περισσότερους από 180 συνεταιρισμούς. Μέχρι το 2014, αυτός ο αριθμός έφτασε τις 311 επιχειρήσεις [16], που απασχολούσαν 13.462 εργαζόμενους.

Η άνοδος αυτού του κινήματος βοήθησε τελικά τον Νέστορ Κάρλος Κίρχνερ να κερδίσει μια οριακή προεδρική νίκη τον Μάιο του 2003. Τα πρώτα βήματα της κυβέρνησής του ήταν να επαναδιαπραγματευτεί το χρέος της χώρας και να διακόψει τους δεσμούς με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα.

4. Πέρα από την πολιτική εξουσία

Η ιστορία της Αργεντινής χρησιμεύει επίσης ως προειδοποίηση για τους Αμερικανούς, που είναι προσηλωμένοι αποκλειστικά στη νίκη στις εκλογικές μάχες, χωρίς επίσης να χτίζουν εναλλακτικές μορφές εξουσίας πέρα ​​από το κράτος. Ο Zibechi υποστηρίζει ότι η άνοδος του Κίρχνερ οδήγησε στην παρακμή του κινήματος πικετέρο και είναι ένα παράδειγμα του τρόπου, με τον οποίο ένα κίνημα μπορεί να συνεπιλεγεί από πολιτικούς, που αναζητούν την εξουσία πάνω από όλα.

“Η πολιτική του Κίρχνερ συνίστατο στην ταυτόχρονη θέσπιση στρατηγικών για την ενσωμάτωση, τη συνεργασία και την πειθαρχία των οργανώσεων πικετέρο“, έγραψε η κοινωνιολόγος Maristella Svampa [17].

Ο Κίρχνερ μίλησε ενάντια στις λαϊκές διαμαρτυρίες, δηλώνοντας ότι οι πικετέρο πρέπει να χρησιμοποιήσουν πιο παραδοσιακά δημοκρατικά μέσα, όπως η ψηφοφορία, αντί να μπλοκάρουν δρόμους και να κάνουν πορεία με πικέτες. Επιπλέον, πολλοί ψηφοφόροι της μεσαίας τάξης, οι οποίοι αποτελούσαν πολλές από τις ενώσεις της γειτονιάς, παρασύρθηκαν από την εκστρατεία Κίρχνερ, πιστεύοντας ότι ήταν μια αντινεοφιλελεύθερη διοίκηση. Όμως η κυβέρνησή του δεν οδήγησε ποτέ σε μια κίνηση προς μια κοινωνική και οικονομική εναλλακτική.

Η αποτυχία της επακόλουθης διακυβέρνησης της Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ να μεταμορφώσει την πολιτική κατάσταση οδήγησε στην τελική επιστροφή της νεοφιλελεύθερης επιρροής στην Αργεντινή [18] και στην εκλογή του δεξιού πολιτικού Μαουρίσιο Μάκρι το 2015.

Ένα βασικό μάθημα από το κίνημα πικετέρο στην Αργεντινή και τα κινήματα κατά του νεοφιλελευθερισμού στη Χιλή είναι ότι η εύρεση ενός μέσου για την κατασκευή νέων μορφών κοινωνικών σχέσεων έξω από τη νεοφιλελεύθερη και παραδοσιακή πολιτική δομή είναι αναγκαιότητα για όσους οργανώνονται εναντίον του Τραμπ. Αυτές οι τοπικές λύσεις μπορούν να παρέχουν στις κοινότητες τα μέσα για να χτίσουν βιώσιμα κινήματα για να αντισταθούν στις δρακόντειες πολιτικές οποιασδήποτε κυβέρνησης.