Η Ana Gabriela Melo (κέντρο) με το θίασο του έργου της “Σούπα από χελώνα”, στο οποίο εξετάζεται η ταυτότητα της Βενεζουέλας, τα κινήματα της διασποράς και τα σκαμπανεβάσματα της καθημερινής ζωής που δεν σταματάνε ούτε με εθνικές κρίσεις ούτε με εξορίες. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται μετά από άδεια.

Το θέατρο, όπως και οποιαδήποτε άλλη καλλιτεχνική και δημιουργική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στη Βενεζουέλα, αντιμετωπίζει και αντικατοπτρίζει την τωρινή εθνική κρίση. Οι δυσκολίες που βιώνονται στους δρόμους περιλαμβάνουν όλους τους τομείς της ζωής των Βενεζουελάνων και πολλές φορές χρησιμοποιούνται και δικαιολογούν ένα κλίμα αβεβαιότητας στις θεατρικές σκηνές όπου μαζεύονται οι θίασοι και οι θεατρικές ομάδες τις χώρας.

Ο σχεδιασμός, η ετοιμασία και το στήσιμο των έργων, καθώς και οι προσδοκίες των ηθοποιών, των σκηνοθετών και των ιδρυμάτων που συνδέονται με το θέατρο, συνεισφέρουν στο να θεωρείται η παρουσίαση των έργων ένα τεράστιο κατόρθωμα. Για αυτό το λόγο, πολλοί από τους θιάσους που παραμένουν ενεργοί στη χώρα, ενώνουν τις προσπάθειές τους υπό την ετικέτα #TeatroDeLaResistencia.

Το Global Voices συζήτησε με την Ana Melo, μια από τις πιο ενεργείς αντιπροσώπους των θεατρικών σκηνών του Καράκας, για να κατανοήσει τα κινήσεις που γίνονται πίσω από την ετικέτα και τη θεατρική δραστηριότητα μέσα στο πλαίσιο της κρίσης στη Βενεζουέλα. Το θέατρο της αντίστασης, όπως εξηγεί η ηθοποιός και συγγραφέας, είναι ένα θέατρο που αρνείται να πεθάνει, που τα έχει όλα κόντρα και που πολεμά με σοβαρά ηθικά και ανθρωπιστικά προβλήματα. Για την Melo, το θέατρο στη Βενεζουέλα είναι ένα επάγγελμα που εκ πρώτης όψεως φαίνεται άχρηστο σε πολλούς:

Hay gente que piensa que lo que se hace no tiene sentido. (…) Se piensa que la resistencia que realmente hace eco en la sociedad se hace en la calle y no en el escenario. Por lo tanto, los actores sufren de algo parecido a una baja autoestima en relación a su oficio. Preguntas como para qué hacer esto o es el teatro útil al país en medio de la mayor crisis de su historia invaden la mente de los artistas y el espacio actoral con fuerza”.

Υπάρχουν άτομα που πιστεύουν ότι αυτό που κάνουμε δεν έχει νόημα. (…) Πιστεύουν ότι η αντίσταση που έχει πραγματικό αντίκτυπο στην κοινωνία είναι αυτή που συμβαίνει στους δρόμους και όχι στις θεατρικές σκηνές. Για αυτό, οι ηθοποιοί υποφέρουν από κάτι σαν χαμηλή αυτοεκτίμηση σε σχέση με το επάγγελμά τους. Ερωτήσεις όπως για πιο λόγο να γίνεται αυτό ή είναι χρήσιμο το θέατρο για τη χώρα εν μέσω της μεγαλύτερης κρίσης της ιστορίας της εισβάλλουν στο μυαλό των καλλιτεχνών και στο χώρο του θεάτρου με ορμή.

Και όμως,

Yo siento que en parte hay también un comportamiento obsesivo. Es más fuerte la idea, lo que quieremos comunicar. Es una necesidad de comunicar que es más fuerte que tú, que el desgano e incluso que la crisis. Mi lucha ha sido, a pesar de marchas y crisis, seguir motivando al grupo de actores, alimentar nuestra vocación.

Νιώθω ότι υπάρχει μια έμμονη συμπεριφορά. Είναι πιο δυνατή η ιδέα, το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε. Είναι η ανάγκη για επικοινωνία που είναι πιο δυνατή από σένα, από την αδιαφορία, ακόμα και από την κρίση. Η μάχη μου έχει να κάνει, εκτός από πορείες και κρίσεις, με το να συνεχίσω να παρακινώ την ομάδα ηθοποιών, να τροφοδοτώ το επάγγελμά μας.

Για την Ana Melo, το “θέατρο σχετίζεται με την ταυτότητα της Βενεζουέλας περισσότερο από ότι με μια πολιτική τοποθέτηση” και για αυτό το λόγο τροφοδοτείται από κάθε ένα από όλα όσα συμβαίνουν γύρω του, από όλες τις ιστορίες που, σε τελικό βαθμό, είναι η δική του ιστορία.

Son como dos fuerzas opuestas que están conviviendo y que son complicadas de llevar: por un lado hay como un desengaño, una sensación de para qué estoy haciendo esto. Por otro lado, hay una especie de terquedad, que es como una cosa casi autómata: yo toda mi vida he hecho esto. Si hay una función, voy a ir y punto.

Είναι σαν δυο αντίθετες δυνάμεις που συνυπάρχουν και που είναι δύσκολο να τις ελέγξεις: από τη μια υπάρχει κάτι σαν απογοήτευση, μια αίσθηση γιατί το κάνω αυτό. Από την άλλη, υπάρχει ένα πείσμα, που είναι σχεδόν αυτόματο: όλη μου τη ζωή έκανα αυτό. Εάν παρουσιάζεται μια παράσταση, θα πάω, τελεία και παύλα.

Η ανταμοιβή

Όμως, εν μέσω αυτής της κρίσης σχετικά με την αξία της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στο εθνικό πλαίσιο, ποιά είναι τα κίνητρα που κάνουν αυτούς τους θαρραλέους να συνεχίζουν να παρουσιάζουν θεατρικά έργα στη Βενεζουέλα;

Η Ana Melo υποστηρίζει ότι η ανταμοιβή βρίσκεται σε αυτή τη σύντομη στιγμή μετά την παρουσίαση ενός έργου, όπου κάποιος σου λέει ότι αυτή η ιστορία που διηγήθηκες και αναπαρίστανες τον έκανε να σκεφτεί. Έτσι, το βραβείο είναι να γνωρίζεις ότι το μήνυμα ελήφθη, ότι θα παραμείνει στο μυαλό ενός ή περισσοτέρων και ότι, με κάποιο τρόπο, βγαίνει στην επιφάνεια μια ανησυχία που για κάποιο διάστημα κρατούσε κρυφή κάποιος και αλλάζει σε αυτούς που την είδαν να παίρνει μορφή, την έζησαν και την έκαναν δική τους.

[En la creación] hay dolor de por medio. Algo que te duele fuertemente. Cosas que se engendran a partir del dolor. En ese sentido es un proceso un poco tortuoso, pero sabroso también. Y de ahí que alguien diga que ha visto la obra y se quedó pensando, significa que hay eco de algún modo. Eso para mi es todo un pago.

El del teatro puede llegar a ser un trabajo titánico y es doloroso una vez que termina. Una vez que una obra llega a las tablas duele dejarla a ir. Sin embargo, siempre quedan cosas por decir, así que todo vuelve a empezar… Casi como un castigo griego. El teatro es la forma en la que puedes tomar todo lo que está pasando, pasarlo por un filtro, digerirlo desde otro punto de vista. Te conecta con algo emocional, te ayuda a entender desde la emoción, te hace preguntas.

[Στη δημιουργία] υπάρχει πόνος. Κάτι που σε πονάει πολύ. Πράγματα που γεννιούνται από τον πόνο. Με αυτήν την έννοια είναι μια διαδικασία βασανιστική και ευχάριστη συνάμα. Και όταν κάποιος λέει ότι είδε το έργο και τον άφησε με σκέψεις σημαίνει ότι έχει αντίκτυπο. Αυτό για μένα είναι όλη η πληρωμή.

Η δουλειά στο θέατρο μπορεί είναι γιγαντιαία και πονάει όταν τελειώνει. Όταν ένα έργο φτάνει στη σκηνή, είναι δύσκολο να το αφήσεις να φύγει. Παρ'όλα αυτά, πάντα μένουν πράγματα για να ειπωθούν, οπότε όλα ξεκινάνε απ'την αρχή…Σχεδόν σαν ελληνική τιμωρία. Το θέατρο είναι η μορφή στην οποία μπορείς να λάβεις όλα όσα συμβαίνουν, να τα περάσεις από ένα φίλτρο, να τα κατανοήσεις από μια άλλη οπτική γωνία. Σε συνδέει με κάτι συναισθηματικό, σε βοηθάει να καταλάβεις μέσω των αισθημάτων, σου κάνει ερωτήσεις.

Για τη Melo, η ανταμοιβή έρχεται και από την ίδια την αντίσταση μιας τέχνης που από τις αρχές της ήταν συνδεδεμένη με τις πολιτικές πραγματικότητες και που θα υπάρχει και θα αντιστέκεται όσο αναπτύσσονται  κοινωνικές ομάδες και δυναμικές. Με λίγα λόγια, όσο είμαστε ζωντανοί, θα υπάρχει ένα θέατρο που θα προσπαθεί να μεταφράσει την ανθρώπινη εμπειρία σε μια αισθητική πράξη, απαραίτητη για την εκτόνωση και για την αφύπνιση των συνειδήσεων.