Το άρθρο αυτό αποτελεί το τρίτο μέρος μιας σειράς δημοσιεύσεων, που αρχικά εμφανίστηκαν από τη συντάκτρια στο Medium. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το πρώτο και το δεύτερο μέρος.

Ξυπνάω τρομαγμένη, κοιτάζοντας στο σκοτάδι με τα μάτια ανοιχτά. Δεν ξέρω τι με ξύπνησε και η αίσθηση είναι μια σύγχυση που με παραλύει. Δεύτερη έκρηξη και πηδάω από το κρεβάτι, ακόμα μπερδεμένη για το τι συμβαίνει. Χρειάζονται λίγα λεπτά μέχρι να συνειδητοποιήσω τι γίνεται: ένας πανζουρλισμός κατσαρολικών, γειτόνων να ουρλιάζουν φωνών και θορύβου στο δρόμο. Μέχρι τότε, τα δακρυγόνα μπαίνουν στο διαμέρισμά μου, γεμίζουν τον τόπο, κλείνοντάς με μέσα σε ένα πυκνό και ασφυκτικό σύννεφο. Η καρδιά μου χτυπάει και ο φόβος σφυρίζει στο στήθος μου. Δεν θα βάλω τα κλάματα, επαναλαμβάνω στον εαυτό μου, εξαντλημένη αλλά προκλητική. Δεν θα κλάψω.

Σκουντουφλώ στο σκοτεινό διαμέρισμα. Άλλη μια έκρηξη. Είναι σχεδόν 11 το βράδυ, το τέλος μιας ιδιαίτερα έντονης και δύσκολης ημέρας. Είχα πάει για ύπνο λιγότερο από μια ώρα νωρίτερα, συγκλονισμένη από τα νέα της βίαιης καταστολής και των τρομακτικών ξυλοδαρμών πολιτών από την αστυνομία. Εξαντλημένη και απογοητευμένη από το ότι παρέμενα αβοήθητη σαν όμηρος στη χώρα τούτη. Προχωρώ με προσοχή τώρα, με τεντωμένα χέρια, ακούγοντας τον μεταλλικό ήχο από τα κατσαρολικά, το ρυθμικό ήχο των δακρυγόνων που σκάνε. Στη Βενεζουέλα, οι μέρες δεν φτάνουν ποτέ στο τέλος. Η βία παραμένει, συνεχίζεται, εξαπλώνεται. Κανονικό σημαίνει μια συλλογή από πόνους και τρόμους. Μια συλλογή από κλειστές πόρτες και μια γενική κατάσταση υποψίας. Έχουμε επιβιώσει με αυτό τον τρόπο πάνω από μια δεκαετία τώρα.

Όταν κοιτάω έξω από το παράθυρο, βλέπω τον τοξικό καπνό να ανεβαίνει από το δρόμο. Δεν μπορεί να φτάσει αρκετά μακριά και να με βλάψει, γιατί μένω στο δέκατο όροφο, αλλά η μυρωδιά φτάνει ως εδώ πάνω, ένα τσίμπημα που με κάνει να φταρνίζομαι και να αναπνέω με δυσκολία. Μια ομάδα Εθνοφρουρών μετακινούνται κρυφά μες στο σκοτάδι, κρατάνε ψηλά τα όπλα τους, πυροβολώντας προς τα πάνω. Δεν είμαι σχεδόν σε θέση να διακρίνω τις φιγούρες τους από τα φώτα του δρόμου. Σχηματίζουν μια γραμμή στο κέντρο της πλατείας. Φορούν κράνη και θώρακες. Και πυροβολούν. Πυροβολούν σε κτίρια, κάτω στον έρημο δρόμο. Μία, δύο, τρεις φορές. Παγωμένη, τους βλέπω με μια αίσθηση σουρεαλισμού και δυσπιστίας. Μια από τις εκρήξεις χτυπά με ηχώ και πέφτω κάτω, τα χέρια πάνω από το κεφάλι μου, τρέμοντας από την κορυφή μέχρι τα νύχια. Δεν θα βάλω τα κλάματα, επαναλαμβάνω από μέσα μου, εξοργισμένη τώρα. Δεν θα βάλω τα κλάματα.

Πολλοί από τους γείτονές μου γέρνουν έξω από τα παράθυρα, χειρονομούν και ουρλιάζουν με όσον αέρα έχουν τα πνευμόνια τους. Κάποιος βγάζει μια μεγάλη κατσαρόλα που αστράφτει στη γαλακτώδη λάμψη του φακού που κρατά. Τη χτυπάει με σφιχτή γροθιά, γεμάτος θυμό και αγωνία. Τον βλέπω να σκύβει στο κενό της νύχτας, φωνάζοντας με όλη του τη δύναμη. Η κακοφωνία του μετάλλου και της φωνής συνδυάζονται σε έναν ενιαίο ήχο.

“Γαμώ τους στρατιώτες! Γαμώ τους πάντες!”, φωνάζει. Η φωνή του είναι βραχνή και κουρασμένη. “Γαμώ! Υπάρχουν οικογένειες εδώ!”

Κάποιος άλλος ενώνεται μαζί του. Κραυγάζει κι αυτός συνθήματα, προσβολές, χυδαιότητες. Φωνές ξετρυπώνουν από παντού σε μια παράφωνη οχλαγωγία. Οι μόνες απαντήσεις από κάτω είναι εκρήξεις. Ξανά και ξανά. Τα δακρυγόνα πυκνώνουν, η ατμόσφαιρα αποπνικτική. Ένα φωτεινό λευκό τείχος κατά μήκος του δρόμου κρύβει τη θέα. Η εικόνα έχει μια απόκοσμη και βάναυση απόχρωση. Μια αδιανόητη εικόνα του δρόμου, το καθημερινό τοπίο ενός μέρους, που έχω δει καθημερινά για πάνω από είκοσι χρόνια.

Πονάει η ανάσα και μόνο. Τρίβω τα μάτια και βήχω. Η γειτόνισσά μου νεύει από το παράθυρό της. «Έλα στην πόρτα», φωνάζει. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω τα λόγια της από το θόρυβο και τα ουρλιαχτά γύρω μας. Κι άλλη έκρηξη. “Δολοφόνοι!” Η κραυγή πολλαπλασιάζεται, ανυψώνεται, πέφτει, τρέμει και κυλάει προς τα έξω. Στο δρόμο, οι εθνοφρουροί προχωρούν και εξαπλώνονται. Βλέπω τις σιλουέτες τους να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται στο σκοτάδι. Μια άξαφνη σπίθα φωτός. Και ο ήχος άλλης μιας έκρηξης γεμίζει όλο τον κόσμο, τον πνίγει. Ο λαιμός μου κλείνει.

Όταν ανοίγω την πόρτα, η γειτόνισσά μου γλιστράει το χέρι της γύρω από τους ώμους μου και βάζει ένα υγρό πανί στα χέρια μου. “Πλύνε το πρόσωπό σου με αυτό,” ψιθυρίζει, “για να βγάλεις το αέριο από πάνω σου, για να μην πάθεις τίποτα”. Γέρνει το κεφάλι της προς το δικό μου. “Θα γίνουν χειρότερα”, προσθέτει. Τρέμει φοβισμένη, όπως και εγώ. Σφίγγω το χέρι της μες στο δικό μου όσο γερά μπορώ. Δεν ξέρω αν φαινόταν έτσι.

“Πετάνε βόμβες σε κτίρια”, μου ψιθυρίζει νευρικά. “Λένε ότι από τη γωνιά του δρόμου, προσπαθούν να περάσουν μερικές μέσα”.

Με σπρώχνει προς το χολ. Μια ομάδα γειτόνων είναι συγκεντρωμένη εκεί, μισοκρυμμένοι στο σκοτάδι. Μια γυναίκα που θυμάμαι από ένα κοντινό διαμέρισμα κλαίει με αναφιλητά σε μια γωνιά. Οι κραυγές της ακούγονται μικρές, εύθραυστες, επώδυνες. Η γειτόνισσά μου ανασηκώνει τους ώμους και κοιτά τριγύρω. Αισθάνομαι την ανικανότητά της. Σαν τη δική μου. Όπως και όλων, υποθέτω.

“Δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Οι άνθρωποι στον κάτω όροφο μόλις βγήκαν”, μου εξηγεί σιγανά. “Ας περιμένουμε εδώ μέχρι να περάσουν τα πάντα. Βάλε αυτό στο πρόσωπό σου, να μπορείς να αναπνεύσεις”.

Υπακούω. Το κουρέλι είναι βουτηγμένο σε κάποιο υγρό με μια περίεργη μυρωδιά εσπεριδοειδών με κάτι που δεν αναγνωρίζω αμέσως. Άφησα τον εαυτό μου να γλιστρήσει στο πάτωμα δίπλα στην πόρτα. Η καρδιά μου χτυπάει τόσο δυνατά που δυσκολεύομαι να αναπνεύσω, ο λαιμός μου με σφίγγει σε έναν αργό τυφλό πανικό, που παλεύω να τιθασεύσω. Ακούω μια νέα έκρηξη. Μια εξαγριωμένη κραυγή. Τον ήχο από σπασμένο τζάμι. Τα αναφιλητά της γυναίκας στο διάδρομο γίνονται πιο δυνατά και γίνονται σαν παιδικό κλάμα. Ο φόβος είναι παντού, σαν μια αφόρητη δυσωδία που μου κλέβει την ανάσα.

Κλείνω τα αυτιά μου με τα χέρια μου και προσπαθώ να μείνω ήρεμη. Δεν θα βάλω τα κλάματα, λέω από μέσα μου. Δεν θα βάλω τα κλάματα, επαναλαμβάνω. Ακούμε κι άλλη έκρηξη.

Ο δρόμος είναι έρημος τώρα, με καμένα σκουπίδια και κομμάτια σπασμένων γυαλιών διασκορπισμένα παντού. Μια ασήμαντη σκηνή από κάποια τυχαία μάχη. Περπατώ προσεκτικά, προσπαθώντας να μην σκοντάψω. Μια γυναίκα που προχωρά λίγα μέτρα μακριά κουνάει το κεφάλι της και κλωτσάει κάτι που μοιάζει με αποκαΐδια ενός πλαστικού δοχείου.

“Ξέρεις τι πονάει περισσότερο;”, λέει όταν τη φτάνω. Το πρόσωπό της είναι θλιβερό. Όπως και το δικό μου, υποθέτω. “Δεν ξέρω τι θα συμβεί στη συνέχεια με όλες αυτές τις διαμαρτυρίες. Νιώθεις την οργή, τη μανία, αλλά δεν ξέρεις τι θα συμβεί μετά”.

Μαζί, περπατάμε μερικά μέτρα ακόμα. Τα αποκαϊδια μιας από τις αμέτρητες πολιτικές αφίσες σε όλη την πόλη είναι βουτηγμένα σε μια βρώμικη λακκούβα. Το βλέπω και με διαπερνά μια αίσθηση βαθιάς αηδίας. Σκέφτομαι όλα τα χρόνια των πολιτικών μαχών, των πολεμικών συζητήσεων. Του έμφυτου μίσους προς όλες τις κατευθύνσεις, που προέρχεται από έναν περιπλεγμένο πυρήνα μισαλλοδοξίας και φανατισμού. Σχεδόν δύο δεκαετίες ενός τυφλού αγώνα που προχωρά και υποχωρεί στις ιδιοτροπίες των ισχυρών, μια αντιπαράθεση που τροφοδοτείται από τη δυσαρέσκεια και την αδελφοκτονική χαιρεκακία. Πόσο κοντά είμαστε στην άβυσσο, αναρωτιέμαι, και αναγκάζω τον εαυτό μου να συνεχίσει να κινείται. Πόσο κοντά είμαστε στην τελική αντιπαράθεση; Θα φτάσει αυτή η στιγμή ποτέ;

Ένας ετοιμόρροπος φράχτης στέκεται ακόμα σε απόσταση δύο τετραγώνων από το σημείο όπου ζω, λερωμένος και μαυρισμένος με κάπνα από εκεί που η φωτιά έγλειψε το ξύλο. Κάποιος μου είπε ότι αρκετές από τις βόμβες δακρυγόνων που εκτοξεύτηκαν εκείνη τη νύχτα προσγειώθηκαν κοντά σε αυτή την άθλια οχύρωση. Μέσα από τη σύγκρουση ένστολων αξιωματούχων και διαδηλωτών, αυτό το φθηνό κατασκεύασμα ξύλου και πλαστικού χτυπήθηκε από πέτρες και σπασμένα μπουκάλια. Εξετάζω τις στάχτες που άφησε η φωτιά και προσπαθώ να σκεφτώ τη σκηνή στο μυαλό μου: η ομάδα των εισβολέων που κρύβονται στο σκοτάδι σε ένα ανάχωμα γεμάτο σκουπίδια, ακούγοντας τις ίδιες εκρήξεις με εμένα, αναπνέοντας τα ίδια δακρυγόνα, μην μπορώντας να ξεφύγουν ή να προστατευθούν. Επιταχύνω το βήμα μου, αηδιασμένη και τρεκλίζοντας. Τρομοκρατημένη από τις φρικιαστικές επιπτώσεις φόβων τόσο απτών όσο και φανταστικών.

Ένας επιζών ανάμεσα σε μια ομάδα ντόπιων που έχουν πάει να καλυφθούν σε μια αλάνα με κοιτά, προστατευόμενος από ένα από τα τελευταία κομμάτια τσίγκου στην κατοχή του. Το πρόσωπό του είναι τεντωμένο και βαθουλωμένο από την ένταση. Όπως και το δικό μου, μου υπενθυμίζω. Ακούω μια σπασμένη ξύλινη πόρτα να κλείνει κάπου πίσω μου. Κάνει έναν κούφιο ήχο, μικρό, μάταιο. Φέρνει τις σκέψεις μου πίσω στη βία, το θάνατο και το τοξικό σύννεφο που τύλιγε το δρόμο το προηγούμενο βράδυ. Εμείς που επρόκειτο να κληρονομήσουμε την εκπλήρωση των δικαίων της κοινωνίας, οι πιστοί στην επανάσταση του Ούγο Τσάβες, έπεσαν θύμα σε μια κολοσσιαία ιστορική φάρσα. Ποιοι είναι τα θύματα και οι εχθροί στις πρώτες γραμμές αυτού του οργισμένου ανταγωνισμού; Ποιοι θα είναι οι επιζώντες;

Η δυσωδία του δακρυγόνου παραμένει παντού. Ένα αόρατο ίχνος που υπενθυμίζει την ύπαρξη από κάτι σαθρό και δύσκολο να εκφραστεί επαρκώς. Στέκομαι στη μέση του δρόμου, σκεπτόμενη την εύθραυστη κανονικότητα γύρω μου. Υπάρχει κάτι εξωπραγματικό σε αυτό το όραμα του κοινού τόπου, της αδράνειας, της βίας από την άλλη πλευρά ενός φανταστικού συνόρου. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο έχουμε μάθει να ζούμε μετά από 20 χρόνια, κάθε μέρα, με την επιθετικότητα, την κακομεταχείριση και τον φόβο πλέον ένα κανονικό κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Πότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε κρατούμενοι ενός αποτυχημένου και βίαιου συστήματος; Πόσο περισσότερο πρέπει να κατανοήσουμε το πραγματικό πεδίο αυτής της τρέχουσας τραγωδίας; Ποια αδιανόητη καταστροφή θα είναι η επόμενη;

Ξέρω πολύ λίγα για τον εμφύλιο πόλεμο, ακόμη και αν νομίζω ότι μερικές φορές ξέρω πολλά. Δε γνωρίζω τίποτα για γενοκτονία και μαζική δολοφονία, παρά το πόσα έχω διαβάσει για τα θέματα αυτά σε βιβλία, άρθρα και προσωπικές αφηγήσεις. Το μόνο που ξέρω είναι η ανικανότητα, αυτή η αίσθηση του ακατανόμαστου τρόμου που εμπνέει όλα όσα βλέπω, όλα όσα σκέφτομαι. Παρακολουθώ τους περαστικούς που περπατούν αργά κάτω στο δρόμο, οι γυναίκες κρατούν παιδιά στην αγκαλιά τους, οι άνδρες σπεύδουν να διασχίσουν τη λεωφόρο. Πόσοι από εμάς καταλαβαίνουμε τι πραγματικά σημαίνει η τραγωδία της βίας; Πόσοι από εμάς συνειδητοποιούμε πραγματικά το τραυματικό κόστος μιας αντιπαράθεσης που μας στρεβλώνει σε ασυμβίβαστους εχθρούς; Στέκομαι και κοιτάω το δρόμο όπου μεγάλωσα, τις μικρές λεπτομέρειες, τους τόπους που ξέρω απ’ έξω. Ίχνη βίας παντού. Πότε η βία έγινε μέρος της ζωής μου; Από το καθημερινό τοπίο;

Δεν ξέρω, ή ακόμα χειρότερα: δεν θυμάμαι. Και η πιθανότητα να ξεχάσουμε, να χάσουμε αυτό το ομοιόμορφο βλέμμα τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον, είναι πιο οδυνηρό από οτιδήποτε άλλο, πιο δύσκολο να καταλάβουμε από κάθε άλλη σκέψη. Να είσαι όμηρος της ίδιας σου της μνήμης.

Στο αρτοποιείο, ένας άνδρας σχολιάζει δυνατά για τις διαδηλώσεις στους δρόμους του Καράκας. Η φωνή του είναι ραγισμένη, θυμωμένη, γεμάτη πόνο. Δεν κάνει αντάρτικη διακήρυξη ούτε εκφράζει πολιτική άποψη, αλλά μάλλον μια ειλικρινή καταγγελία ως κάποιος που ενδιαφέρεται. Το καθημερινό μας φορτίο.

“Κάτι πρέπει να γίνει, για καλό ή για κακό. Κάτι πρέπει να βγει από όλα αυτά”, επαναλαμβάνει σηκώνοντας τους ώμους του, κουνώντας το κεφάλι του. “Κάτι πρέπει να συμβεί για να κάνουμε τον κόσμο να καταλάβει πόσο σκατά είμαστε. Όλοι μας. Κανείς δεν είναι ασφαλής”.

Σιωπή. Οι πελάτες στη σειρά στο ταμείο γυρίζουν αλλού τα μάτια, κουνάνε τα κεφάλια τους, νευρικά καθαρίζουν το λαιμό τους. Ο άνθρωπος σφίγγει τις γροθιές του, το πρόσωπό του γεμάτο οργή.

“Λέω ψέματα; Όλοι μας την έχουμε γαμήσει, όχι;”

“Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να αγνοούμε τι συμβαίνει, κοιτάζουμε απ’ την άλλη και προσπαθούμε να συνεχίσουμε όπως προηγουμένως. Κανείς δεν θυμάται ότι θα πρέπει να σηκωθεί και να το αντιμετωπίσει αυτό”, λέει μια γυναίκα δίπλα στο ταμείο. “Σε αυτή τη χώρα ο καθένας συνεχίζει και ενεργεί σαν να μη συμβαίνει ποτέ τίποτα”.

Με ενοχλεί το παραιτημένο σχεδόν βαρεμένο ύφος, με το οποίο μιλάει. Αλλά δεν μπορώ επίσης να σταματήσω να σκέφτομαι την αλήθεια των λέξεών της. Κατά την τελευταία μιάμιση δεκαετία υπό τη διοίκηση του Τσάβες, οι περισσότεροι Βενεζουελάνοι αντιμετωπίζουν καθημερινά φόβο, ελπίδα, τρόμο και εξάντληση. Ένα κενό διάστημα χωρίς όνομα ή ορισμό, του οποίου η κενότητα φαίνεται να καθορίζει καλύτερα από οτιδήποτε άλλο στην ιστορία τη στιγμή αυτή που ζούμε. Ή ίσως απλά δεν υπάρχει ένα όνομα για αυτή τη χαλαρή αδιαφορία, αυτή τη ραγισμένη εξάντληση που συντρίβει την αστική μας συνειδητότητα, αυτή την απλή αντίληψη της πραγματικότητας που υπομένουμε μέρα με τη μέρα. Είναι ένα είδος κωφής μάχης ενάντια στο τίποτα, ενάντια στην απελπισία και την αγωνία.

Υπάρχει μια γενική μουρμούρα επιβεβαίωσης. Ο άνδρας αναστενάζει, κουνάει τους ώμους του. Το συναίσθημα χρωματίζει τα μάγουλά του, τον κάνει να σφίγγει τις γροθιές του. Συμπάσχω με την απογοήτευσή και την κούρασή του. Τη σιωπή του. Η σκηνή επαναλαμβάνεται χίλιες φορές, αντανακλά το στραβό πρόσωπο μιας χώρας βαθιά τραυματισμένης από το φόβο.

“Η Βενεζουέλα καταρρέει”, λέει ο άνδρας. “Εμείς καταρρέουμε και αναρωτιέμαι αν κάποιος από μας το γνωρίζει”.

Σκέφτομαι τα λόγια του, καθώς βγαίνω στο δρόμο ανάμεσα στα χαλάσματα μιας άνισης μάχης, με μια λεπτή πληγή που ποτέ δεν κλείνει, την μακρόσυρτη αίσθηση ότι δεν αναγνωρίζω τη χώρα που ζω. Με την εθνική μας ταυτότητα να σπάει και να καταρρέει σε ένα μείγμα θλίψης και αργή, ατελείωτη, βαθιά ταλαιπωρία. Αυτό το αίσθημα του να μην ανήκεις πουθενά και χωρίς ιστορία.

Στο σαλόνι του σπιτιού μου, προσπαθώ να μην κλάψω. Αλλά παραδίνομαι, φυσικά, λόγω της βαθιάς αγωνίας που μεταφέρω παντού. Λόγω της καθημερινής φρίκης, εξαιτίας αυτής της Βενεζουέλας που δεν είναι δική μου αλλά πρέπει να αντέξω. Αναρωτιέμαι πόσο καιρό μπορώ να αντισταθώ, να αποφύγω αυτή την πραγματικότητα που πάει να με συντρίψει. Τι θα συμβεί μετά; Και, φυσικά, δεν έχω απαντήσεις. Ποτέ δεν είχα και υποθέτω ότι ποτέ δεν θα έχω. Και αυτό το βλέμμα στο κενό – στην άβυσσο – είναι δύσκολο να το αντέξω. Μια βαθιά αίσθηση φόβου έχει γίνει τρόπος ζωής.