Τα Cempohualxochitl, Ñe'ẽpoty Guaraníme και Qhichwa simi είναι μερικά μόνο από τα άρθρα στη Βικιπαίδεια γραμμένα σε μερικές από τις ιθαγενείς γλώσσες σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, όπως η ναχουάτλ (Huiquipedia), η κέτσουα (Wikipidiya) και η γκουαρανί (Vikipetã).
Ο ιδρυτής Jimmy “Jimbo” Wales περιγράφει τη Wikipedia ως “… μια προσπάθεια να δημιουργήσει και να διανείμει μια ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια της υψηλότερης δυνατής ποιότητας σε κάθε ένα άτομο στον πλανήτη στη δική του γλώσσα”. Στην κεντρική σελίδα του Ιδρύματος Wikimedia αναφέρεται επίσης:
“Imagine a world in which every single human being can freely share in the sum of all knowledge. That's our commitment”.
Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο κάθε άνθρωπος μπορεί να μοιραστεί ελεύθερα το σύνολο όλης της γνώσης. Αυτή είναι η δέσμευσή μας.
- Αγγλικά – 5.324.403 άρθρα
- Σουηδικά – 3.782.312 άρθρα
- Σεμπουάνο – 3.705.677 άρθρα
- Γερμανικά -2.017.176 άρθρα
- Ολλανδικά -1.889.392 άρθρα
- Γαλλικά – 1.829.771 άρθρα
- Ρωσικά - 1.363.717 άρθρα
- Iταλικά – 1.323.560 άρθρα
- Ισπανικά – 1.306.439 άρθρα
Πηγή: Wikipedia Statistics, Oκτώβριος 2016.
Σύμφωνα με αυτήν την αρχή, ο δικτυακός τόπος ξεκίνησε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2001 και σήμερα παρέχει περισσότερα από 37 εκατομμύρια άρθρα σε 287 γλώσσες, γραμμένα σε συνεργατική βάση από εθελοντές από όλο τον κόσμο.
Ο αριθμός των εγγραφών της Βικιπαίδειας που δημοσιεύονται σε αυτόχθονες λατινοαμερικανικές γλώσσες είναι, ωστόσο, πολύ μικρός και σήμερα ανέρχεται σε 19.900 άρθρα στην κέτσουα, 9.940 άρθρα στη ναχουάτλ, 3.830 στην αϊμάρα και 3.128 στην γκουρανί.
Είναι γνωστό ότι οι αυτόχθονες γλώσσες σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν αργά εξαφάνιση. Αυτή η πιθανότητα θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην απώλεια μιας πηγής γλωσσικών πληροφοριών, καθώς και των τοπικών εθίμων και παραδόσεων και ενός σαφούς τρόπου κατανόησης των περιφερειακών ιστορικών διαδικασιών.
Όταν εξαφανίζεται μια γλώσσα, χάνεται επίσης ένα μοναδικό όραμα για τον κόσμο, το οποίο περιλαμβάνει το δικό του σύστημα αξιών, την ιδιαίτερη φιλοσοφία και τα ιδιόμορφα πολιτιστικά χαρακτηριστικά του. Η εξαφάνισή του αντιπροσωπεύει μια ανεπανόρθωτη απώλεια μοναδικής γνώσης, η οποία έχει εξομοιωθεί στη γλώσσα εδώ και πολλούς αιώνες.
Είναι προφανές ότι για να μπορούν οι αυτόχθονες να συμμετέχουν πλήρως στις αναδυόμενες κοινωνίες της γνώσης, πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν πλήρως τη δική τους γλώσσα στο διαδίκτυο. Ως εκ τούτου, η εξάρτηση από ψηφιακές πλατφόρμες, όπως η Wikipedia, περιορίζει στο μέτρο του δυνατού το ψηφιακό χάσμα και το υπάρχον κενό γνώσης. Είναι επομένως ζωτικής σημασίας οι αυτόχθονες γλώσσες και οι κοινότητές τους να έχουν πρόσβαση σε ένα πολυγλωσσικό διαδίκτυο, με περιεχόμενο υψηλής ποιότητας που δημιουργείται όχι μόνο σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο αλλά και σε τοπικό επίπεδο.
Από πολιτιστική άποψη, οι ομιλητές μη κυρίαρχων γλωσσών πρέπει να μπορούν να εκφραστούν ηλεκτρονικά στη μητρική τους γλώσσα κατά τρόπο ουσιαστικό. Το Διαδίκτυο πρέπει να είναι μια πολυγλωσσική αρένα, όπου κάθε πολιτισμός και κάθε γλώσσα μπορεί να απολαύσει τον δικό της χώρο.
Και στο πλαίσιο αυτό βλέπουμε να τίθενται ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι αυτόχθονες γλώσσες ήταν σε θέση να εγκαθιδρυθούν σε αυτή την πλατφόρμα. Ποιοί είναι οι συντάκτες που προωθούν αυτόν τον ιστότοπο; Ποια είναι τα κίνητρά τους; Τι προκλήσεις αντιμετωπίζουν;
Για να απαντήσει σε μερικές από αυτές τις ερωτήσεις και για να υποστηρίξει μελλοντικά έργα Wikipedia σε μητρικές γλώσσες, ο οργανισμός Global Voices ξεκίνησε ένα έργο στη μελέτη της Wikipedia σε αυτόχθονες γλώσσες τον Οκτώβριο του 2016 μέσω της πρωτοβουλίας τους, Rising Voices, και με την υποστήριξη του Προγράμματος Επιχορηγήσεων από το Ίδρυμα Wikimedia. Πρόκειται ουσιαστικά για μια πρωτοβουλία δημιουργίας γνώσεων, η οποία έχει ως κύριο σκοπό την τεκμηρίωση και την αξιολόγηση της θέσης της Βικιπαίδειας σε σχέση με τις αυτόχθονες γλώσσες, προκειμένου να προσδιοριστούν οι σημερινές δυνατότητες και οι δυσκολίες που συνδέονται με τη δημιουργία και τη διατήρηση της μακροπρόθεσμης συμμετοχής, ιδίως από τους γηγενείς ομιλητές.
Ο ερευνητής και ο ψηφιακός ακτιβιστής της ζαποτέκικης γλώσσας, Rodrigo Pérez Ramírez, διήθυνε τη μελέτη σε στενή συνεργασία με τους υπάρχοντες συντάκτες ιθαγενών γλωσσών στην Wikipedia, καθώς και με το Ίδρυμα Wikimedia και τις θυγατρικές του, τους αναγνώστες, ιθαγενείς οργανώσεις, ακαδημαϊκούς και το Global Voices .
Σκοποί της μελέτης οι εξής:
- Τεκμηρίωση για το ιστορικό και το πλαίσιο των 25 ιστότοπων Wikipedia με γηγενείς γλώσσες μέσω συνεντεύξεων με τους σχετικούς συντάκτες και να εξετάσουν πιο προσεκτικά τις τεχνικές, γλωσσικές και κοινωνικοπολιτιστικές προκλήσεις.
- Ανάλυση της τρέχουσας ζήτησης, καθώς και των επιπτώσεων και της πιθανής χρήσης αυτών των έργων της Wikipedia από διάφορους πληθυσμούς.
- Προσδιορισμός των καλών πρακτικών και των διδαγμάτων που αντλήθηκαν και να εκπονηθούν συστάσεις για μελλοντικές πρωτοβουλίες, οι οποίες θα βασίζονται στα αποδεικτικά στοιχεία, τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, τη βιωσιμότητα και τον αντίκτυπο που επιτεύχθηκε από αυτό το έργο της Wikipedia σε αυτόχθονες γλώσσες.
Η μελέτη θα είναι παρατηρητική, περιγραφική και εξερευνητική και θα απαιτήσει αξιολόγηση των επιτευγμάτων, των επιτυχιών και των προκλήσεων των έργων γηγενούς γλώσσας στη Wikipedia. Θα εξετάσει επίσης τη χρησιμότητα αυτής της συμβολής, η οποία επέτρεψε την πρόσβαση σε πληροφορίες γραμμένες σε αυτόχθονες γλώσσες. Ωστόσο, ο βασικός εκπαιδευτικός σκοπός αυτής της άσκησης είναι να εξορθολογίσει τις γνώσεις και τις εμπειρίες των επιμελητών ιθαγενών-γλωσσών στον κυβερνοχώρο, καθώς και να αναλύσει τόσο τις δυνατότητες όσο και τις προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσουν.
Η μελέτη θα υποδιαιρεθεί σε δύο μέρη σε μεθοδολογική βάση. Το πρώτο μέρος θα περιλαμβάνει μια ποιοτική και κριτική ανασκόπηση, προκειμένου να εντοπιστούν οι δυνατότητες και οι δυσκολίες που συνδέονται με τη διασφάλιση ότι οι γηγενείς ομιλητές είναι σε θέση να συμμετάσχουν πλήρως στη δημιουργία έργων της Wikipedia σε αυτόχθονες γλώσσες. Το δεύτερο μέρος θα ακολουθήσει μια πιο εμπειρική πορεία και θα επιδιώξει να εφαρμόσει εθνογραφικές μεθοδολογίες για τον προσδιορισμό των ορθών πρακτικών και των διδαγμάτων και να προβεί σε συστάσεις για μελλοντικές πρωτοβουλίες με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία, τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη βιωσιμότητα και τον αντίκτυπο από το εγχείρημα αυτό της Wikipedia.
Βραχυπρόθεσμα, η μελέτη διεξήχθη μεταξύ 20 Νοεμβρίου 2016 και 30 Μαΐου 2017. Γεωγραφικά, περιορίστηκε στην τεκμηρίωση υφισταμένων περιπτώσεων στη Λατινική Αμερική.
Η μελέτη στοχεύει επίσης στη συγκέντρωση πληροφοριών από διάφορους συμμετέχοντες στην έρευνα, με την ελπίδα ότι οι απόψεις τους θα συμβάλουν στην ενίσχυση της πρωτοβουλίας, θα επιτρέψουν την επίτευξη συμπερασμάτων και θα προτείνουν τρόπους καλύτερης υποστήριξης των αυτόχθονων κοινοτήτων με τη δημιουργία και τη μετάδοση περιεχομένου σε τοπικό επίπεδο Τόσο σε απευθείας σύνδεση όσο και μέσω μεθόδων μαζικής επικοινωνίας, εισάγοντας ταυτόχρονα νέες γλώσσες στον ψηφιακό κόσμο και με πολυγλωσσική πρόσβαση σε ψηφιακούς πόρους στον κυβερνοχώρο.
Η Wikipedia σε αυτόχθονες γλώσσες προσφέρει τεράστιες δυνατότητες για τη βελτίωση της ελεύθερης κυκλοφορίας πληροφοριών και ιδεών σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η πρόοδος της μελέτης θα διατεθεί μέσω της ιστοσελίδας Activismo Lenguas και μέσω του Meta site της Wikimedia (σε εξέλιξη), όπου θα δημιουργηθεί μια επιγραμμική έρευνα, που θα δίνει τη δυνατότητα στους αναγνώστες να δίνουν ανάδραση και να συμβάλλουν στη μελέτη.