Η Ρουμανία επιδιώκει να οριοθετήσει την έννοια της οικογένειας

Ρουμάνικη οικογένεια με παραδοσιακές φορεσιές. Φωτογραφία: Adina Voicu (Κοινό κτήμα, μέσω Good Free Photos)

Από την Ana-Maria Dima

Πριν από μερικές εβδομάδες μίλησα με μια διευθύντρια σχολείου από μια από τις φτωχότερες κομητείες στη νότια Ρουμανία, σχετικά με την κατάσταση των παιδιών που ήταν εγγεγραμμένα στο σχολείο της και τα άλλα σχολεία της περιοχής. Η πρόθεσή μου ήταν να συγκεντρώσω πληροφορίες σχετικά με το γενικό επίπεδο ευημερίας των παιδιών, ένα σημαντικό ζήτημα σε μια χώρα, όπου το 46,8% των παιδιών πιστεύεται ότι κινδυνεύει από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.

Στην πραγματικότητα, το ερώτημα είχε ως στόχο κάτι πιο λεπτό. Ήθελα να αποκτήσω την αίσθηση του βαθμού, στον οποίο το προσωπικό του σχολείου γνωρίζει τι συμβαίνει με τα παιδιά στα σπίτια τους και την κατάσταση, στην οποία βρίσκονται οι οικογένειες, των οποίων τα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο. Καθώς επρόκειτο για αγροτικό σχολείο, δεν μου προκάλεσε έκπληξη το να ακούω για νοικοκυριά που πλήττονται από τη φτώχεια και μερικές φορές από τον αλκοολισμό και την ενδοοικογενειακή βία. Όμως, μια πιο πρόσφατη προσθήκη στον κατάλογο αυτό είναι τα παιδιά υπό τη φροντίδα άλλων μελών της οικογένειας λόγω γονέων που εργάζονται στο εξωτερικό – παιδιά που καταλήγουν να υποφέρουν τόσο από υλική όσο και από συναισθηματική στέρηση, καθώς μαθαίνουν να συνηθίζουν την απομακρυσμένη και άυλη στοργή του ενός  ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, και των δυο γονέων.

Η διευθύντρια του σχολείου άρχισε να κλαίει προς το τέλος της συνομιλίας μας. Ανησυχούσε ότι τα παιδιά στο σχολείο της και άλλα παιδιά στην περιοχή έφεραν συναισθηματικό φορτίο πολύ βαρύ για τα παιδιά της ηλικίας τους και ότι δεν ακούγονταν και δεν τους προσφερόταν σωστή συναισθηματική υποστήριξη. Οι σχολικοί ψυχολόγοι στη Ρουμανία δεν έχουν την ικανότητα να παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε ατομικό επίπεδο. Παρέχουν ομαδική υποστήριξη, όταν χρειάζεται, και υπάρχει μόνο ένας σύμβουλος για ανά 1000 μαθητές ανεξαρτήτως σχολικού επιπέδου. Ίσως το υπόβαθρο της ίδιας της διευθύντριας ως σχολικού συμβούλου βγήκε στην επιφάνεια.

Από το 2008, η Εθνική Αρχή για την προστασία και υιοθέτηση των δικαιωμάτων του παιδιού της Ρουμανίας παρακολουθεί την κατάσταση των παιδιών, των οποίων οι γονείς έχουν φύγει για να εργαστούν στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύονται κάθε έξι μήνες, σχεδόν 100.000 παιδιά σε εθνικό επίπεδο έχουν γονείς που εργάζονται στο εξωτερικό, αν και οι αριθμοί θεωρούνται ότι είναι σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκείς. Οι γονείς οφείλουν να ενημερώνουν τις τοπικές Αρχές, όταν εγκαταλείπουν τη χώρα, έτσι ώστε οι τοπικές Αρχές να μπορούν να παρακολουθούν την ευημερία των παιδιών τους σε οποιαδήποτε κατάσταση φροντίδας καταλήγουν είτε πρόκειται υπό μέλη της οικογένειας, παρένθετες οικογένειες ή για ιδρύματα. Η πρακτική αυτή δεν εφαρμόζεται ακόμη ευρέως σε εθνικό επίπεδο και καθίσταται ακόμα πιο περίπλοκη στην περίπτωση ομάδων όπως οι Ρομά, είτε επειδή οι ίδιοι οι γονείς δεν έχουν επαρκή έγγραφα είτε έχουν περιορισμένο αλφαβητισμό ή δεν γνωρίζουν ή δεν επιθυμούν να εκπληρώσουν τις νομικές υποχρεώσεις τους. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις, στις οποίες οι γονείς δεν αναφέρουν ότι εγκαταλείπουν τη χώρα, έτσι ώστε να μην κινδυνεύουν να χάσουν κρατικά βοηθήματα.

Η Ρουμανία έρχεται δεύτερη μόλις πίσω από τη Συρία, όσον αφορά την ανάπτυξη των ομογενών της διασποράς της από το 2000 έως το 2015. Αυτή η κλίμακα μετατόπισης πληθυσμού είναι ασύγκριτη στην ιστορία της χώρας και η έξοδος Ρουμάνων αποτελεί θέμα μεγάλης αναταραχής και ανησυχίας τόσο για την κοινωνία μας όσο και για τις κρατικές αρχές αυτά τα τελευταία χρόνια. Εκτός από τα παιδιά που μένουν πίσω από τους γονείς που εργάζονται στο εξωτερικό, συχνά σε καταστάσεις φτώχειας και υλικής στέρησης, τις οποίες το κράτος δυσκολεύεται να αντισταθμίσει, ένας άλλος τομέας ανησυχίας αποτελεί η φυγή ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού. Μια χώρα που έχει χάσει πληθυσμό με τέτοιο ταχύ ρυθμό απαιτεί μια συναισθηματική επανασύνδεση, ένα πείραμα στο οποίο διαμορφώνονται νέες αντιλήψεις για τη διακρατική οικογενειακή ζωή, καθώς ο οικείος κοινωνικός ιστός γίνεται λεπτότερος και πιο εύθραυστος.

Ωστόσο, όπως τονίζει ο Ulrich Beck στο κλασικό Risk Society: Towards a New Modernity“Η οικογένεια είναι μόνο το περιβάλλον, όχι η αιτία των γεγονότων”. Το συναισθηματικό τοπίο που εξερευνούν πολλές ρουμανικές οικογένειες τώρα είναι, το λιγότερο, δύσκολο. Οι γονείς μπορεί να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους με πρόσφατο πτυχίο να αναζητήσουν καλύτερες θέσεις εργασίας και ζωές στη δυτική Ευρώπη, ενώ αποδοκιμάζοντας σιωπηλά την τωρινή κατάσταση πραγμάτων ωθούν προς τη μετανάστευση. Εξάλλου, υπάρχουν εκείνοι που μεταναστεύουν, επειδή έχουν λίγες άλλες επιλογές για να τα βγάλουν πέρα, ειδικά αν ζουν σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Σε αυτά τα μέρη, οι οικογένειες αγωνίζονται περισσότερο όχι μόνο για να αντιμετωπίσουν τις υλικές προκλήσεις αλλά και για να διατηρήσουν κάποιο είδος σύνδεσης με τα μέλη της οικογένειας πέρα από διεθνείς κλήσεις, δημοσιεύσεις στο Facebook, μηνύματα στο WhatsApp και μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Υπάρχουν βέβαια εδραιωμένες πολιτιστικές πεποιθήσεις γύρω από τον τρόπο λειτουργίας των οικογενειών και μια εξ αυτών είναι ότι οι οικογένειες πρέπει να παραμείνουν σωματικά μαζί. Αυτό είναι ένα κατάλοιπο, ίσως, της παλαιότερης περιόδου του κομουνισμού, όταν σε Ρουμάνους μετανάστες εργάτες, που εργάζονταν στο εξωτερικό, τους απαγορευόταν συχνά η δυνατότητα να φέρουν τις οικογένειές τους στο εξωτερικό, καθώς το κράτος φοβόταν υψηλά επίπεδα μετανάστευσης. Όμως, η αλλαγή έχει τώρα διαφορετικό μέγεθος. Υπάρχουν ολόκληρα χωριά, που σήμερα κατοικούνται μόνο από ηλικιωμένους και τα οποία φαίνονται ερημωμένα, μια δημογραφική μετατόπιση που φαίνεται δικαιολογημένα απειλητική, δεδομένης της άνευ προηγουμένου κλίμακας μετασχηματισμού. Η ερώτηση “Τι συμβαίνει σε εμάς;” δεν μπορεί εύκολα να απορριφθεί.

Και υπάρχουν και άλλες εντάσεις που κρύβονται κάτω από την επιφάνεια. Ενώ η χώρα παρουσιάζει σημάδια προόδου, με πολλά στοιχεία να δείχνουν την οικονομική ανάπτυξη της Ρουμανίας τα τελευταία χρόνια, υπάρχει επίσης η βασική αίσθηση ότι ο κοινωνικός και πολιτιστικός ιστός της χώρας αποσυντίθεται με τρόπους που δεν μπορούν εύκολα να μετρηθούν ή να διακριθούν. Αυτή η μετατόπιση θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μία από τις παρορμήσεις πίσω από το επερχόμενο Οικογενειακό Δημοψήφισμα. Η ημερομηνία δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί, αλλά επιδιώκει να ορίσει τον γάμο μεταξύ ανδρών και γυναικών ως βάση για τη σύσταση μιας οικογένειας. Καθώς οι οικονομικές πιέσεις οδηγούν τους Ρουμάνους να μεταναστεύσουν, ωστόσο, ο αγώνας για την ανασύνταξη του πολύτιμου – αν και κατά καιρούς εξιδανικευμένου – συναισθηματικού χώρου που καταλαμβάνεται από τις έννοιες της οικογένειας είναι πιθανό να συνεχιστεί για αρκετό καιρό.

Η Ana Maria Dima είναι από τη Ρουμανία, που εργάζεται στο πεδίο της διεθνούς ανάπτυξης. Ακολουθήστε την στο Twitter στο @AnaMariaDima.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.