Χιλιάδες διαμαρτύρονται στην Κωνσταντινούπολη εναντίον της διαφθοράς και της κυβέρνησης του Ερντογάν το Δεκέμβριο του 2013. Ένα πανό με τις φωτογραφίες του Φετουλάχ Γκιουλέν και του πρωθυπουργού Eρντογάν αναφέρει: “Κανείς δεν είναι καλύτερος από τον άλλον”. Fulya Atalay, © Demotix.
Ο Ιωσήφ Στάλιν περιγράφει το έργο των συγγραφέων σαν κάτι παρόμοιο με τη «μηχανική των ανθρώπινων ψυχών [1]». Αναφερόταν όχι απλά σε οποιοδήποτε είδος γραφής, αλλά στη γραφή της προπαγάνδας.
Σήμερα στην Τουρκία, υπό την ηγεσία του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), αυτό το είδος “μηχανικής” έχει αποδειχθεί σχετικά επιτυχημένο. Αμέσως μετά τις διαμαρτυρίες στο Πάρκο Γκεζί [2] το 2013, ο τότε πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε να πείσει την πολιτική του βάση ότι οι διαδηλώσεις δεν ήταν τίποτε άλλο από το έργο ενός “λόμπι διεθνών συμφερόντων”.
Η Κριστιάν Αμανπούρ του CNN ήταν αγανακτισμένη, όταν η τουρκική φιλοκυβερνητική εφημερίδα Takvim δημοσίευσε μια ψεύτικη συνέντευξή της, στην οποία «ομολόγησε» ότι αναγκάστηκε να καλύψει τις διαδηλώσεις του Γκεζί κατά τρόπο που είχε αρνητικό αντίκτυπο για την Τουρκία. Στιγμιότυπο [3]από το ρεπορτάζ της καθημερινής Hurriyet σχετικά με το θέμα.
Έχει διαφυλάξει το μύθο του “παράλληλου λόμπι” – μια ταμπέλα για πραγματικούς και επινοημένους αντιπάλους – σε αμέτρητες δημόσιες ομιλίες από τότε. Τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ ήταν απαραίτητα για να βοηθήσουν στην διάχυση του μηνύματος.
Από τη CIA [4], τη διεθνή εβραϊκή συνωμοσία [5], ως ένα λόμπι επιτοκίων [6], ως τη Lufthansa Airlines, [7] σε μια μυστηριώδη τηλεκινητική επίθεση [8]από σκοτεινές [4]δυνάμεις. ο κατάλογος των αποκαλούμενων “λόμπι” έχει γίνει εκτεταμένος. Αλλά μόνο ένας άνθρωπος ήταν αρκετά αμφιλεγόμενος για να προσφέρει στον πραγματικό, ζωντανό και αναπνέοντα εχθρό να φτάσει την κρατική προπαγάνδα στο επόμενο επίπεδο.
Ο Φετουλάχ Γκιουλέν, ένας Τούρκος ιεροκήρυκας και οραματιστής με έδρα την Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, ήταν σύμμαχος του Ερντογάν, προτού γίνει εχθρός του. Μετά την πρώτη σαρωτική νίκη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης το 2002, το ζευγάρι εργάστηκε μαζί για να διαμορφώσει εκ νέου την τουρκική πολιτική, η οποία κυριαρχούνταν μακράν από μια κοσμική στρατιωτική ελίτ. Όμως, καθώς ο Ερντογάν φαινόταν να επεκτείνει τη δύναμή του, η αναμφισβήτητη επιρροή του Γκιουλέν εντός της κυβέρνησης έγινε εμπόδιο. Μέχρι τη στιγμή που έλαβαν χώρα οι διαδηλώσεις στο Πάρκο Γκεζί, φέρεται να είχε καταρρεύσει [9]. Δεδομένου ότι έλαβε χώρα πέρυσι μια προσπάθεια πραξικοπήματος, για το οποίο η κυβέρνηση κατηγορεί τον Γκιουλέν, έχουν φτάσει στο ζενίθ βίαιες επιθέσεις στο δίκτυο του ιεροκήρυκα στα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση ΜΜΕ.
Η εικόνα ενός εχθρού
Αν και εξακολουθούν να υπάρχουν αξιόπιστες υποψίες σχετικά με τη συμμετοχή του Γκιουλέν στην αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, άλλες κατηγορίες που επιβλήθηκαν σε αυτόν ήταν ελαφρώς γελοίες.
Μεταξύ αυτών είναι η πρόταση, που υποδείχθηκε από τον ίδιο τον Ερντογάν [10], ότι το κίνημα του Γκιουλέν ίσως ήταν υπεύθυνο για την κατάρριψη ενός ρωσικού αεροσκάφους, το οποίο φέρεται ότι εισήλθε στον τουρκικό εναέριο χώρο κατά τη διάρκεια αποστολής στη Συρία στα τέλη του 2015. Η Άγκυρα προσπαθούσε να επισκευάσει τις κατεστραμμένες σχέσεις με τη Μόσχα, όταν έκανε τον παραπάνω ισχυρισμό ο Ερντογάν.
Φιλοκυβερνητικές φυλλάδες ισχυρίστηκαν επίσης ότι η δολοφονία του απεσταλμένου της Ρωσίας στη χώρα το 2016 ήταν το έργο γκιουλενιστή. Φωτογραφία [11]από την ιστοσελίδα της ομάδας υπεράσπισης «Σιωπηλή Τουρκία».
Σαφώς, ο Φετουλάχ Γκιουλέν και το κίνημά του εξυπηρετούν τον ίδιο ευρύ και βολικό σκοπό, τον οποίο εξυπηρετούσαν και για τον Στάλιν οι Τροτσκιστές και οι τσαρικοί. Βοηθούν τον αυτοκράτορα να προσδώσει αξιοπιστία σε πράξεις που διαφορετικά δεν θα είχαν νόημα, και με αυτόν τον τρόπο να νικήσει τους πραγματικούς εχθρούς του: την αλήθεια και τη δημοκρατία.
Erdogan demands brown uniforms for Turkey coup defendants after suspect wears ‘Hero’ t-shirt in court https://t.co/5Esn9zLEuB [12] via Yahoo!
— THE WORLD NOW (@WorldNewsNgayon) August 8, 2017 [13]
Ο Ερντογάν απαιτεί καφέ φόρμες για τους υπερασπιστές του τουρκικού πραξικοπήματος, αφότου ύποπτος φορά στο δικαστήριο μπλούζα με το έμβλημα “Ήρωας”
Σε ιστολόγιο [14]της Washington Post blog, [14] που εξερευνά για ποιο λόγο οι αυταρχικοί ηγέτες καταφεύγουν σε ψέματα, ο Χavier Marquez επισημαίνει:
In open democracies, a public commitment to certain implausible claims (e.g., the claim that Barack Obama was a Muslim, or was not born in the U.S.) may draw sharp lines between groups, mobilizing supporters while enraging the opposition without being “literally” believed. But implausible lies are more important in the murky environments of many authoritarian regimes, where secrecy and fear make it difficult for rulers to know if their subordinates are truly loyal. These regimes typically need to “dramatize” their cohesion, showing in convincing ways that they are in fact unified to deter internal challengers.
Στις ανοιχτές δημοκρατίες, μια δημόσια δέσμευση για ορισμένες αβάσιμες αξιώσεις (π.χ. ο ισχυρισμός ότι ο Μπαράκ Ομπάμα ήταν μουσουλμάνος ή δεν γεννήθηκε στις ΗΠΑ) μπορεί να χαράξει οξείες γραμμές μεταξύ των ομάδων, κινητοποιώντας υποστηρικτές, εξοργίζοντας την αντιπολίτευση χωρίς να πιστεύεται “κυριολεκτικά”. Αλλά τα απίστευτα ψέματα είναι πιο σημαντικά στο σκοτεινό περιβάλλον πολλών αυταρχικών καθεστώτων, όπου η μυστικότητα και ο φόβος δυσκολεύουν τους κυβερνήτες να γνωρίζουν αν οι υφιστάμενοί τους είναι πραγματικά πιστοί. Αυτά τα καθεστώτα τυπικά πρέπει να «δραματοποιήσουν» τη συνοχή τους, δείχνοντας με πειστικούς τρόπους ότι στην πραγματικότητα είναι ενωμένοι για να αποτρέψουν τους εσωτερικούς αμφισβητίες.
Πράγματι, η εμπορία «μη αξιόπιστων αξιώσεων» έχει γίνει κανόνας στην Τουρκία. Στην καταστολή [15]που ακολούθησε το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα [16]του περασμένου έτους, περισσότεροι από 100.000 υπάλληλοι έχασαν τη δουλειά τους.
Η κυβέρνηση βλέπει γκιουλενιστές εχθρούς του κράτους οπουδήποτε θέλει, ειδικά σε ό,τι υφίσταται ακόμα ως ελεύθερος Τύπος.
In countries like Turkey the free press is now behind bars. The remaining press became Erdogan's propaganda aparatus.
— Chris taylor (@Nightrider1001) August 23, 2017 [17]
Σε χώρες όπως η Τουρκία, η ελευθεροτυπία βρίσκεται πίσω από τα κάγκελα της φυλακής. Ο υπολειπόμενος Τύπος έγινε το εργαλείο προπαγάνδας του Ερντογάν.
Deniz has been arrested because of covering Erdoğan's son-in-law's leaked e-mails. Detained for terror propaganda. Is Journalism terror?
— Bülent Mumay (@bulentmumay) February 27, 2017 [18]
O Deniz συνελήφθη, επειδή κάλυψε δημοσιογραφικά τα email που διέρρευσαν και ανήκαν στον γαμπρό του Ερντογάν. Κρατείται για κρατική προπαγάνδα. Είναι τρομοκρατία η δημοσιογραφία;
#Erdogan [19] mixes terror propaganda and free speech. But what about good old independent journalism? https://t.co/3xE6LP3u09 [20]@CPJ_Eurasia [21]
— jean-paul marthoz (@jpmarthoz) January 24, 2016 [22]
Ο Ερντογάν μπλέκει την προπαγάνδα περί τρόμου και την ελευθερία του λόγου. Τι απέγινε όμως η παλιά καλή ανεξάρτητη δημοσιογραφία;
“There can be no unlimited freedom of press… The West does the same to her journalists” President Erdoğan at foreign investors meeting. pic.twitter.com/2RPACYTyoV [23]
— dokuz8 NEWS (@dokuz8_EN) July 12, 2017 [24]
“Δεν μπορεί να υπάρχει απεριόριστη ελευθερία Τύπου…Η Δύση κάνει το ίδιο για τους δημοσιογράφους της”. Ο Πρόεδρος Ερντογάν σε συνάντηση με ξένους επενδυτές.
Διεθνής καταστολή
Η καταστολή του Ερντογάν έχει επεκταθεί και στους διεθνείς επισκέπτες και στις ξένες κυβερνήσεις.
Στις 5 Ιουλίου, η τουρκική αστυνομία εισέβαλε σε εκπαίδευση για Τούρκους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένα από τα νησιά της Κωνσταντινούπολης, συλλαμβάνοντας [25]όλους τους συμμετέχοντες καθώς και δύο εκπαιδευτές από το εξωτερικό. Η υπόθεση έχει πλέον διεθνώς αναγνωριστεί ως #Istanbul10 [26]. Οι κρατούμενοι κατηγορούνται [27]ότι “διαπράττουν έγκλημα στο όνομα τρομοκρατικής οργάνωσης χωρίς να είναι μέλος”.
Erdoğan attacks foreign press, foreign analysts and foreign embassies for supporting or tolerating Turkey's enemies.
— Ankaralı Jan (@06JAnk) July 16, 2017 [28]
O Eρντογάν επιτίθεται στον ξένο τύπο, σε ξένους αναλυτές και ξένες πρεσβείες, επειδή υποστηρίζουν ή ανέχονται τους εχθρούς της Τουρκίας.
Επιπλέον, το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας έχει ενημερώσει τον κόσμο ότι πιστεύει πως η μάστιγα των γκιουλενιστών είναι ενεργή και πέρα από τα σύνορα της χώρας.
Εκτός Τουρκίας, ο Γκιουλέν είναι περισσότερο γνωστός ως εκπαιδευτικός: σχολεία που χρησιμοποιούν την προσέγγισή του στην εκπαίδευση βρίσκονται σε περίπου εκατό χώρες σε όλο τον κόσμο. Ακόμη και πριν από το πραξικόπημα του 2016, η Τουρκία είχε αρχίσει να ασκεί μεγάλη πίεση σε πολλές χώρες – κυρίως στην Αφρική και την Κεντρική Ασία [29]- για να κλείσουν τα σχολεία. Αυτή η πίεση έχει επιταχυνθεί έπειτα από το αποτυχημένο πραξικόπημα.
Κατά ειρωνικό τρόπο, πριν από την διάσπαση του Ερντογάν με τον Γκιουλέν, τα σχολεία θεωρούνταν ιδρύματα αριστείας, που δημιούργησαν τουρκόφιλους σε μεγάλο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου και συνέβαλαν στην αυξανόμενη «ήπια δύναμη» της χώρας. Γράφοντας για το Al-Monitor το 2015, ο Fehim Tastekin επεσήμανε [30]την αντιπαραγωγική φύση της προσπάθειας να κλείσουν τα σχολεία.
Δυστυχώς, εάν η ένταση της κρατικής προπαγάνδας τα τελευταία χρόνια δεν είναι κάτι περαστικό, ο Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τις θεωρήσεις περί «ήπιας δύναμης».