Η σύγκρουση στην Υεμένη, η οποία ξέσπασε πριν από περισσότερα από δύο χρόνια μεταξύ ανταρτών Χούτι και δυνάμεων που υποστηρίζουν την κυβέρνηση του Προέδρου Αμπντ αλ-Ραμπ Μανσούρ Αλ Χάντι, έχει βυθίσει τη χώρα σε μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική κρίση. Χιλιάδες άμαχοι πολίτες σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν, εκατομμύρια κινδυνεύουν από πείνα και χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια και ένα ξέσπασμα χολέρας σκοτώνει ένα άτομο κάθε ώρα. Η σύγκρουση επιδεινώθηκε, όταν ένας συνασπισμός με ηγέτη τη Σαουδική Αραβία, που τροφοδοτήθηκε από πωλήσεις όπλων από ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία, ξεκίνησε μια εκστρατεία αεροπορικών επιθέσεων προς υποστήριξη της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης του Χάντι το Μάρτιο του 2015.
Ωστόσο, αυτή η σύγκρουση έγινε γνωστή ως ο «ξεχασμένος πόλεμος» και αυτό που επιδεινώνει την έλλειψη κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ στην Υεμένη. Σε μια εποχή που οι φωνές των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ της Υεμένης είναι οι πλέον απαραίτητες, σιωπούνται από τα διάφορα αντιμαχόμενα μέρη.
“Υπό το φως του πολέμου, οι δημοσιογράφοι έχουν στοχευθεί σκόπιμα και συστηματικά λόγω της δουλειάς τους”, δήλωσε η Υεμένια blogger και δημοσιογράφος Afrah Nasser, που διαμένει στη Σουηδία, σε συνέντευξη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο Global Voices.
Μόλις πρόσφατα, δύο δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν, ενώ κάλυπταν τις μάχες μεταξύ των υποστηριζόμενων από τη Σαουδική Αραβία συμμαχικών δυνάμεων πιστών στον πρόεδρο Χάντι και δυνάμεων πιστών στους επαναστάτες Χούτι και τον πρώην πρόεδρο Σάλεχ στα περίχωρα της πόλης Tαΐζ, μια πόλη στη νοτιοδυτική Υεμένη. Ο Takieddin al-Hudhaifi ήταν ανεξάρτητος εικονολήπτης, ενώ ο Wael al-Absi εργαζόταν για το επίσημο τηλεοπτικό κανάλι της Υεμένης. Στις 26 Μαΐου 2017, στην πρώτη γραμμή καλύπτοντας τις μάχες στην ανατολική Ταΐζ, οι δημοσιογράφοι δέχτηκαν επίθεση και βρήκαν κάλυψη σε κοντινό κτίριο. Σύμφωνα με δημοσιογράφο που μίλησε στην CPJ, μαχητές Χούτι έριξαν όλμο στο κτίριο, σκοτώνοντας τους Αl-Hudhaifi και Αl-Absi και τραυματίζοντας δύο άλλους δημοσιογράφους. Η CPJ δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει εάν οι δημοσιογράφοι είχαν σκοπίμως στοχευθεί από τους μαχητές Χούτι. Ωστόσο, οι αντάρτες Χούτι έχουν ιστορικό παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του Τύπου.
“Η ένοπλη ομάδα Ανσάρ Αλλάχ (Χούτι) και οι δυνάμεις του πρώην προέδρου της Υεμένης Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ βρίσκονται στην κορυφή του καταλόγου των παραβιάσεων της ελευθερίας του Τύπου και των ΜΜΕ στη χώρα”, δήλωσε ο Taha Yaseen, υπεύθυνος επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Οργανισμό Mwatana Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στο Global Voices. Ο Mwatna έχει καταγράψει παραβιάσεις που περιλαμβάνουν αυθαίρετες συλλήψεις, αναγκαστικές εξαφανίσεις, επιθέσεις εναντίον ΜΜΕ, κλείσιμο και κατάσχεση εφημερίδων, άδικες δίκες και αποκλεισμό ιστοτόπων.
Οι Χούτι επιβάλλουν λογοκρισία στο Διαδίκτυο
Ημέρες μετά την έναρξη της εκστρατείας της Σαουδικής Αραβίας εναντίον των ανταρτών Χούτι το Μάρτιο του 2015, το κρατικό Yemen Net, ο μεγαλύτερος πάροχος υπηρεσιών διαδικτύου στη χώρα, μπλόκαρε αρκετές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και πύλες αναζήτησης. Το YemenNet και άλλα κυβερνητικά κτίρια και θεσμοί, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Επικοινωνιών και Πληροφόρησης, βρίσκονται υπό τον έλεγχο της πολιτοφυλακής των Χούτι από τον Ιανουάριο του 2015, καθιστώντας εύκολη τη λογοκρισία και τον αποκλεισμό ιστοτόπων που προκαλούν τη δική τους αφηγηματική γωνία.
Οι μπλοκαρισμένοι ιστότοποι περιλαμβάνουν ιστότοπους πολυμέσων που έχουν επικρίνει τους Χούτι και τις καταχρήσεις τους κατά δικαιωμάτων, όπως το Yemen Press και το Mareb Press. Αργότερα, οι Χούτι μπλόκαραν επίσης δικτυακούς τόπους της σαουδικής ιδιοκτησίας Al-Arabiya και του Al-Jazeera, ιδιοκτησίας Κατάρ.
Μια έκθεση του CitizenLab του Πανεπιστημίου του Τορόντο σχετικά με τους ελέγχους πληροφοριών στην Υεμένη κατά τη διάρκεια της ένοπλης σύγκρουσης του 2015 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα προϊόντα φιλτραρίσματος διαδικτύου που πωλούνται από την καναδική εταιρεία Netsweeper χρησιμοποιούνταν για να φιλτράρουν κρίσιμο πολιτικό περιεχόμενο, ανεξάρτητους δικτυακούς τόπους πολυμέσων και όλες τις διευθύνσεις URL που ανήκουν στον ισραηλινό (.il) τομέα ανώτατου επιπέδου. Σύμφωνα με την οργάνωση Mwatna, τουλάχιστον 36 ειδησεογραφικές ιστοσελίδες μπλοκαρίστηκαν από το YemenNet.
Για δύο χρόνια, οι Χούτι κρατούν αυθαίρετα εννέα δημοσιογράφους χωρίς κατηγορία ή δίκη.
Nine NGOs demand the release of journalists held by Huthi forces for two years https://t.co/k73oXWrOWe pic.twitter.com/m5pxgLJfNb
— Amnesty Gulf (@amnestygulf) June 9, 2017
Εννιά ΜΚΟ απαιτούν την απελευθέρωση των δημοσιογράφων που κρατούνται από τις δυνάμεις των Χούτι για δυο χρόνια
Στις 9 Ιουνίου, εννέα οργανώσεις, όπως η Διεθνής Αμνηστία, το άρθρο 19 και το Κέντρο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Κόλπου (GC4HR), εξέδωσαν κοινή δήλωση, με την οποία ζητούσαν την απελευθέρωση των δημοσιογράφων. Σύμφωνα με τη δήλωση:
Abdelkhaleq Amran, Hisham Tarmoom, Tawfiq al-Mansouri, Hareth Hamid, Hasan Annab, Akram al-Walidi, Haytham al-Shihab, Hisham al-Yousefi and Essam Balgheeth have been detained since 9 June 2015 when they were arrested by armed men in a room from where they were working in Qasr Al-Ahlam Hotel, Sana’a.
Those who arrested the men were dressed in a mixture of civilian, military and General Security clothing, and some had slogans on their weapons that are associated with the Huthi armed group and its political wing, Ansarullah. According to their families, the men are not aware of the reasons for their continued detention, and have not been formally charged or brought to trial.
In the past, family members told Amnesty International that the detainees told them they overheard guards saying that the nine journalists are being held because they are linked to “terrorism” and “tarnishing the image of the Huthi popular committees”, as well as “working for Saudi Arabia, Qatar, United Arab Emirates, America and Israel.” The journalists work for a variety of news outlets, some of which oppose the Huthi armed group, while others are aligned to the al-Islah opposition political party.
Οι Abdelkhaleq Amran, Hisham Tarmoom, Tawfiq al-Mansouri, Hareth Hamid, Hasan Annab, Akram al-Walidi, Haytham al-Shihab, Hisham al-Yousefi και Essam Balgheeth κρατούνται από τις 9 Ιουνίου 2015, όταν συνελήφθησαν από ένοπλους άνδρες σε ένα δωμάτιο, από όπου εργάζονταν, στο ξενοδοχείο Qasr Al-Ahlam στη Σαναά.
Όσοι συνέλαβαν τους άνδρες ήταν ντυμένοι με ένα μείγμα στολών πολιτικών, στρατιωτικών και Γενικής Ασφάλειας, ενώ μερικοί είχαν συνθήματα στα όπλα τους, που συνδέονται με την ένοπλη ομάδα Χούτι και την πολιτική της πτέρυγα, Ansarullah. Σύμφωνα με τις οικογένειές τους, οι άνδρες δεν γνωρίζουν τους λόγους της συνεχιζόμενης κράτησής τους και δεν τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες ούτε έχουν παραπεμφθεί σε δίκη.
Στο παρελθόν, συγγενείς δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι οι κρατούμενοι τους είπαν ότι άκουσαν φρουρούς να λένε ότι οι εννέα δημοσιογράφοι κρατούνται, επειδή συνδέονται με την «τρομοκρατία» και την «αμαύρωση της εικόνας των λαϊκών επιτροπών Χούτι», ενώ ότι «εργάζονται επίσης για την Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αμερική και το Ισραήλ». Οι δημοσιογράφοι εργάζονται σε διάφορα ειδησεογραφικά πρακτορεία, μερικά από τα οποία αντιτίθενται στην ένοπλη ομάδα των Χούτι, ενώ άλλα ευθυγραμμίζονται με το πολιτικό κόμμα της αντιπολίτευσης Αλ-Ισλά.
Επιπλέον, ένας δέκατος δημοσιογράφος, ο Salah al-Qaedi, βρίσκεται σε αυθαίρετη κράτηση από τις 28 Αυγούστου 2015, όταν αντάρτες Χούτι τον συνέλαβαν στο σπίτι του. Ο Al-Qaedi εργαζόταν στο τηλεοπτικό κανάλι Suhayl, το οποίο σχετίζεται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα της Υεμένης, το κόμμα al-Islah, που έχει αναμειχθεί στις μάχες εναντίον των Χούτι. Τον Σεπτέμβριο του 2014, πολιτοφυλακές Χούτι εισέβαλαν στα γραφεία της Suhayl TV πριν την κλείσουν το Μάρτιο του 2015.
Σε άλλη ανησυχητική υπόθεση, ένα δικαστήριο Χούτι στην πρωτεύουσα Σαναά καταδίκασε τον δημοσιογράφο Yahya al-Jubaihi, σε αυθαίρετη κράτηση από τον Σεπτέμβριο του 2016, σε θάνατο, ακολουθώντας μια άδικη δίκη, σύμφωνα με ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο εξέχων 61χρονος συγγραφέας και δημοσιογράφος καταδικάστηκε για κατασκοπεία υπέρ της Σαουδικής Αραβίας. Συνεισέφερε σε μια σειρά από αραβικές εφημερίδες και της Υεμένης και δημοσίευσε άρθρα επικριτικά για τις πολιτοφυλακές Χούτι.
Ωστόσο, οι αντάρτες Χούτι δεν είναι η μόνη ομάδα που είναι υπεύθυνη για τις παραβιάσεις κατά δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης. Αρκετοί δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν από αεροπορικές επιδρομές της σαουδικής συμμαχίας. Στις 17 Ιανουαρίου 2016, ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Almigdad Mojalli σκοτώθηκε από μια εναέρια επίθεση του σαουδικού συνασπισμού έξω από την πρωτεύουσα Σαναά. Ο Almigdad είχε αναλάβει έργο για το Voice of America, αλλά κάλυπτε επίσης τη σύγκρουση για την Telegraph και το ανθρωπιστικό πρακτορείο ειδήσεων και ανάλυσης IRIN. Λίγες μέρες αργότερα, ο 17χρονος εικονολήπτης Hashim al-Hamran πέθανε στο νοσοκομείο, αφού τραυματίστηκε σοβαρά από άλλη σαουδική αεροπορική επιδρομή. Ο Al-Hamran έκανε ρεπορτάζ για το τηλεοπτικό κανάλι Al-Masirah, φιλικό προς τους Χούτι, στην πόλη Νταχιάν στην επαρχία Σαάντα.
Σε περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Χάντι και των δυνάμεών του, οι δημοσιογράφοι επίσης στοχεύονται, κρατούνται και βασανίζονται μάλιστα, είπε ο Yaseen. Η οργάνωσή του κατέγραψε επίσης την απαγωγή τουλάχιστον δύο δημοσιογράφων από ομάδες τζιχαντιστών, που σχετίζονται με τη Λαϊκή Αντίσταση, που σχηματίστηκαν για να υπερασπιστούν την Ταΐζ ενάντια στην επέλαση των Χούτι.
Αυτές οι παραβιάσεις και οι πιέσεις έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης στην Υεμένη και στην κάλυψη του πολέμου.
“Δεν υπάρχουν ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης που να καλύπτουν την πραγματικότητα της κατάστασης στην Υεμένη”, δήλωσε στο Global Voices η Fatima al-Aghbari, αρχισυντάκτρια με έδρα την Υεμένη στο Κέντρο Υεμένιου Τύπου, το οποίο καλύπτει θέματα πολιτικής και ανθρώπινα δικαιώματα. Προσθέτει:
الاعلامي ان وجد في منطقة يصبح مثير للشك ويمكن ان يتعرض للخطر مالم ينقل ما يريده اي طرف من الاطراف
Εάν υπάρχει ένας δημοσιογράφος σε έναν τομέα, αυτός/αυτή διασπείρει υποψίες και μπορεί να διατρέχει κίνδυνο, εκτός εάν προβάλλει ό,τι θέλουν να δουν να προβάλλεται οποιαδήποτε από τις [αντιμαχόμενες] πλευρές
Για την Nasser, η κάλυψη του πολέμου έχει μετατραπεί σε “πεδίο μάχης”. Λέει:
Κάθε πλευρά του πολέμου απεικονίζει μόνο την “αλήθεια” της και την εντελώς ατελή εικόνα της κατάστασης. Ως αποτέλεσμα, βρίσκεις πολλή προπαγάνδα πολέμου. Δεν υπάρχει χώρος για οποιονδήποτε άλλο τύπο μέσων. Ο τοπικός ανεξάρτητος Τύπος υποφέρει πολύ και έχει καταρρεύσει.
Σε μια δήλωση που δημοσιεύθηκε με την ευκαιρία της Ημέρας Ελευθερίας του Τύπου, ο Mwatana προειδοποίησε ότι η ελευθερία του Τύπου στην Υεμένη αντιμετωπίζει “εξάλειψη”:
the continuation of systematically violent and repressive practices against journalists and their institutions and means would lead to the extinction of the profession of journalism and the elimination of the remaining margin of freedom of expression that existed in Yemen before the war.
η συνέχιση των συστηματικά βίαιων και κατασταλτικών πρακτικών κατά των δημοσιογράφων και των θεσμών και μέσων τους θα οδηγούσε στην εξαφάνιση του επαγγέλματος του δημοσιογράφου και στην εξάλειψη του υπόλοιπου περιθωρίου ελευθερίας έκφρασης που υπήρχε στην Υεμένη πριν από τον πόλεμο.
Καθώς δεν υπάρχει κανένα τέλος στον πόλεμο στην Υεμένη, οι δημοσιογράφοι θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν κινδύνους, που απειλούν την ασφάλεια και την ελευθερία τους. Ακόμη και αν τελειώσει ο πόλεμος σήμερα, η χώρα θα μείνει με το να αντιμετωπίσει καταρρακωμένους κρατικούς θεσμούς, καθιστώντας δύσκολη αποστολή τη διεξαγωγή ερευνών για κατάχρηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παραβιάσεις του Τύπου. Αυτό βέβαια, αν όποιος πρόκειται να αναλάβει πολιτική δύναμη, είναι πρόθυμος να διερευνήσει αμερόληπτα τέτοιες καταχρήσεις. Αν όχι, οι παραβιάσεις θα συνεχίσουν να συμβαίνουν.
Ωστόσο, οι δημοσιογράφοι της Υεμένης δεν χρειάζεται να πολεμήσουν μόνοι τους. Οι διεθνείς οργανισμοί που εργάζονται για την προώθηση του Τύπου και των ελευθεριών των μέσων ενημέρωσης μπορούν να παράσχουν υποστήριξη, δήλωσαν στο Global Voices Υεμένιοι δημοσιογράφοι και ακτιβιστές. Οι οργανώσεις αυτές μπορούν “να ρίξουν φως στη δυσφορία που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι της Υεμένης και να κάνουν τις φωνές τους προσιτές στον κόσμο”, δήλωσε ο Yaseen από το Mwatana. “Είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε προσοχή στους δημοσιογράφους αυτούς όσο ζουν, όχι όταν σκοτωθούν ή συλληφθούν”, δήλωσε η Afrah Nasser. Προσθέτει:
Η προσοχή που θα μπορούσαν να λάβουν αυτοί οι ντόπιοι δημοσιογράφοι, ενώ είναι ζωντανοί, θα μπορούσε να τους δώσει ένα είδος προστασίας από τέτοιες παραβιάσεις. Το πιο σημαντικό, καθώς η οικονομία της Υεμένης καταρρέει, είναι πολύ σημαντικό να στηρίξουμε οικονομικά αυτούς τους ντόπιους δημοσιογράφους που εργάζονται επί τόπου … Με απλά λόγια, είναι ζωτικής σημασίας να στηρίξουμε τους δημοσιογράφους της Υεμένης ή τις ομάδες των μέσων ενημέρωσης ηθικά και οικονομικά.
H Al-Aghbari επεσήμανε επίσης ότι πολλοί δημοσιογράφοι της Υεμένης ζουν σήμερα στη φτώχεια, γεγονός που τους ώθησε να εγκαταλείψουν το επάγγελμα. Πρόσθεσε ότι οι διεθνείς οργανισμοί θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να παρέχουν στους Υεμένιους δημοσιογράφους που εργάζονται επί τόπου κουτί σωματικής ασφάλειας και τεχνολογικά εργαλεία που θα τους επιτρέψουν να συνεχίσουν το ρεπορτάζ τους ή να τους βοηθήσουν να εγκαταλείψουν τη χώρα, όταν χρειάζεται.