Στα χρόνια που ακολούθησαν το Λιβανέζικο Εμφύλιο του 1975-1990, η Βηρυτός βίωσε μια φρενίτιδα ιδιωτικοποίησης και ανάπτυξης, που άλλαξε τη μορφή της πόλης, από την ακτή της μέχρι τους λόφους, που περιβάλλουν τη χερσόνησο.

Κατά την περίοδο αυτή, γνωστή ως “εποχή ανοικοδόμησης” και συχνά αναφερόμενη στη δεκαετία του '90, αλλά η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, πολλά από τα ιστορικά μνημεία της Βηρυτού απειλήθηκαν με καταστροφή για να πραγματοποιηθεί η “ανασυγκρότηση”.

Οι ακαδημαϊκοί χαρακτήρισαν αυτή την πράξη “χωρική διαγραφή” υποστηρίζοντας ότι “η χωρική διαγραφή, που ξεκίνησε από την καταστροφή του πολέμου, εδραιώνεται κατά τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση”, σύμφωνα με τα λόγια των Marwan Ghadour και Mona Fawaz. Ο Bruno Marot και ο Serge Yazigi προχώρησαν ακόμη περισσότερο και ισχυρίστηκαν ότι “η άνοδος της αστικοποίησης, που οδηγείται από την αγορά, η έλλειψη κατάλληλου πολεοδομικού σχεδιασμού και η εκτεταμένη θρησκευτική πόλωση” θα μπορούσαν να “σπείρουν μελλοντικές συγκρούσεις”.

Σε απάντηση, οι ακτιβιστές στο Λίβανο διοργανώνουν μια Ημέρα Παρακολούθησης Κληρονομιάς για να προσελκύσουν τη διεθνή προσοχή σε έναν αριθμό απειλούμενων ιστορικών χώρων, καθώς και να ενθαρρύνουν τους ντόπιους να τους υπερασπιστούν ενεργά. Αυτή τη φορά, δύο σημεία θα είναι το επίκεντρο: το παλάτι Hneine και η χερσόνησος Raouche.

Το παλάτι Hneine είναι ένα από τα πιο αξιοθαύμαστα κτίρια στο Zokak el-Blat, κάποτε μια αστική περιοχή με κήπους έξω από τα παλιά τείχη της Βηρυτού. Μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου το 1975, το ισόγειο φιλοξενούσε εκτοπισμένες οικογένειες, που χρησιμοποίησαν αυτοσχέδιους τοίχους για να υποδιαιρέσουν τους μεγάλους χώρους.

Μέχρι το 1990, αυτοί οι τελευταίοι κάτοικοι είχαν εκδιωχθεί και το παλάτι τώρα είναι κενό και καταρρέει. Το κτίριο έχει πολλούς ιδιοκτήτες, χωρίς σαφή συμφωνία για το μέλλον του, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης ακινήτων στην περιοχή εντείνεται.

Όσο για τη Χερσόνησο Raouche, είναι ένα σημαντικό ορόσημο στον παράκτιο δρόμο της πόλης με πλούσια κοινωνική και πολιτιστική αξία. Η ανοιχτή βραχώδης περιοχή κατά μήκος της ακτής έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και εκατοντάδες χρόνια από οικογένειες της εργατικής τάξης για καθημερινές ψυχαγωγικές δραστηριότητες όπως κολύμβηση και θρησκευτικά φεστιβάλ, καθώς και καλλιέργεια και αλιεία.

Έχει υπάρξει μακρά παράδοση δημόσιας πρόσβασης στην ακτή της Βηρυτού, ξεκινώντας υπό οθωμανική (16ος αιώνας έως 1918) και συνεχίζοντας υπό γαλλική κυριαρχία (1920-1943) με νόμους, που απαγορεύουν την ανάπτυξη στις ακτές.

Αλλά από τη δεκαετία του '60, μια σειρά νομικών αλλαγών έχουν απομακρύνει το μεγαλύτερο μέρος της προστασίας για την ακτογραμμή, επιτρέποντας σχεδόν ανεξέλεγκτη ανάπτυξη.

Αυτή η ευκαιρία έχει αρπαχτεί από μεγάλους επενδυτές ακίνητων περιουσιών, οι οποίοι κατάφεραν να αποκτήσουν την κυριότητα σχεδόν του συνόλου του χώρου. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες προτείνουν τώρα να οικοδομήσουν ένα ιδιωτικό παραθαλάσσιο θέρετρο και οι αρχικές φάσεις αυτής της εργασίας περιελάμβαναν την κατεδάφιση των αλιευτικών καταφυγίων και την περίφραξη της περιοχής για να αποφευχθεί η πρόσβαση του κοινού.

Η Ημέρα Παρακολούθησης Κληρονομιάς διοργανώνεται από δύο ομάδες.

Από τον όμιλο Save Beirut Heritage, μια εθελοντική μη κυβερνητική οργάνωση, που εργάζεται για τη συλλογική παρακολούθηση των κτιρίων κληρονομιάς και ενεργεί ως πληροφοριοδότης, κάθε φορά που υπάρχει υποψία για παράνομη κατεδάφιση, υπέβαλε αίτημα για την ένταξη του Παλατιού Hneine στον κατάλογο Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Ταμείου Μνημείων (WMF). Το WMF είναι ένας διεθνής ιδιωτικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός, “που ιδρύθηκε το 1965 από άτομα, που ανησυχούν για την επιτάχυνση της καταστροφής σημαντικών καλλιτεχνικών θησαυρών σε όλο τον κόσμο”.

Και από την Πολιτική εκστρατεία για την προστασία του Dalieh του Raouche, ένα συνασπισμό ατόμων και μη κυβερνητικών οργανώσεων, που συμμερίζονται μια ισχυρή δέσμευση για τη διατήρηση των κοινών χώρων, της οικολογικής και πολιτιστικής πολυμορφίας της Βηρυτού, που παρακολουθεί τη Χερσόνησο.

Η Ημέρα Παρακολούθησης της Κληρονομιάς, η οποία θα διεξαχθεί μεταξύ 18 Μαΐου και 21 Μαΐου, θα περιλαμβάνει συνομιλίες και δημόσιες συζητήσεις, ειδικές καλλιτεχνικές επεμβάσεις, εκθέσεις, σχολικά εργαστήρια και επισκέψεις σε χώρους, συναυλίες, αγορές τροφίμων και εκθέσεις δρόμου.

Το πρόγραμμα αποσκοπεί να αναγνωρίσει τους πολίτες και τους χρήστες της πόλης ως ενεργούς εταίρους στη μάχη διάσωσης της κληρονομιάς της πόλης και να τους επιτρέψει να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για το πώς οι εξελίξεις υπό την καθοδήγηση της αγοράς και η διακυβέρνηση laisser-faire αλλάζουν τον χαρακτήρα και την ταυτότητα της Βηρυτού.

Και οι δύο τοποθεσίες τέθηκαν στη λίστα μαζί με 48 άλλες περιοχές σε κίνδυνο παγκοσμίως. Υπάρχει ελπίδα ότι αυτό θα επιστήσει την προσοχή και σε άλλους απειλούμενους χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς.

Μέρη όπως το Κόκκινο Σπίτι στην περιοχή Χάμρα της Βηρυτού, που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα, το La Maison Rose ή το Rose House, ένα από τα παλαιότερα αρχοντικά της Βηρυτού του 19ου αιώνα, η Ramlet El Bayda, η τελευταία δημόσια παραλία της Βηρυτού, η Ζυθοποιία Laziza, επίσης γνωστή ως La Grande Brasserie du Levant, ένα από τα πρώτα μεγάλα εργοστάσια του Λιβάνου και σύμφωνα με πληροφορίες το παλαιότερο ζυθοποιείο στη Μέση Ανατολή, το Horsh Beirut, ο μεγαλύτερος χώρος πρασίνου της πόλης, και τα αρχαία ερείπια που βρέθηκαν στη λεγόμενη Ψηφιακή Περιφέρεια της Βηρυτού στο κέντρο της πρωτεύουσας είναι μερικά δείγματα παραβίασης της πολιτιστικής περιουσίας της πόλης υπέρ της μαζικής αστικοποίησης και της ανάπτυξης ακινήτων.

Όπως εξήγησε η Florence Massena, είναι “σύμβολα της έλλειψης πολεοδομικού σχεδιασμού στην πρωτεύουσα του Λιβάνου, όπου η κληρονομιά υποκύπτει στα χρήματα”.

Το Κόκκινο Σπίτι απομακρύνθηκε από τον “κατάλογο προστατευόμενων κτιρίων” τον Φεβρουάριο του 2017, μόλις επτά μήνες μετά τη θέση του στον κατάλογο. Το La Maison Rose αντιμετωπίζει επίσης ένα αβέβαιο μέλλον, αφού ένας Βρετανός καλλιτέχνης κατάφερε να το φέρει για λίγο στο προσκήνιο των μέσων ενημέρωσης. Άνοιξε για το κοινό στα τέλη του 2016 για μερικούς μήνες. Όσον αφορά τη ζυθοποιία Laziz, η κατεδάφισή της ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2017 για να “γίνει χώρος για πολυτελές συγκρότημα διαμερισμάτων”.

Εν τω μεταξύ, η Horsh Beirut απειλείται σήμερα “από τη συνεχιζόμενη κατασκευή ενός νοσοκομείου μέσα στο πάρκο”, παρά το γεγονός ότι χαρακτηρίζεται ως φυσική περιοχή από το 1940. Το πάρκο κάλυπτε αρχικά 1,25 εκατομμύρια τ.μ. της Βηρυτού, αλλά τώρα έχει συρρικνωθεί σε ένα τρίγωνο 330.000 τ.μ. Άνοιξε για το κοινό πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 2015 μετά από κλείσιμο 20 ετών.

Όσο για τα αρχαία ερείπια, αποκαλύφθηκαν πρόσφατα και φαίνεται ότι χρονολογούνται στη ρωμαϊκή περίοδο. Ο Habib Battah από το γνωστό ιστολόγιο Beirut Report κατάφερε να τα δει και στη συνέχεια του επιτέθηκαν σωματικά η εταιρεία ανάπτυξης και απειλήθηκε προφορικά από υψηλόβαθμο κυβερνητικό αξιωματούχο για δημοσίευση φωτογραφιών των ερειπίων.

Για τον πλήρη κατάλογο των εκδηλώσεων, που προγραμματίζονται για την Ημέρα Παρακολούθησης της Κληρονομιάς, κάντε κλικ εδώ.