Αλήθειες από την πρώτη γραμμή της κλιματικής αλλαγής στο Βορρά της Ευρώπης

Το άρθρο αυτό βασίζεται σε ένα δημοσίευμα ^[1] της Melanie Mattauch για την 350.org, μια οργάνωση που δημιουργεί ένα κίνημα για το κλίμα του πλανήτη, και αναδημοσιεύεται εδώ ως μέρος συνεργασίας με το Global Voices.

Οι αυτόχθονες Λάπωνες ζούνε στις αρκτικές περιοχές της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Φινλανδίας και της Ρωσίας, στην πρώτη γραμμή της κλιματικής αλλαγής. Παρακάτω παρουσιάζονται τέσσερις ιστορίες Λαπώνων, που λένε τη δική τους αλήθεια για το τι σημαίνει κλιματική δικαιοσύνη για αυτούς.

“Ως εκτροφέας ταράνδων, εξαρτάσαι πολύ από τη φύση”

Η Αρκτική θερμαίνεται δύο φορές ταχύτερα από ό,τι ο μέσος όρος του πλανήτη. Από το 1900 οι μέσες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί κατά 3,5 ^[2]βαθμούς Κελσίου. Τον περασμένο χειμώνα οι θερμοκρασίες που καταγράφηκαν έκαναν τους επιστήμονες να μιλήσουν για “Αρκτικούς καύσωνες.”

Πιο θερμές και ολοένα και πιο απρόβλεπτες συνθήκες απειλούν την επιβίωση των κοινοτήτων των Λαπώνων.

Το μεταβαλλόμενο κλίμα θέτει μια τεράστια απειλή στους ταράνδους, οι οποίοι πασχίζουν να βρούνε αρκετή τροφή, όταν η τήξη και η πήξη καλύπτουν το έδαφος κάτω από τα στρώματα του πάγου. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μαζική λιμοκτονία μεταξύ των ταράνδων.

Τα προβλήματα αυτά επιδεινώνονται από τη δασική βιομηχανία και τα μεγάλα έργα υποδομής, όπως τα αιολικά πάρκα ή τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς που αποκόπτουν τις πορείες και τους βοσκότοπους των κοπαδιών των ταράνδων. Οι υποδομές εξόρυξης και μαζικής ανανεώσιμης ενέργειας επεκτείνονται σε μεγάλο βαθμό στη Λαπωνία, έχοντας σοβάρο αντίκτυπο στην επιβίωση των Λαπώνων.

Ο Jonas Vannar μοιράζεται την εμπειρία του του ως παραδοσιακός Λάπωνας εκτροφέας ταράνδων στο παρακάτω βίντεο. “Ως εκτροφέας ταράνδων εξαρτάσαι πολύ από τη φύση. Είναι ταυτόχρονα η μεγαλύτερη πρόκληση και η μεγαλύτερα χαρά”, λέει ο ίδιος.

Σημείωση: Η “Sameby”, που μεταφράζεται ως “χωριό Λαπώνων” σε αυτό το βίντεο, είναι μια οικονομικού χαρακτήρα ένωση εκτροφέων ταράνδων που μοιράζονται μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Η έκφραση “χωριό Λαπώνων” έχει αποικιακή κληρονομιά που απορρέει από νόμους για αγρότες και αποίκους, τους οποίους επέβαλε η σουηδική κυβέρνηση στον νομαδικό πληθυσμό των Λαπώνων.

“Υπάρχει ο κίνδυνος για ‘πράσινη αποικιοκρατία'”

Ο αριθμός των Λαπώνων που ψαρεύουν ακόμα με τους παραδοσιακούς τρόπους μειώνεται ραγδαία. Ο Áslat Holmberg είναι ένας από τους λίγους νέους ανθρώπους που εξακολουθεί να ψαρεύει με τους παραδοσιακούς τρόπους. Το ψάρεμα υπήρξε καθοριστικό στοιχείο για αυτόν προκειμένου να κερδίσει γνώση της παράδοσης και να μάθει τη λαπωνική γλώσσα.

Το καλοκαίρι αυτό δεν θα του επιτρέψουν να ψαρέψει στα ποτάμια στα οποία πάντα ψάρευε η οικογένειά του. Οι νέοι κανονισμοί για το ψάρεμα που επέβαλε η Νορβηγία και η Φινλανδία απαγορεύουν το παραδοσιακό ψάρεμα των Λαπώνων. Παρόλο που τα έθιμα των Λαπώνων δίνουν προτεραιότητα στη φύση πάνω από όλα, οι παραδοσιακοί τρόποι ψαρέματος είναι πλέον αυτοί που απαγορεύονται κυρίως.

Ο Áslat εξηγεί πώς αυτό το είδος “πράσινης αποικιοκρατίας” κάνει όλο και πιο δύσκολο να κρατήσουν οι Λάπωνες ζωντανή την επιβίωση, την κληρονομιά και τον πολιτισμό τους: “…υπάρχει ο κίνδυνος για ‘πράσινη αποικιοκρατία’ όπου τεράστιες εκτάσεις, που συνήθως χρησιμοποιούν αυτόχθονες πληθυσμοί όπως οι Λάπωνες […], θεωρούνται κενές περιοχές που θα χρησιμοποιηθούν με άλλους τρόπους.”

“Συνεχής εκμετάλλευση της φύσης εδώ”

Οι Λάπωνες βιώνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την εκμετάλλευση της φύσης πολύ περισσότερο, παρόλο που φέρουν τις λιγότερες ευθύνες για αυτές. Αντίθετα, ο κόσμος μπορεί να ψάξει να βρει στους Λάπωνες λύσεις για αυτές τις κρίσεις.

Η Anne-Maret Blind μοιράζεται αυτό που της έμαθε ο παππούς της για τον τρόπο ζωής των Λαπώνων, τις αξίες τους και τις προοπτικές.

“Μας έχουν μένει 2% υπεραιωνόβια δάση στη Σουηδία. Μόνο αυτό έχουμε,” λέει η ίδια:

It hurts in my whole body and soul, in all of me. You will get depressed if you think about it too much. … But I know that there is constant exploitation of nature up here.

Πονάει σε όλο μου το σώμα και την ψυχή, σε όλο μου το είναι. Θα σας πιάσει κατάθλιψη αν το σκεφτείτε πάρα πολύ…Αλλά ξέρω ότι υπάρχει συνεχής εκμετάλλευση της φύσης εδώ.

“Δεν είμαστε μόνο εμείς οι Λάπωνες που πληρώνουμε το τίμημα”

Όπως σε πολλούς άλλους αυτόχθονες πληθυσμούς, η εκμετάλλευση της φύσης, ο ρατσισμός και οι κανόνες που επιβάλλουν οι αποικιοκρατικές δομές της εξουσίας που αποσκοπούν στο κέρδος, προκαλούν μεγάλη ζημιά στις κοινότητες των Λαπώνων. Η κλιματική αλλαγή και η απώλεια φύσης και ταυτότητας θεωρούνται καθοριστικοί παράγοντες που αυξάνουν τα ποσοστά αυτοκτονιών ^[3][en], για παράδειγμα.

Ο Mio Negga και η Sarakka Gaup ταξιδεύουν έχοντας ως παιχνίδι να πούνε τις αλήθειες τους για αυτά τα ζητήματα στη Λαπωνία, σαν έναν τρόπο να θεραπευτούν και να προχωρήσουν προς ένα καλύτερο μέλλον. Τα ζητήματα αυτά μας αφορούν όλους, λέει ο Mio:

The point is that it should stop being about money. It should be about taking care of what we have left… It’s not only us Saami that pay the price. We will destroy our planet.

Το θέμα είναι ότι θα πρέπει να σταματήσει να είναι το ζήτημα τα λεφτά. Το ζήτημα θα πρέπει να είναι να φροντίζουμε αυτό που μας έχει απομείνει…Δεν είμαστε μόνο εμείς οι Λάπωνες που πληρώνουμε το τίμημα. Θα καταστρέψουμε τον πλανήτη μας.