- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Η υπόθεση της Fabiola Antiqueo και η βία στη Χιλή

Κατηγορίες: Λατινική Αμερική, Χιλή, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Διαδηλώσεις, Διακυβέρνηση, Εθνότητα & φυλή, Ελευθερία του Λόγου, Μέσα των πολιτών, Πόλεμος - Συγκρούσεις, Τοπικά

Συγγενείς της Fabiola Antiqueo στηρίζουν τη μήνυση που κατατέθηκε κατά της Αστυνομίας της Χιλής (Carabineros de Chile). Η φωτογραφία χρησιμοποιείται μετά από άδεια.

Ήταν γύρω στις επτά το πρωί της Παρασκευής 12 Μαΐου του 2017 όταν η εθνική αστυνομία της Χιλής, οι Carabineros, εισέβαλε σε μια φοιτητική εστία Mαπούτσε στο Tεμούκο [1], την πρωτεύουσα της επαρχίας Araucanía. Συμφοιτητές της 18χρονης Fabiola Antiqueo, που σπουδάζει εικαστικές τέχνες στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Temuco, είχαν συμμετάσχει το ίδιο πρωί σε μια διαμαρτυρία υποστήριξης πολιτικών κρατουμένων Mαπούτσε [2] πριν την επίθεση με δακρυγόνα στο σπίτι τους.

Η Fabiola, όπως και οι υπόλοιποι στην εστία, απέφυγαν πολλά βλήματα αλλά εκείνη δεν είχε την ίδια τύχη, καθώς ένα από αυτά τη χτύπησε στο αριστερό της μάτι. Καθώς αιμορραγούσε, οι συμφοιτητές της κάλεσαν δύο φορές για ασθενοφόρο αλλά αυτό δεν έφτασε ποτέ. Αναγκάστηκε να πάρει ταξί για να πάει στο νοσοκομείο. Εκείνο το Σαββατοκύριακο έχασε το μάτι της. 

Fabiola Antiqueo. Foto usada con permiso.

Fabiola Antiqueo. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται μετά από άδεια.

Η Fabiola αποκάλυψε σε μια συνέντευξη στο Global Voices:

En ningún momento, [desde el hospital] hasta el día de hoy; nadie se ha acercado por parte de Carabineros. Nada. Ahora, lo que tenemos certeza, es que van a tratar de sacarse esta culpa. Van a decir que todo fue mentira, que fue un accidente, que estaba de noche, por la luz, que no se fijaron. Eso van a tratar de hacer.

Σε καμία περίπτωση, [από το νοσοκομείο] μέχρι σήμερα, δεν επικοινώνησε μαζί μου κάποιος από την αστυνομία. Τίποτα. Για αυτό που είμαστε σίγουροι τώρα είναι ότι θα προσπαθήσουν να αποφύγουν την ευθύνη. Θα πουν ότι όλα ήταν ψέματα, ότι ήταν ατύχημα, ότι ήταν νύχτα, δεν είχε φως και δεν πρόσεξαν. Αυτό θα προσπαθήσουν να κάνουν.

Για να δικαιωθεί, θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια από τις πιο ισχυρές οργανώσεις από τη δικτατορία του Πινοσέτ που, μαζί με τους τρεις αρχηγούς των ενόπλων δυνάμεων, κυβέρνησε τη Χιλή για 17 χρόνια μέχρι το 1990.

Αν και το περιστατικό της Παρασκευής δεν ήταν όμοιο με τις συγκρούσεις που προκάλεσαν οι Carabineros στην ύπαιθρο της επαρχίας Araucanía – όπως αυτό που συνέβη στις 14 Ιουνίου όταν αστυνομικά οχήματα εισέβαλαν με δακρυγόνα σε ένα σχολείο [3] –, είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η αστυνομική αρχή στην περιοχή.

Ακόμα και ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Zeid Ra'ad Al Hussein, εξέφρασε την ανησυχία του στις 29 Μαρτίου [4] “για τις αναφορές για την υπερβολική χρήση βίας και άλλες αδικίες εις βάρος μελών ιθαγενών ομάδων”.

Tenemos la necesidad de avanzar en la superación del conflicto entre el Estado chileno y el pueblo mapuche.

Είναι απαραίτητο να προωθήσουμε την επίλυση αυτής της σύγκρουσης μεταξύ του κράτους της Χιλής και του λαού mapuche.

Η Araucanía είναι μια από τις σημαντικότερες περιοχές για τις επιχειρήσεις ξυλείας της χώρας, τις οποίες οι Μαπούτσε θέλουν να διώξουν από τα προγονικά τους εδάφη, ή Wallmapu στη μητρική τους γλώσσα Mapudungún.

Η συγκεκριμένη σύγκρουση [5] με τη βασικότερη αυτόχθονη ομάδα της χώρας, που διαρκεί για δεκάδες χρόνια [5], βρίσκεται σε μια από τις χειρότερες στιγμές της. Η τωρινή εντολοδόχος, Michelle Bachelet, το χαρακτήρισε ως “λάθη και βαρβαρότητες (errores y horrores)” στις 22 Ιουνίου αφού ζήτησε συγγνώμη και παρουσίασε ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό σχέδιο [6] για τη στήριξη του ιθαγενή πληθυσμού.

Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ζητώ ταπεινά συγγνώμη από το λαό Μαπούτσε και τα θύματα της βίας στην ύπαιθρο. Αποτύχαμε ως χώρα.

Από την πλευρά του, ο πρώην πρόεδρος και νικητής των προκριματικών εκλογών στις 2 Ιουλίου, Sebastián Piñera – και που σύμφωνα με τοπικά μέσα ενημέρωσης έχει στενούς δεσμούς με τις πιο σημαντικές επιχειρήσεις ξυλείας της Χιλής [8] – είπε ότι “χρειάζονται πολλά περισσότερα απ'ότι κοινότοπες χειρονομίες” και τόνισε ότι η Bachelet “δεν ήταν ικανή να σταματήσει την τρομοκρατία”. Αυτά τα σχόλια τα επανέλαβε σε διάφορες περιπτώσεις, ακόμα και κατά τη διάρκεια των πιο καταστροφικών πυρκαγιών στην ιστορία της χώρας στις αρχές του χρόνου [9].

Μπροστά στην τρομοκρατία στην Araucanía η κυβέρνηση πρέπει να δηλώσει με ξεκάθαρο και κατηγορηματικό τρόπο σε ποιά πλευρά ανήκει: με τους τρομοκράτες ή με τα θύματα τους.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταγγέλθηκε ότι ήταν μια υποτιθέμενη τρομοκρατική επίθεση των Mapuche, οι οποίοι, μαζί με “πρώην μέλη της Farc [sic]” [11] μεταξύ άλλων, έκαιγαν ενσυνείδητα φυτείες ευκαλύπτων και πεύκων.

Με ντροπιάζει το γεγονός ότι αρκετοί Χιλιανοί, χωρίς λόγο, ρίχνουν την ευθύνη των πυρκαγιών στους Μαπούτσε και σε ξένους.

Παρ'όλα αυτά, ούτε ένα οικονομικό και κοινωνικό σχέδιο ούτε ο νέος πρόεδρος μπορούν να επιστρέψουν στη Fabiola το μάτι που έχασε. “Δεν ξέρω αν θα δικαιωθώ, επειδή εδώ στη Χιλή είναι δύσκολο να βρεις το δίκιο σου, ειδικά σε τέτοιες περιπτώσεις”, δήλωσε η νεαρή φοιτήτρια εικαστικών τεχνών.

Ανθρώπινα δικαιώματα και αστυνομική βία

Εν τω μεταξύ, το Υφυπουργείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων [13] που ιδρύθηκε τον προηγούμενο Σεπτέμβριο υπό το Υπουργείο Δικαιοσύνης, περιορίζεται στο να προωθεί δημόσιες πολιτικές.

Σε συνέντευξή της στο Global Voices, η Lorena Fries, υφυπουργός και αρχηγός του οργανισμού, αποκαλύπτει ότι η πρωταρχική περιπλοκή του νομικού πλαισίου για τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ότι “δεν μπορούμε να είμαστε υπεύθυνοι για την προστασία των δικαιωμάτων επειδή αποτελούμε μέρος της κυβέρνησης και της εκτελεστικής εξουσίας.”

Πιστεύει, παρ'όλα αυτά, ότι έχει πραγματοποιηθεί πρόοδος στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την εποχή που ο Augusto Pinochet [14]έχασε σε ένα δημοψήφισμα, παρόλο που πολλοί από τους νόμους του είναι ακόμα σε ισχύ.

Παρόλο που οι σφαίρες μπογιάς δεν χρησιμοποιούνται πλέον αφού ένας νεαρός έχασε το μάτι του πριν χρόνια, η υφυπουργός δε θεωρεί πιθανό να μειωθεί η χρήση των δακρυγόνων παρά το διαπιστωμένο ημι-θανατηφόρο χαρακτήρα τους [15] και τις έρευνες που υποδεικνύουν τις ανεπιθύμητες ενέργειές τους, όπως είναι η αποβολή εμβρύου [16].

Επί του παρόντος, η χρήση τους είναι πολύ συνηθισμένη στη χώρα και επηρεάζει τόσο όσους συμμετέχουν σε μια διαδήλωση όσο και όσους τυχαίνει να βρίσκονται στην περιοχή. Χρησιμοποιούνται σχεδόν σε όλες τις διαδηλώσεις, είτε έχουν λάβει έγκριση είτε όχι, μιας και στη Χιλή είναι ακόμα απαραίτητη η λήψη έγκρισης για τη διοργάνωση μιας διαμαρτυρίας.

Στην περίπτωση της Fabiola, αυτό που πρέπει να γίνει είναι μια έρευνα από πλευράς των Carabineros για να διαπιστωθεί το πώς χρησιμοποιήθηκε και εάν η χρήση του ήταν σύμφωνη με το πρωτόκολλο. Η υφυπουργός πρόσθεσε ότι στην περίπτωση παραβίασης των κανόνων θα επιβληθούν ποινές.

Σύμφωνα με την Fries, οι Mapuche δεν θεωρούνται τρομοκράτες. Αλλά ο Αντιτρομοκρατικός Νόμος που τέθηκε σε ισχύ το 1984 [17] για την καταπολέμηση αριστερών μετώπων που αντιτίθενταν στην αδιαλλαξία του πρώην εντολοδόχου – και παρά τις αλλαγές που υπέστη με το πέρασμα των χρόνων – επικλήθηκε αμέτρητες φορές σε συγκρούσεις στην Araucanía [18] κατά τη διοίκηση των δύο τελευταίων εντολοδόχων, Bachelet και Piñera.

Παρόλο που υπάρχουν περιπτώσεις όπως και κατά την περίοδο του Pinochet, η Fries δεν θεωρεί “αποδεκτή τη σύγκριση της παρούσας κατάστασης με αυτή της δικτατορίας”. Εξηγεί ότι:

Una cosa es cuando los crímenes se cometen en un contexto de generalidad y sistematicidad y otra cosa es cuando, en la práctica, personas o funcionarios públicos violan los derechos humanos, que en este caso, las instituciones deben funcionar.

Είναι διαφορετικό το να διαπράττονται εγκλήματα σε ένα γενικό και συστηματικό πλαίσιο από το όταν άτομα ή δημόσιοι λειτουργοί παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, στην οποία περίπτωση, οι οργανισμοί πρέπει να λάβουν δράση.

Η Fabiola, που είναι ακόμα σε ανάρρωση, πιστεύει ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει και τόσο.

Hace más de 10 años que esperamos justicia. Siempre se repite y han muerto tantos. Es tanta la represión que se vive, que no sé cómo decirlo.

Είναι πάνω από 10 χρόνια που περιμένουμε τη δικαιοσύνη. Συνέχεια επαναλαμβάνεται και έχουν πεθάνει πολλοί. Είναι τέτοια η καταστολή που ζούμε που δεν ξέρω πώς να το περιγράψω.

Σε μια έκθεση το Σεπτέμβρη του 2015 [19], ο πρώην Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι ειρηνικώς, Maina Kiai, δήλωσε ότι ένιωσε φρίκη όταν πληροφορήθηκε για απάνθρωπες περιπτώσεις κακοποίησης, ακόμα και σεξουαλικής, για τις οποίες κανείς δεν κατηγορήθηκε επίσημα.

El sistema actual y la impunidad que abriga, es una de las partes más visibles del legado de dictadura en Chile. La transición fue gradual y no un quiebre radical con el pasado, dejando así trazos del pasado que no caben en el Chile de hoy.

Το τωρινό σύστημα και η ατιμωρησία που στεγάζει είναι ένα από τα πιο ορατά κομμάτια της κληρονομιάς που άφησε η δικτατορία στη Χιλή. Ήταν μια σταδιακή μετάβαση και όχι μια ριζική ρήξη με το παρελθόν, για αυτό και άφησε υπόλοιπα του παρελθόντος που δεν έχουν θέση στη Χιλή του σήμερα.

Μέχρι σήμερα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κακοποίησης της περιόδου μετά τη δικτατορία σε ολόκληρη τη χώρα που υποδηλώνουν μια πραγματικότητα διαφορετική από αυτή που περιγράφει η υφυπουργός. Ο πρώην Ειδικός Εισηγητής, Maina Kiai, αναφέρει διάφορες, [20]συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων σεξουαλικής παρενόχλησης από πλευράς των Carabineros, στις οποίες δεν έγινε δυνατό να τιμωρηθούν οι ένοχοι.

Sin estar en guerra o en conflicto interno, Chile ha gastado más per cápita que Colombia en tiempos recientes y llegó a ocupar el tercer lugar sólo detrás de Estados Unidos y Canadá por muchos años en la última década.

Χωρίς να βρίσκεται σε πόλεμο ή σε εσωτερική διαμάχη, οι κατά κεφαλήν στρατιωτικές δαπάνες στη Χιλή είναι μεγαλύτερες από αυτές της Κολομβίας μέχρι πρόσφατα και έφτασαν στην τρίτη θέση μετά της Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά για πολλές φορές στην τελευταία δεκαετία. Ο ετήσιος προϋπολογισμός των Carabineros της Χιλής το 2016, της τάξης των CLP 1,037,521,050,000 (1.367.888.099,436 ευρώ) [21], είναι σχεδόν ο ίδιος για το Στρατό, το Ναυτικό και την Αεροπορία μαζί ή για ολόκληρο το Υπουργείο Δικαιοσύνης. (Σχέδιο: Ricardo Martínez)

Η περίπτωση της Fabiola

Σε συνέντευξή τους στο Global Voices, οι δικηγόροι της Fabiola, Jonathan Hidalgo και Sebastián Painemal, υποστήριξαν ότι η Εισαγγελία της Araucanía [22]έχει χειριστεί “ικανοποιητικά” τις διώξεις που ζητήθηκαν για τη μήνυσή τους και ότι αποτελούν μέρος μιας έρευνας της οποίας είναι επικεφαλής η Εισαγγελία μαζί με την Αστυνομία Ερευνών. “Λείπουν μόνο δύο ενέργειες: μια έκθεση εμπειρογνώμονα και κάποιες καταθέσεις μαρτύρων”. Τα αδικήματα που χειρίζονται είναι “σοβαροί τραυματισμοί, σοβαρότατοι”.

Από την πλευρά του, το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων [23], που έχει τη δυνατότητα να καταθέτει μηνύσεις απευθείας κατά των Carabineros, εφάρμοσε τα απαραίτητα πρωτόκολλα για τα ανθρώπινα δικαιώματα αμέσως μετά το περιστατικό.

Όμως ο δικηγόρος της έδρας του ινστιτούτου στην Araucanía, Marcos Rabanal, εξηγεί σε μια συνέντευξη στο Global Voices, ότι παρά την άμεση ανταπόκριση της Κρατικής Εισαγγελικής Αρχής, “ένα υψηλό στέλεχος των Carabineros της περιοχής Araucanía υπαινίχθηκε μια ανησυχητική θεωρία μπροστά σε δημόσια μέσα ενημέρωσης: ο τραυματισμός της Fabiola μπορεί να προκλήθηκε από τους ίδιους τους συμφοιτητές της που συμμετείχαν στην κινητοποίηση”.

Ο Rabanal ισχυρίζεται ότι τέτοιου είδους έρευνες είναι απαραίτητο να εξετάζονται ταχύτατα και να υπάρχει πράγματι η πεποίθηση για να θεωρηθούν υπεύθυνοι των αδικημάτων αξιωματούχοι των Carabineros. Και παρόλο που θεωρεί θετικό το γεγονός ότι πραγματοποιήθηκαν οι διώξεις, πιστεύει ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο από τη μήνυση της Fabiola, μιας και η εμπειρία του με προηγούμενες περιπτώσεις στην περιοχή απέδειξε ότι η ταχύτητα δεν σημαίνει την άμεση καταγγελία του ενόχου.

Tenemos el caso del joven Brandon Hernández Huentecol [24], que resultó gravemente herido en diciembre del 2016 por una escopeta antidisturbios [25] y estuvo a punto de costarle la vida. Las diligencias se hicieron rápidamente, pero al día de hoy no se ha formalizado la investigación a pesar que la identidad del funcionario está establecida desde los inicios. Tratándose de funcionarios policiales, creemos que se demora demasiado si se compara con delitos que se imputan a personas naturales o personas Mapuche.

Υπάρχει η περίπτωση του νεαρού Brandon Hernández Huentecol που τραυματίστηκε σοβαρά το Δεκέμβρη του 2016 από όπλο που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο ταραχών και σχεδόν του κόστισε τη ζωή. Οι διώξεις ασκήθηκαν γρήγορα αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει επισημοποιηθεί η έρευνα παρόλο που η ταυτότητα του αξιωματούχου ήταν γνωστή από την αρχή. Όταν πρόκειται για αστυνομικούς πιστεύουμε ότι υπάρχει τεράστια καθυστέρηση συγκρίνοντας με αδικήματα στα οποία κατηγορούνται απλοί πολίτες ή Mapuche.

Πρόσθεσε:

No podemos quitar la presión del caso de Fabiola. Mientras no exista determinación de responsabilidades, esto no queda concluido. Esperamos que [el caso de Fabiola] se traduzca prontamente en una imputación concreta a funcionarios determinados y no se diluya en el tiempo.

Δεν πρέπει να σταματήσουμε να πιέζουμε για την υπόθεση της Fabiola. Όσο δεν υπάρχει απονομή ευθυνών η υπόθεση δεν κλείνει. Ελπίζουμε [η περίπτωση της Fabiola] να πάρει τη μορφή δίωξης συγκεκριμένων αστυνομικών και να μη ξεχαστεί με το πέρασμα του χρόνου.

Όσο δεν επισημοποιείται η έρευνα, δεν υπάρχει κανένας νόμος που να μπορεί να χρησιμοποιήσει το θύμα και το αδίκημα παραμένει ατιμώρητο, λέει ο δικηγόρος του Εθνικού Ινστιτούτου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (INDH). Ακόμα και αν πραγματοποιηθεί αυτό το σημαντικό βήμα, ανοίγουν άλλα ερωτήματα μέχρι την τελική απονομή δικαιοσύνης.

Παρόλο που η Fabiola δεν είναι δικηγόρος, η άποψή της είναι παρόμοια με αυτή του Rabanal.

Nos gustaría pillar a la persona que me disparó. Aunque obviamente la institución [Carabineros] lo va a encubrir y todo, yo sé que se va a saber quién fue la persona. Pero tampoco voy a esperar a que le den de baja, porque aquí en Chile pareciera que a cada Carabinero que mata le dan una medalla. Los protegen.

Θέλω να βρω αυτόν που με πυροβόλησε. Παρόλο που σίγουρα το σύστημα [Carabineros] θα τον καλύψει, εγώ ξέρω ότι θα γίνει γνωστό το ποιός ήταν. Αλλά ούτε και θα περιμένω να του δώσουν άδεια, γιατί εδώ στη Χιλή φαίνεται ότι σε κάθε Carabinero που σκοτώνει δίνουν ένα μετάλλιο. Τους προστατεύουν.

Σύμφωνα με τον Rabanal, είναι απαραίτητο να διοριστούν ειδικοί εισαγγελείς στην Κρατική Εισαγγελική Αρχή, μόνο για τέτοιες περιπτώσεις, μιας και παρουσιάστηκαν συγκρούσεις κατά την έρευνα σε Carabineros, και εξηγεί ότι υπάρχει “υπέρμετρος ζήλος, προσοχή ή φόβος” όταν δικάζεται η αστυνομική αρχή.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια, την απόλυτη δικαιοδοσία για τη δίκη ενός Carabinero σε υποθέσεις όπως αυτή της Fabiola κατείχε το Στρατιωτικό Δικαστήριο [26], κληροδότημα της δικτατορίας, και που φαίνεται ότι ακόμη και σήμερα παρεμποδίζει τις δικαστικές διαδικασίες. 

Προτεραιότητα για τη Fabiola είναι να επιστρέψει στο πανεπιστήμιο.

Prefiero preocuparme por eso más que por lo otro. Y estar tranquila. Tengo que tomar la batuta nomás como persona, como artista y como víctima. Es momento de concientizar realmente a la gente.

Προτιμώ να ανησυχώ περισσότερο για αυτό παρά για το άλλο. Και να ηρεμήσω. Πρέπει να ηγηθώ ως άτομο, ως καλλιτέχνης και ως θύμα. Είναι ώρα να ευαισθητοποιηθεί πραγματικά ο κόσμος.

Παρόλο που η Fabiola έχει την υποστήριξη της οικογένειάς της, των συμφοιτητών της και των φίλων της, δεν ξέρει τι θα απογίνει ο θύτης. “Δεν μπορώ να περιμένω δικαιοσύνη επειδή ξέρω ότι δεν θα έρθει ποτέ”.

Afiche de la campaña que busca justicia para Fabiola Antiqueo. Compartida en redes sociales.

Αφίσα της εκστρατείας για δικαιοσύνη για τη Fabiola Antiqueo. Από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.

Μετά από διάφορες προσπάθειες, δεν έγινε δυνατό να βρεθεί κανένας αντιπρόσωπος των Carabineros για να κάνει σχόλια. Η αρχή διέταξε εσωτερική έρευνα για να βρεθεί ο υπεύθυνος η οποία, σύμφωνα με τους δικηγόρους της Fabiola, θα πρέπει να συμπίπτει με την έρευνα της Εισαγγελικής Αρχής.