Οι Μποράνα: μες στο χρώμα. Οι Μποράνα ζουν στην περιοχή Ορόμια της Αιθιοπίας. Φωτογραφία: Carsten ten Brink, Flickr. CC BY 2.0
Οι εθνικές εντάσεις μεταξύ των δύο περιοχών της Αιθιοπίας, Ορόμια και Σομαλίας, ξέσπασαν σε βίαιες συγκρούσεις, [1]που προκάλεσαν το θάνατο δεκάδων ανθρώπων και ξεσπίτωσαν χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά τη δεύτερη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου 2017.
Οι αναφορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τον αριθμό των νεκρών και τον εκτοπισμό των ανθρώπων είναι εντελώς διαφορετικές ανάλογα με το ποιος τις δημοσιεύει. Φιλοκυβερνητικοί δημοσιογράφοι με έδρα την πρωτεύουσα Aντίς Αμπέμπα ανέφεραν δεκάδες [2]θανάτους, ενώ τα ΜΜΕ [3]της διασποράς έβγαλαν τον αριθμό πολύ υψηλότερο. Ωστόσο, και οι δύο πλευρές ανέφεραν ότι χιλιάδες [2]άνθρωποι εκτοπίστηκαν.
Ένα δημοψήφισμα εξακολουθεί να αντηχεί 14 χρόνια αργότερα
Τα μεγαλύτερα σύνορα στην Αιθιοπία μοιράζονται μεταξύ της Ορόμια και της Αιθιοπικής Σομαλίας, αντίστοιχα πρώτη και δεύτερη μεγαλύτερες διοικητικές περιφέρειες της χώρας ανά περιοχή.
Ένταση σιγοβράζει εδώ και χρόνια κατά μήκος αυτών των συνόρων, γεγονός που οδήγησε σε διακεκομμένες συγκρούσεις, που αφορούσαν κυρίως Ορόμο και Σομαλούς.
Το 1994, ένα αντιπολιτευόμενο πολιτικό κόμμα γνωστό ως Μέτωπο Απελευθέρωσης Ορόμο (OLF) κατηγόρησε [4]την περιφέρεια της Αιθιοπικής Σομαλίας για παραβίαση [5]των νοτιοανατολικών επαρχιών της περιφέρειας Ορόμια. Η OLF τελικά χαρακτηρίστηκε ως τρομοκρατική οργάνωση από το καθεστώς της Αιθιοπίας. Τον Ιούνιο του 2000, το OLF ανέφερε [5]ότι τουλάχιστον 70 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε ένοπλη σύρραξη που ακολούθησε μεταξύ Ορόμο και Σομαλών.
Τον Δεκέμβριο του 2003, μια βίαιη σύγκρουση [6] σχετικά με τους αραιούς υδάτινους και χερσαίους πόρους οδήγησε στην εκτόπιση 19.000 ατόμων στα σύνορα.
Το 2004, η αιθιοπική κυβέρνηση πραγματοποίησε δημοψήφισμα [6]για την επίλυση της εδαφικής διαμάχης. Τα επίσημα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος έδωσαν περίπου το 80% των αμφισβητούμενων περιοχών στο Περιφερειακό Κρατίδιο της Ορόμια.
Τον Δεκέμβριο του 2005, όμως, ήρθαν τα πάνω-κάτω, όταν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προσπάθησε να επιβάλει τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας. Σύμφωνα με την Relief Web International, [6] δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί και από τις δύο περιοχές, αναγκάζοντας την κυβέρνηση της Αιθιοπίας να αναβάλει τη μεταφορά των περιφερειών που ψήφισαν να ανακατανεμηθούν ως μέρος του Περιφερειακού Κρατιδίου της Ορόμια. Τα πράγματα παρέμειναν σχετικά ήσυχα από τότε.
Πώς ξεκίνησε η τελευταία σύγκρουση;
Τον Απρίλιο του 2017, σημειώθηκαν [7]βίαιες συγκρούσεις στη νότια συνοριακή πόλη Μογιάλε, όπου σκοτώθηκαν μέλη από εθνοτικές ομάδες Ορόμο και Αιθιόπων Σομαλών. Η αιτία της βίας ήταν και πάλι οι λιγοστοί υδάτινοι και χερσαίοι πόροι.
Τον ίδιο μήνα, η αιθιοπική κυβέρνηση ανακοίνωσε [8]ότι οι δύο περιφέρειες συμφώνησαν να αναδιατάξουν τα όριά τους σύμφωνα με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 2004.
Τότε η σύγκρουση ξεκίνησε και πάλι και έφθασε στο επίπεδο βίας του 2005. Οι αρχές και ακτιβιστές και από την Ορόμια και από την Αιθιοπική Σομαλία άρχισαν να ανταλλάσσουν κατηγορίες [9] ότι έχουν εξαπολύσει παραστρατιωτικές ομάδες κατά των αμάχων.
Ενώ οι περισσότεροι ακτιβιστές Ορόμο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αρνούνται [10]να δουν την τελευταία σύγκρουση με εθνοτικούς όρους, οι πολίτες που βρίσκονται παγιδευμένοι εν μέσω των συγκρούσεων διαιρούνται σε μεγάλο βαθμό με εθνοτικά κριτήρια.
Την περασμένη εβδομάδα, τουλάχιστον 32 άνθρωποι σκοτώθηκαν [11]και στις δυο περιοχές, Ορόμια και Αιθιοπική Σομαλία. Χιλιάδες Oρόμο έχουν εγκαταλείψει την σομαλική περιοχή, καθώς αποτελούν στόχο βίας.
Τι έχει κάνει γι’ αυτό η ομοσπονδιακή κυβέρνηση;
Σύμφωνα με τα κρατικά ΜΜΕ [12], η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει προχωρήσει στην προστασία των αμάχων. Ωστόσο, πολλοί βλέπουν τον ρόλο της κυβέρνησης με καχυποψία. Ορισμένοι μάλιστα κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι σκόπιμα προκάλεσε εντάσεις [13] και εκμεταλλευόταν πολιτικές ρωγμές μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων στη χώρα για να ελέγξει την αυξανόμενη δυσαρέσκεια στην Αιθιοπία.
Κατά τα τελευταία τρία χρόνια, χιλιάδες σε όλη την Αιθιοπία, κυρίως στις περιοχές Ορόμια και Αμχάρα, εξεγέρθηκαν, απαιτώντας περισσότερες πολιτικές ελευθερίες και κοινωνική ισότητα και παύση στις κυβερνητικές χερσαίες αρπαγές. Η απάντηση της κυβέρνησης ήταν γρήγορη και βίαιη, κάτι που οδήγησε σε μαζικές συλλήψεις και δολοφονίες.
Η Αιθιοπία αποτελεί μονοκομματικό κράτος, στο οποίο το κυβερνών Αιθιοπικό Λαϊκό Επαναστατικό Δημοκρατικό Μέτωπο (EPRDF) μονοπωλεί την εξουσία.
Το EPRDF, ωστόσο, είναι ένας συνασπισμός από τέσσερα εθνοτικά κόμματα: το Εθνικό Δημοκρατικό Κίνημα της Αμχάρα, το Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα Ορόμο (OPDO), το Λαϊκό Δημοκρατικό Κίνημα της Νότιας Αιθιοπίας (SEPDM) και το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο των Τιγκράι (TPLF). Ωστόσο, το TPLF είναι ο πυρήνας του EPRDF, που κατέχει απόλυτη εξουσία κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, ελέγχοντας τις υπηρεσίες πληροφοριών, ασφάλειας και στρατιωτικού εξοπλισμού της χώρας.
Τα κόμματα μέλη του EPRDF διοικούν τέσσερα από τα εννέα εθνοτικά περιφερειακά κρατίδια. Τα υπόλοιπα πέντε κρατίδια διοικούνται από τα αντίστοιχα εθνοτικά κόμματα που μοιράζονται την ίδια ιδεολογία με το EPRDF, αν και δεν αποτελούν μέρος του συνασπισμού.
Οι επικριτές ισχυρίζονται ότι, δεδομένου ότι τα μέλη του TPLF είναι μεταξύ των πιο υψηλών στρατιωτικών αξιωματικών, που ελέγχουν την ασφάλεια του έθνους, είναι οι de facto ηγέτες αυτών των περιοχών.
Πολλοί Ορόμο κατηγορούν [14]σθεναρά το TPLF ότι “κατασκεύασε” τη σύγκρουση με το να στρέψει τους Αιθίοπες Σομαλούς ενάντια στους Ορόμο. Είναι πεπεισμένοι ότι η σύγκρουση είναι έργο του στρατιωτικού προσωπικού του TPLF, που εδρεύει στην περιοχή της Σομαλίας.
Άλλοι Αιθίοπες τείνουν να κατηγορούν την εθνοτική [15]δομή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Αιθιοπίας, που καθόρισε τις κοινότητες με βάση την εθνική ταυτότητα.
Γνωρίστε τις πλευρές στο επίκεντρο της σύγκρουσης
Η βία αυτή τη χρονιά δημιούργησε μια πικρή διαμάχη μεταξύ Σομαλών και Ορόμο πολιτικών σε μια άνευ προηγουμένου κλίμακα.
Πολλοί πολιτικοί Ορόμο και ακτιβιστές της αντιπολίτευσης αποδίδουν μεγάλο μέρος της βίας σε μια παραστρατιωτική [16]ομάδα γνωστή ως «Αστυνομία Λίγιου». Και οι δύο ισχυρίζονται ότι η «Αστυνομία Λίγιου» δεν είναι πλέον στρατιωτική ομάδα κατά της εξέγερσης που περιορίζεται στη σομαλική περιοχή.
Εντούτοις, οι Ορόμο ακτιβιστές της αντιπολίτευσης προβάλλουν λίγο περισσότερο τον ισχυρισμό τους, περιγράφοντας την «Αστυνομία Λίγιου» ως εισβαλλόμενη δύναμη που απολαμβάνει την ανοικτή βοήθεια στρατιωτικού προσωπικού τω Τιγκράι. Ένα από τα πρωταρχικά [17]αιτήματα της διαμαρτυρίας που πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2017 ήταν η απομάκρυνση της «αστυνομίας Λίγιου» από αμφισβητούμενες συνοικίες στην Ορόμια.
Στην πραγματικότητα, δεν αποτελεί κάτι νέο μια κατηγορία για τέτοια βία για την Αστυνομία Λίγιου. Οι παλαιότερες εκθέσεις [18]του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφεραν συχνά παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που φέρεται ότι διαπράχθηκαν από την Αστυνομία Λίγιου, όπως αδιάκριτες δολοφονίες, ομαδικούς βιασμούς, αυθαίρετες συλλήψεις και κακομεταχείριση στη σομαλική περιοχή.
Η «Αστυνομία Λίγιου» δημιουργήθηκε [19]το 2007, αφού ορισμένα τμήματα των Σομαλών της φυλής Ογκάντεν εξεγέρθηκαν εναντίον της αιθιοπικής κυβέρνησης, ισχυριζόμενοι κακομεταχείριση υπό την κυριαρχούμενη από Τιγκράι κυβέρνηση της Αιθιοπίας. Οι Αιθίοπες Σομαλοί μέλη της φυλής Ογκάντεν έχουν μακράν παράπονα εναντίον της αιθιοπικής κυβέρνησης. Αποτελούν το 80-90% του σομαλικού πληθυσμού στην Αιθιοπία.
Τσοπάνηδες οδηγούν τις κατσίκες τους προς το Γκόντε στη σομαλική περιφέρεια της Αιθιοπίας. Φωτογραφία: Andrew Heavens, Flickr. CC BY 2.0
Παρόλο που έχει συγκαλυφθεί από την κλιμάκωση της σύγκρουσής τους με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, υπάρχει επίσης μια ισχυρή εσωτερική σύγκρουση [20] μεταξύ των ίδιων των Σομαλών. Υπάρχουν μετριοπαθή και ριζοσπαστικά μέλη στη φυλή Ογκάντεν. Ενώ ορισμένοι απαιτούν μεγαλύτερη αυτονομία, άλλοι επιδιώκουν πλήρη ανεξαρτησία. Ακόμα, υπάρχουν και άλλοι που έχουν ευθυγραμμιστεί με το καθεστώς της Αιθιοπίας. Για να συντρίψει τους αντάρτες της φυλής Ογκάντεν, η αιθιοπική κυβέρνηση χρησιμοποίησε τα μέλη της αστυνομίας Λίγιου.
Από τις πρώτες του μέρες ως ηγέτης της «Αστυνομίας Λίγιου», ο Abdi Mohamud Omar, ή καλύτερα γνωστός ως Abdi Illey, τελικά έγινε πρόεδρος της περιοχής. Ο Abdi Illey, μέλος κι ο ίδιος της φυλής Ογκάντεν, βοήθησε [21]την αιθιοπική κυβέρνηση να ξεκινήσει μια καταστολή εναντίον των ανταρτών.
Από την τελευταία κλιμάκωση της σύγκρουσης, η ομάδα επικοινωνίας του βάλλεται εναντίον αξιωματούχων Ορόμο του κυβερνώντος κόμματος EPRDF. Στη σελίδα [22]τους στο Facebook, η ομάδα επικοινωνίας του Abdi Illey κατηγόρησε [23]κορυφαίους αξιωματούχους του OPDO ότι είναι τρομοκράτες συνδέοντάς [24]τους με ακτιβιστές Ορόμο της διασποράς.
Από την πλευρά τους, οι αξιωματούχοι του OPDO απέρριψαν [25]τους ισχυρισμούς και ζήτησαν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να ασκήσει δίωξη στους ενόχους.
Θα σταματήσει σύντομα η σύγκρουση;
Μετά από εβδομάδες ανταλλαγής κατηγοριών, οι πρόεδροι των δύο περιοχών, Lemma Megersa και Abdi Mohamud Omar, πραγματοποίησαν συνέντευξη τύπου [26] στην Αντίς Αμπέμπα, πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, στις 17 Σεπτεμβρίου 2017. Συνοδευόμενοι από ανώτερους αξιωματούχους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, μίλησαν και οι δυο για τη σύγκρουση σε γενικές γραμμές.
Και οι δύο επέμειναν στην ανάγκη σταθερότητας [26]στην περιοχή, αλλά δεν φαίνεται να συμφώνησαν στα βασικά αίτια της σύγκρουσης. Για παράδειγμα, ενώ ο Lemma έριξε την ευθύνη σε ανώνυμα άτομα, ο Abdi υπονόησε ότι κορυφαίοι αξιωματούχοι του OPDO είναι υπεύθυνοι για τη σύγκρουση. Και οι δύο απαλλάσσουν από κάθε ευθύνη το καθεστώς της Αιθιοπίας.
Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί Αιθίοπες, ιδίως οι Ορόμο ακτιβιστές, πιστεύουν ότι το καθεστώς που κυριαρχείται από τους Τιγκράι είναι ενεργά εμπλεκόμενο [27] στη σύγκρουση. Ισχυρίζονται ότι οι αξιωματούχοι ασφαλείας της Αιθιοπίας, οι οποίοι έχουν στενούς δεσμούς [28] με τον πρόεδρο της περιφέρειας, Abdi Mohamud Omar, έχουν συμφέρον για την περιοχή της Αιθιοπικής Σομαλίας.
Ωστόσο, και οι δύο ηγέτες φαίνεται να συμφωνούν να μεταφέρουν αμέσως τους εκτοπισμένους πίσω στα σπίτια τους.
Ωστόσο, η σύγκρουση συνεχίζεται επιτόπου και ακόμη και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου η πολωμένη ρητορική έχει δημιουργήσει όχι μόνο σύγχυση, αλλά και σκόπιμη παραμόρφωση των πραγματικών ζητημάτων,που προκάλεσαν τη βία στη χώρα.