[1]Φωτογραφία: Yury Goldenshtein, χρησιμοποιείται με άδεια
Αποτελούμενη από λίγες μόνο δεκάδες άτομα, η μεγαλύτερη κοινότητα του κόσμου των Βοντ ζει σε χωριά δύο ώρες έξω από την Αγία Πετρούπολη. Μέσα σε αυτή την ομάδα που εξαφανίζεται, υπάρχουν μόνο μια χούφτα Vods που μπορούν ακόμα να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα άπταιστα. Κάνοντας ρεπορτάζ για την Ρωσική ιστοσελίδα “Bumaga,” [2] η δημοσιογράφος Victoria Vziatysheva και ο φωτογράφος Yury Goldenshtein επισκέφθηκαν πρόσφατα ένα από αυτά τα χωριά κοντά στον Φινλανδικό Κόλπο και μίλησαν με μερικούς από τους τελευταίους ζωντανούς απογόνους των Βοντ.
Το χωριό Luzhitsy βρίσκεται περίπου 100 μίλια δυτικά της Αγίας Πετρούπολης. Όταν φτάσαμε, υπήρχαν πολλά αυτοκίνητα σταθμευμένα έξω από το μοναδικό κατάστημα στην πόλη. Περίπου 20 μικρά ξύλινα σπίτια βρίσκονται κατά μήκος του κεντρικού δρόμου, συμπεριλαμβανομένου ενός που ξεχωρίζει για την φαρδιά βεράντα και τον πέτρινο τοίχο. Αυτό είναι το Μουσείο Βοντικού Πολιτισμού — το μοναδικό στη Ρωσία.
Μία ξανθιά γυναίκα βγαίνει από ένα αυτοκίνητο, περπατάει μέχρι τη ξύλινη πόρτα του μουσείου και το ανοίγει. Φορώντας ένα χειμωνιάτικο παλτό, μας οδηγεί σε ένα ψυχρό δωμάτιο και αφαιρεί από ένα καλάθι αρκετές πίτες και μία κατσαρόλα με χυλό.
Αυτή είναι η Marina Ilyina, η επιμελητής του μουσείου και Βοντ και η ίδια. Έλαβε την εκπαίδευσή της στην Αγία Πετρούπολη, αλλά αργότερα επέστρεψε στο Luzhitsy, όπου λέει ότι έχει κάνει αποστολή της να σώσει τους Βοντ από την εξαφάνιση.
“Έχουν απομείνει μόνο οκτώ άτομα που έχουν τα βοτικά ως μητρική τους γλώσσα. Καθένας από αυτούς αξίζει το βάρος του σε χρυσό,” εξηγεί, κάνοντάς μας μία περιήγηση στο μουσείο, το οποίο κατασκευάστηκε μόλις πριν από μερικά χρόνια (σχεδιασμένο σύμφωνα με τις κατασκευαστικές παραδόσεις των Βοντ).
[3]Φωτογραφία: Yury Goldenshtein, χρησιμοποιείται με άδεια.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της απογραφής, στη Ρωσία έχουν μείνει 64 Βοντ, με μία χούφτα περισσότερους να ζουν στην Εσθονία. Το πρόβλημα με αυτούς τους αριθμούς είναι ότι δείχνουν μόνο πόσοι άνθρωποι αυτοπροσδιορίστηκαν ως Βοντ, όταν ρωτήθηκαν για την εθνικότητά τους. Δεν είναι γνωστό πόσοι Βοντ (συμπεριλαμβανομένων των καθαρόαιμων Βοντ) θεωρούν τους εαυτούς τους “Ρώσους” ή έχασαν εντελώς την απογραφή.
Ο πληθυσμός του Luzhitsy κορυφώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1940, όταν ο αριθμός του αυξήθηκε σε περίπου 550 άτομα. Σήμερα, το χωριό έχει μόνο 35-40 μόνιμους κατοίκους, με μερικούς επιπλέον επισκέπτες να διαμένουν το καλοκαίρι.
Η Nina Vittong γεννήθηκε στο Luzhitsy μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1947. Πέρασε την παιδική της ηλικία εδώ. “Αυτό ήταν ένα μεγάλο χωριό τότε. Ο καθένας είχε σπίτι με κήπο και βοοειδή. Υπήρχαν πολλοί νέοι, επίσης. Είχαμε χορούς και προβαλλόταν μία ταινία δύο φορές το μήνα”, λέει η Nina.
Όπως και άλλες τοπικές εθνοτικές ομάδες (όπως οι Βεσπιανοί, οι Iζοριανοί και οι Φινλανδοί Ίνγκριοι), οι Βοντ πάλεψαν εναντίον του κομμουνισμού. Στη δεκαετία του 1930, το σοβιετικό κράτος κατέστησε παράνομες τις φινλανδικές γλώσσες αυτών των ομάδων. Παρόλο που οι παλαιότερες γενιές συνέχισαν να μιλάνε μεταξύ τους βοτικά, οι περισσότεροι γονείς άρχισαν να μεγαλώνουν τα παιδιά τους αποκλειστικά στα ρωσικά, για να αποφύγουν την καταστολή από την αστυνομία.
Παρ’ όλα αυτά, τα παιδιά μεγάλωσαν ακούγοντας βοτικα και πολλοί απέκτησαν μία παθητική κατανόηση. Σήμερα, οι Βοντ που θυμούνται τη γλώσσα από την παιδική τους ηλικία μπορούν εύκολα να την καταλάβουν, αλλά διστάζουν να μιλούν δυνατά βοτικά. “Ακούω τα λόγια, αλλά μερικές φορές είναι δύσκολο να τα αναπαράγεις. Όταν τα προφέρω, ακούγεται διαφορετικό, “λέει η Nina.
Τα βοτικά ήταν πάντα μία προφορική γλώσσα, και μόνο τα τελευταία 100 χρόνια απέκτησε γραπτό σύστημα, όταν ο γλωσσολόγος Dmitri Tsvetkov χρησιμοποίησε ένα τροποποιημένο κυριλλικό αλφάβητο. Το τρέχον φωνητικό αλφάβητο, το οποίο χρησιμοποιεί λατινικούς χαρακτήρες, είναι μόλις 13 ετών.
Σήμερα, οι ηλικιωμένες γυναίκες από τα γύρω βοτικά χωριά έρχονται στο Luzhitsy για να μελετήσουν τη γλώσσα. Τα μαθήματα αυτά συνήθως πραγματοποιούνται στο μουσείο.
[4]Το Μουσείο του πολιτισμού των Βοντ. Φωτογραφία: Yury Goldenshtein, χρησιμοποιείται με άδεια.
Ο Nikita Dyachkov, ο άνθρωπος που διδάσκει στην τάξη, είναι πολύ νεότερος από τους μαθητές του. Έχει ρίζες από την Ίνγκρια και ήταν καθαρά από προσωπικό ενδιαφέρον που έμαθε βοτικά. Τώρα μιλά τόσο άπταιστα και είναι τόσο μορφωμένος στη γραμματική της γλώσσας — κάτι που οι περισσότεροι Βοντ στην περιοχή δεν μελέτησαν ποτέ.
“Ξεχνάτε ορισμένες λέξεις και δεν έχετε καν κάποιον που μπορείτε να ρωτήσετε”, λέει η Taisia Mikhaylova, μια άλλη γυναίκα που έζησε στο Luzhitsy για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της.
Δυστυχώς, το να μιλούν μία απαγορευμένη γλώσσα δεν ήταν η μεγαλύτερη αντιξοότητα των Βοντ στην ΕΣΣΔ. Το 1943, οι κάτοικοι όλων των βοτικών και ιζοριανών χωριών απελάθηκαν στη Φινλανδία και υποβλήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία. Ένα χρόνο αργότερα τους επετράπη να επιστρέψουν στη Σοβιετική Ένωση, αλλά όχι στα χωριά τους. Αντ’ αυτού, εγκαταστάθηκαν σε άλλες περιοχές της Ρωσίας.
Η Zina Savelieva ήταν περίπου τεσσάρων όταν η οικογένειά της απελάθηκε. Η ίδια και οι συγγενείς της επέστρεψαν στο σπίτι τους το 1954. Ακόμη και μετά από αυτό, η οικογένειά της και αρκετοί άλλοι αργότερα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν ξανά το χωριό, αφού χαρακτηρίστηκαν ως “αναξιόπιστοι πολίτες” επειδή μιλούσαν Votic. Ως αποτέλεσμα, η οικογένεια της Zina μεταφέρθηκε στην Εσθονία για τα επόμενα οκτώ χρόνια.
“Μας καλωσόρισαν ως φίλους [στην Εσθονία] — ίσως επειδή οι γλώσσες μας είναι παρόμοιες, ή ίσως για κάποιο άλλο λόγο”, λέει η Ζίνα μαλακά. Είναι ηλικιωμένη τώρα, αλλά τα μάτια της είναι ακόμα ζωντανά. Όταν μιλάει για το παρελθόν, της αρέσει να παραμένει αισιόδοξη: “Είμαι ευγνώμων, ούτως ή άλλως. Τουλάχιστον έμαθα εσθονικά”, προσθέτει με χαμόγελο.
[5]Φωτογραφία: Yury Goldenshtein, χρησιμοποιείται με άδεια
.Η Marina Ilyina μας λέει ότι οι Vods ήταν πάντα μία αρκετά κλειστή ομάδα, που ζούσε κοντά στα σύνορα της Ρωσίας και σε σχετικά μικρές κοινότητες. Οι Βοντ που ζουν σε αυτές τις περιοχές δεσμεύτηκαν επίσης να διατηρήσουν τα τοπικά τους έθιμα.
“Είχαμε τις δικές μας παραδόσεις που είναι τόσο παλιές. Για παράδειγμα, όταν ήμουν παιδί, πηγαίναμε σ’ αυτές τις παλιές γυναίκες που θεράπευαν ασθένειες με ξόρκια. Γήτευαν τους μώλωπες, τις δερματικές παθήσεις, τις ασθένειες των ματιών και σκεφτόμουν ότι ήταν φυσιολογικό — ότι όλοι το έκαναν”, λέει η Marina.
Σήμερα, ο πολιτισμός των Βοντ δεν είναι πλέον παράνομος και είναι ελεύθεροι να αναβιώσουν και να διασώσουν τις παραδόσεις που μπορούν. Κάθε καλοκαίρι, το Luzhitsy γιορτάζει τώρα και οι άνθρωποι της γύρω περιοχής έρχονται να ακούσουν μεγάλες γυναίκες Βοντ να τραγουδούν λαϊκά τραγούδια στη μητρική τους γλώσσα.