Η Arzu μπαίνει στο ζαχαροπλαστείο του παππού της στην Κωνσταντινούπολη. Θα σπάσει την παράδοση και μια μέρα θα αναλάβει η ίδια την επιχείρηση. Πηγή: Christina Asquith/PRI
Tο άρθρο αυτό της Nihal Kayali [1] αρχικά δημοσιεύτηκε στο PRI.org [2] στις 24 Αυγούστου 2016. Αναδημοσιεύεται εδώ βάσει συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου.
Όταν φτάνει η κουβέντα στην παρασκευή τουρκικών ζαχαρωτών, η οικογένεια Altan προσκολλάται στην παράδοση.
Από το 1865, το ζαχαροπλαστείο Altan Sekerleme προσφέρει χειροποίητα τουρκικά γλυκά και ζαχαρωτά ακιντέ από το ίδιο κατάστημα χωμένο στους βοτσαλωτούς δρόμους της συνοικίας Κιουτσούκ-Παζάρ στην Κωνσταντινούπολη. Σφυρηλατημένο στην εμπορική ζωή αιώνων της πρώην οθωμανικής πρωτεύουσας, το οικογενειακό εμπόριο μεταβιβάστηκε από πατέρα σε γιο για τέσσερις γενεές.
Η παράδοση όμως αυτή πρόκειται να αλλάξει. Ο σημερινός διαχειριστής Hakan Altan έχει ένα παιδί: την 27χρονη κόρη Arzu. Η ίδια είναι μαθηματικός μηχανικός με μεταπτυχιακό στην ανάπτυξη επιχειρήσεων: σίγουρα όχι ένας συνηθισμένος έμπορος στην Παλιά Πόλη.
Στα παλιά παζάρια και τα σοκάκια της Κωνσταντινούπολης, οι τεχνίτες συνεχίζουν να πουλούν τα προϊόντα τους όπως στην οθωμανική εποχή, όταν η Κωνσταντινούπολη αποτελούσε κόμβο στο Δρόμο του Μεταξιού. Σήμερα, οι έμποροι με τα καραβάνια έχουν δώσει τη θέση τους σε τουρίστες, που βοηθούν στη διατήρηση της εξειδικευμένης δεξιοτεχνίας ενάντια στα μαζικά παραγόμενα προϊόντα. Η διάσωση όμως των ιστορικών αυτών επαγγελμάτων διαιωνίζει μια πεισματική παράδοση: οι άνδρες εξακολουθούν να υπερβαίνουν κατά πολύ τις γυναίκες στην εμπορική ζωή στην Παλιά Πόλη.
Η Arzu έχει αντιμετωπίσει παραδοσιακές συμπεριφορές απέναντι σε γυναίκες πωλήτριες στην Παλιά Πόλη. «Ο κόσμος πιστεύει ότι οι γυναίκες έχουν λιγότερες πληροφορίες από τους άνδρες», λέει.
Οι πελάτες δεν εμπιστεύονται τις συμβουλές της. “Που είναι ο πατέρας σου; Να έρθει ο πατέρας σου να ρωτήσω αυτόν”, απαιτούν.
Η Τουρκία δεν τα πάει καλά στο κομμάτι των γυναικών στο χώρο εργασίας. Στην Παγκόσμια Έκθεση Χάσματος μεταξύ Φύλων του 2015, η Τουρκία κατέλαβε την 130η θέση από 145 χώρες. Μόνο το 30% των γυναικών στην Τουρκία απασχολούνται σε αμειβόμενη εργασία, σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού [3] του 2014 του TurkStat.
Γυναίκες όμως όπως η Arzu κάνουν προόδους στις επιχειρήσεις στην Τουρκία. Οι γυναίκες κατέχουν το 40% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Τουρκία, σύμφωνα με την Διεθνή Οικονομική Εταιρεία [4]της Παγκόσμιας Τράπεζας. Μεταξύ των γυναικών με πανεπιστημιακά πτυχία, το 72% εργάζεται [3].
Οι περισσότερες από αυτές τις γυναίκες με πτυχία κολεγίων δεν εργάζονται στην Παλιά Πόλη. Η Arzu λέει ότι οι έμποροι στην Παλιά Πόλη τείνουν να πιστεύουν ότι οι γυναίκες δεν είναι “σωματικά ή διανοητικά” έτοιμες να εργαστούν. Και ενώ η Arzu δεν σχεδιάζει να εργαστεί στην κουζίνα παρασκευάζοντας γλυκά, πιστεύει ότι οι γυναίκες είναι ανεκτίμητες ως οι εγκέφαλοι πίσω από μικρές επιχειρήσεις.
“Οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στους πελάτες, πιο ευαίσθητες στην εργασία”, λέει. Η Arzu καταδικάζει τους άνδρες που προσπαθούν να εξηγήσουν υποτιμητικά στις γυναίκες τις δουλειές τους αντί να σκεφτούν τις ανάγκες των πελατών τους. “Οι άνδρες σκέπτονται με πιο άμεσο τρόπο: αυτή είναι η δουλειά μου και αυτό κάνω”.
Η Arzu έχει απολαύσει πλούσια μόρφωση – η οικογένειά της την ενθάρρυνε να ακολουθήσει μεταπτυχιακό και να εργαστεί σε άλλες εταιρείες για να αποκτήσει επιχειρηματική εμπειρία. Αργότερα, λένε, μπορεί να επιστρέψει στο μαγαζί με τα ζαχαρωτά, όταν έρθει η ώρα.
«Όταν επιστρέφω εδώ, αισθάνομαι ότι είμαι σπίτι» λέει η Arzu.
Ο παππούς της, Abdullah Altan, πλέον 93 ετών, έρχεται ακόμα κάθε μέρα στο κατάστημα, παρά το γεγονός ότι πέρασε την επιχείρηση στον γιο του, Hakan. Ο Abdullah αποτελεί φυσιογνωμία της γειτονιάς πάνω στην ξύλινη καρέκλα του έξω από την βιτρίνα, με τα βάζα από ακιντέ ζαχαρωτά να λαμπυρίζουν στο παράθυρο πίσω του.
“Εγκατέλειψα το σχολείο το 1935 και άρχισα να δουλεύω εδώ με τον παππού μου”, θυμάται. Εργάστηκε στο Altan Sekerleme για 70 χρόνια, με ένα μόνο τετραετές διάλειμμα – για να εκπληρώσει την υποχρεωτική στρατιωτική του θητεία.
Για τον γιο του, Hakan, το οικογενειακό εμπόριο Altan συνυφαίνεται με την οθωμανική λαϊκή παράδοση. Εξηγεί πώς οι Οθωμανοί γενίτσαροι, ο εξέχων αυτοκρατορικός στρατός, έβραζαν ακιντέ σε μεγάλα χάλκινα καζάνια και τα έδιναν στον σουλτάνο, όταν ήταν ευχαριστημένοι με τους μισθούς τους.
Όταν οι μισθοί συρρικνώνονταν, οι γενίτσαροι εισέβαλλαν στο Παλάτι με τα άδεια καζάνια τους. Στην τουρκική γλώσσα, το “να σηκώσουμε τα καζάνια” σημαίνει εξέγερση.
Ο Hakan δεν είναι αυτός που θα “σηκώσει τα καζάνια” ενάντια στην παράδοση. Αρκετά κυριολεκτικά, το κατάστημα χρησιμοποιεί τα ίδια χάλκινα καζάνια για πάνω από 80 χρόνια.
Ο Hakan όμως ανησυχεί για την παραδοσιακή επιχείρηση ζαχαρωτών. Οι πωλήσεις συνηθίζουν κορυφώνονται στο τέλος του Ραμαζανιού, όταν οι οικογένειες παραδίδουν δώρα με τουρκικά γλυκίσματα και ακιντέ ζαχαρωτά σε φίλους και συγγενείς. Παρατήρησε ότι υπάρχει λιγότερη ζήτηση από ό,τι στο παρελθόν.
“Η παρασκευή ζαχαρωτών είναι μια τουρκική τέχνη, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα συνεχιστεί, καθώς τα παραδοσιακά έθιμα, ακόμα και ο τρόπος που οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους – παίρνοντας δώρα ο ένας στον άλλο, συναντώντας ο ένας τον άλλον – φθίνουν”, ανησυχεί ο Hakan.
Για να μην αναφέρουμε την αναβράζουσα τουριστική βιομηχανία της Τουρκίας. Με πολλαπλές τρομοκρατικές επιθέσεις που στοχεύουν τους τουρίστες στην Κωνσταντινούπολη, οι διεθνείς επισκέπτες στην Τουρκία έχουν μειωθεί κατά ένα τρίτο, σύμφωνα με το Υπουργείο Τουρισμού [5]. Το βίαιο πραξικόπημα του Ιουλίου και η επακόλουθη πολιτική αστάθεια μόνο χειρότερα μπορούν να κάνουν τα πράγματα για τους πωλητές στην Παλιά Πόλη.
“Σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, σημειώνεται σημαντική μείωση των πωλήσεων”, αναγνωρίζει ο Hakan. “Αλλά είμαστε εντάξει, θα τα καταφέρουμε”.
Ίσως η τεχνογνωσία της Arzu στη διαχείριση θα είναι χρήσιμη. Οπλισμένη με μεταπτυχιακό τίτλο στην επιχειρηματική ανάπτυξη, η Arzu αισθάνεται έτοιμη να βοηθήσει στην προώθηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αναφέρεται στη στόχευση μιας νεότερης γενιάς πελατών ως ένα από τους κύριους επιχειρηματικούς της στόχους.
«Όλοι με εμπιστεύονται ότι μπορώ να τα καταφέρω με το να αποτελέσω την πέμπτη γενιά», λέει. “Είναι η πρώτη γενιά γυναικών!”
Όσο για τον παππού της, Abdullah; Δεν έχει καμία απογοήτευση που μια γυναίκα θα αναλάβει την επόμενη γενιά.
“Φυσικά, βέβαια, φυσικά μπορεί να συμβεί. Φυσικά! Γιατί όχι;”