Ποιοτική σοκολάτα ίσως να βοηθήσει την Αϊτή να σταματήσει την αποψίλωση των δασών της

Foto von Nick Hobgood. CC-BY-NC-SA 2.0

Αποξήρανση κόκκων κακάο στο Grande-Riviere-du Nord Φωτογραφία του Nick HobgoodCC 2.0.

Αυτό το άρθρο της Meg Wilcox πρωτοδημοσιεύτηκε στο Ensia.com, ένα περιοδικό, το οποίο ασχολείται με διεθνείς λύσεις περιβαλλοντολογικών θεμάτων. Το άρθρο αναδημοσιεύεται εδώ στα πλαίσια μιας συμφωνίας κοινοποίησης περιεχομένου.

Όταν ένας μικρός παραγωγός σοκολάτας από το Κεμπέκ κέρδισε στα Διεθνή Βραβεία Σοκολάτας το χρυσό βραβείο για μία πλάκα σοκολάτας από την Αϊτή, οι ειδικοί της σοκολάτας συγκλονίστηκαν. Οι κόκκοι κακάο δεν είχαν ούτε ένα χρόνο που είχαν βγει στην αγορά και καμία σοκολάτα της Αϊτής δεν είχε ξανακερδίσει αυτό το βραβείο.

Λιγότερο από το 1% της παγκόσμιας καλλιέργειας κακάο έρχεται από την Αϊτή. Τώρα οι φορείς της βιομηχανίας κακάο σκοπεύουν να τραβήξουν την προσοχή των παραγωγών ποιοτικής σοκολάτας στην Αϊτή και έτσι να προσφέρουν μία καλύτερη ζωή σε ανθρώπους που ανήκουν στους φτωχότερους αγρότες του κόσμου. Εκτός αυτού, με αυτό τον τρόπο καταπολεμούνται οι αιτίες που έχουν μετατρέψει την Αϊτή σε σεληνιακό τοπίο. Το τρομακτικό ποσοστό των 98% όλων των δασών έχει αποψιλωθεί και άφησε πίσω ένα οικολογικό χάος στην Αϊτή, το οποίο γίνεται εύκολα θύμα καταστροφικών πλημμυρών και κατολισθήσεων λάσπης.

Οι προσπάθειες να φέρουν σε επαφή φτωχούς αγρότες κακάο στην Αϊτή με καταναλωτές, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν πάνω από 8 δολάρια (7,40 Ευρώ) για μία πλάκα σοκολάτας, είναι μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου κινήματος μέσα στην αναπτυξιακή κοινότητα. Αυτό το κίνημα έχει ως στόχο να καταπολεμήσει την παγκόσμια φτώχεια και να προστατέψει τους φυσικούς πόρους μέσω της πρόσβασης σε τέτοιες αγορές εξειδικευμένων ειδών.

Μπορούν όμως αυτές οι προσπάθειες πραγματικά να κάνουν τη διαφορά στον πόλεμο ενάντια σε κάποιες από τις βασικότερες κινητήριες δυνάμεις της υποβάθμισης του περιβάλλοντος; Και μπορεί να επιτευχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να ανατραπεί πράγματι η κλονισμένη οικονομία των αγροτικών περιοχών;

Αναδάσωση στην Αϊτή με δενδροκομίες

Η τρομακτικά μεγάλη φτώχεια αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες για την καταστροφή των δασών της Αϊτής. Το 2015 το κατά κεφαλήν εισόδημα ανερχόταν σε μόλις 828 δολάρια (763 Ευρώ). Επιπλέον, τα δύο τρίτα του πληθυσμού της Αϊτής είναι μικροκαλλιεργητές οι οποίοι παράγουν μόνο για προσωπική χρήση. Η πλειοψηφία των κατοίκων μαγειρεύει το φαγητό σε ξυλοκάρβουνο. Η παραγωγή ξυλοκάρβουνου οδηγεί σε μεγαλύτερη αποψίλωση των δασών, και αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε διάβρωση του εδάφους, απώλεια γεωργικής έκτασης και σε έναν φαύλο κύκλο φτώχειας.

Περίπου το 50% του χούμου έχει παρασυρθεί και έτσι η αρόσιμη γη της Αϊτής έχει καταστραφεί. Αυτό το γεγονός συνέβαλε επιπλέον στις απώλειες της συγκομιδής, που σε κάποια μέρη της χώρας φέτος έφτασαν το 70% λόγω της υπερβολικής ξηρασίας. 

Το κακαόδεντρο είναι ένα δέντρο το οποίο ευδοκιμεί σε αγρο-δασο-ποιμενικά συστήματα. Για αυτό το λόγο ο Ralph Denize του FOMIN (ΠολυμερέςΤαμείο Επενδύσεων) λέει: «Το κακάο είναι από τους καλύτερους καρπούς που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη δάσωση μίας χώρας.»

«Όσο η αγορά παραμένει σταθερή και οι αγρότες μπορούν να βασιστούν σε αυτό, τα δέντρα αυτά θα παραμείνουν για τουλάχιστον 40 χρόνια στη γη», προσθέτει η Emily Stone, ιδρύτρια του ‘UncommonCacao’ (Ασυνήθιστο Κακάο).

Σε δύο περιοχές της Αϊτής περίπου 20.000 μικροκαλλιεργητές συλλέγουν το κακάο ως βιομηχανική καλλιέργεια στους λεγόμενους «κρεολικούς κήπους». Ωστόσο, η ονομασία «κήπος» μπερδεύει λίγο, γιατί αυτή η βλάστηση που είναι τόσο πυκνή και καλύπτει μισό εκτάριοκατά μέσο όρο, δημιουργεί ολόκληρα δασάκια. Τα ψηλότερα δέντρα όπως ο κοκοφοίνικας, ο αρτόκαρπος, το μάνγκο και το αβοκάντο ξεπερνούν τα κακαόδεντρα σε ύψος, τους προσφέρουν σκιά, παρέχουν τροφή στους αγρότες και αποτελούν βιότοπο για πτηνά και άλλα ζώα.

Οι φυτείες κακάο είναι πραγματικά από τα λίγα μέρη στην Αϊτή όπου βρίσκονται δέντρα, λέει ο Patrick Dessources της RootCapital, μία επιχείρηση η οποία χρηματοδοτεί μικρές αγροτικές επιχειρήσεις σε συνεργασία με το FOMIN και άλλες ομάδες έτσι ώστε να αναπτυχθεί η βιομηχανία κακάο της Αϊτής.

Σήμερα η Αϊτή εξάγει 4.000 τόνους κακάο το χρόνο, μία ποσότητα που είναι πολύ πιο μικρή από την υψηλότερη ποσότητα των 20.000 τόνων που είχε εξαχθεί τη δεκαετία του 1960 και πολύ πιο μικρή από τους 70.000 τόνους που εξήγαγε η γειτονική Δομινικανή Δημοκρατία το 2014.

Αναζωογόνηση του κλάδου παραγωγής κακάο στην Αϊτή

Η αναζωογόνηση της βιομηχανίας κακάο μπορεί να βοηθήσει στην αναδάσωση της χώρας. Ωστόσο, εδώ είναι καθοριστικό να γίνει επέκταση της παραγωγικής ικανότητας για κόκκους κακάο υψηλής ποιότητας που έχουν υποστεί ζύμωση, διότι τέτοιοι ζητούνται από τους παραγωγούς ειδικής και μαύρης σοκολάτας, όπως για παράδειγμα από τον νικητή του φετινού βραβείου Palette de Bine. Με αυτούς τους κόκκους οι αγρότες πετυχαίνουν υψηλότερες τιμές από τις οποίες μπορούν να ζήσουν καλύτερα.

Όπως το θέτει ο Denize: «Η αλλαγή από απλούς κόκκους κακάο σε κόκκους που έχουν υποστεί ζύμωση διατηρεί την προστιθέμενη αξία μέσα στη χώρα.»

 

Αυτό τον καιρό πάνω από το 90% των κόκκων κακάο της Αϊτής πωλείται και εξάγεται σε ωμή και ακατέργαστη μορφή για μαζική παραγωγή, επειδή οι αγρότες έχουν ελάχιστες δυνατότητες να επεξεργαστούν τους κόκκους. Αυτό τον καιρό υπάρχουν μόνο τρεις εγκαταστάσεις ζύμωσης στη χώρα.

Μία από αυτές τις εγκαταστάσεις είναι η Produits de Iles S.A (PISA), η οποία επεξεργάστηκε τους κόκκους  για την βραβευμένη σοκολάτα του Palette de Bines. Η PISA παίρνει τους κόκκους κακάο από περισσότερες από 1.500 μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες ζουν στους πρόποδες της οροσειράς Massif du Nord.

Η PISA πληρώνει στους αγρότες τη διπλή τιμή που θα έπαιρναν για ωμούς κόκκους. Αυτό τους παρακινεί να προστατέψουν τα δέντρα τους από την αγορά για ξυλάνθρακα.Ο Pierre Daniel Phelizor, ο οποίος καλλιεργεί κακάο εδώ και 15 χρόνια, λέει για παράδειγμα πως τώρα κάνει «σωστές δουλειές» με τα δέντρα του, αφού ξεκίνησε να πουλάει στην PISA.Εκτός αυτού, ο Phelizor έχει και ένα μικρό κέντρο κηπουρικής, στο οποίο πουλάει δέντρα όπως το κακαόδεντρο, τον αρτόκαρπο και το μάνγκο σε άλλους αγρότες κακάο.

Ένας από τους κύριους πελάτες της PISA είναι η TazaChocolate, ο πρώτος παραγωγός σοκολάτας εκλεκτής ποιότητας της Αμερικής  που αγόρασε στην Αϊτή και δεν το έκανε από αγάπη προς τον πλησίον, αλλά λόγω ποιότητας του κακάου της Αϊτής. «Γνωρίζουμε πως έχουμε καλό προϊόν – παλαιά ποικιλία, ιδανικό έδαφος και σίγουρα οργανικό», είπε ο Jesse Last, διευθυντής αγορών της Taza. «Οι άνθρωποι θα λατρέψουν αυτή τη γεύση και ελπίζουμε η Αϊτή να έχει κέρδος από αυτό όταν η χώρα γίνει γνωστή ως πηγή για σοκολάτα άριστης ποιότητας». Η Taza προμηθεύει τη σοκολάτα, την οποία ξεκίνησε να παράγει φέτος, μαζί με την ‘Whole Foods’.

Επέκταση της αγοράς

Η PISA χρειάζεται περισσότερους πελάτες όπως την Tazaγια να διευρύνει τις δουλειές, καθώς και τον αντίκτυπο που θα έχει στην οικονομία και στην οικολογία. Ο Gilbert Gonzales, Αϊτινός επιχειρηματίας που είχε ιδρύσει την PISA  πριν από τέσσερα χρόνια ως θυγατρική εταιρεία της Αϊτινής αγροτοβιομηχανικής επιχείρησης REBO, υπολογίζει πως οι εξαγωγές της PISA φέτος θα φτάσουν τους 160 τόνους. Αυτό αποτελεί ένα μικρό κομμάτι της συνολικής δυναμικότητας της χώρας.

Η Stone, η οποία είχε παρουσιάσει τους κόκκους κακάο υψηλής ποιότητας της PISA στο Palette de Bine, είπε πως αυτό έχει ήδη επιτευχθεί.

«Είμαστε σε διαπραγματεύσεις με πολύ μεγαλύτερους παραγωγούς σοκολάτας, οι οποίοι ίσως να μη βρίσκονται στο επίπεδο του Hershey (αμερικανικός παραγωγός σοκολάτας) έχουν όμως πολύ μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη από τους παραγωγούς ποιοτικής σοκολάτας», είπε η Stone. Οι Dandelion Chocolate, Raaka Chocolate και Valrhona Chocolate είναι μερικοί από αυτούς.

Σύμφωνα με τη Stone, λιγότερο από το 1% των υπολογιζόμενων 98,3 εκατομμυρίων δολαρίων της βιομηχανίας σοκολάτας παγκοσμίως αναλογεί στην αγορά ποιοτικής σοκολάτας. Το ποσοστό είναι μικροσκοπικό αλλά μεγαλώνει. Το ‘Uncommon Cacao’ για παράδειγμα αυξήθηκε σε πωλήσεις από έξι τόνους από μία μόνο χώρα το 2011 σε περισσότερο από 200 τόνους από πέντε χώρες το 2016 και από μόνο δύο αγοραστές το 2011 σε πάνω από 90 το 2016.

Μακροπρόθεσμα, οι αγορές διοξειδίου του άνθρακα θα μπορούσαν να επεκτείνουν τα γεωργοδασοκομικά συστήματα κακάου στην Αϊτή, λέει η Elizabeth Teague από την ‘Root Capital’. Το ταμείο ‘LivelihoodCarbonFund‘ για παράδειγμα χρηματοδοτείται από επενδυτές, οι οποίοι αποκτούν πιστωτικά μόρια εκπομπών μέσω του Mηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism) ή του VerifiedCarbonStandard του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Το ταμείο συμβάλλει στη χρηματοδότηση ενός μεγάλου προγράμματος αναδάσωσης με πάνω από 40.000 στρέμματα στη Γουατεμάλα, μέσω του οποίου θα φυτευτούν πέντε εκατομμύρια δέντρα – μεταξύ άλλων και δέντρα καφέ, καρδάμου, κακάου και λεμονιές. Το πρόγραμμα έχει σκοπό να δεσμεύσει δύο εκατομμύρια τόνους διοξείδιο του άνθρακα και να δημιουργήσει μία βιώσιμη βάση ζωής για τους μικροκαλλιεργητές.

Το Pur Projet στο Περού παρέχει ένα άλλο μοντέλο. Η πρωτοβουλία που ιδρύθηκε το 2008 από έναν από τους ιδρυτές του AlterEco, προσπαθεί να αναδασώσει την περιοχή όπου έγινε η μεγαλύτερη αποψίλωση στο Περού, στην καρδιά του Αμαζονίου και των Άνδεων. Σχεδόν 10.000 μικροκαλλιεργητές καφέ και κακάου από 21 κοινότητες συμμετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα, χάρη στο οποίο μέχρι στιγμής έχουν αναδασωθεί περίπου 4.000.000 στρέμματα, έκταση μεγαλύτερη από αυτήν της αμερικανικής πολιτείας του Ρόουντ Άιλαντ.

Το Pur Projet έχει ελεγχθεί και από το ‘CarbonStandard’ και από τα πρότυπα της Climate, Community & Biodiversity Alliance για την αγορά CO2-Offset. Η καταγραφή των είκοσι εκατομμυρίων στρεμμάτων γης μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται περιοχές που έχουν αναδασωθεί, καθώς και κοντινά δάση, ως προστατευόμενη περιοχή της βιόσφαιρας στην UNESCO βρίσκεται σε εξέλιξη και διεξάγεται από τους συνεταίρους του προγράμματος. Αυτή η καταγραφή βοηθάει στην προστασία του δάσους από αναπτυξιακές πιέσεις και θα εξασφαλίσει πως η περιοχή αυτή θα παραμείνει καταβόθρα διοξειδίου του άνθρακα.

Αυτό τον καιρό υπάρχουν μόνο λίγες τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, λέει η Teague, επειδή «οι αγορές διοξειδίου του άνθρακα θεωρούνται αναξιόπιστες». Ωστόσο, κάποιες μεγαλύτερες πρωτοβουλίες για την αναζωογόνηση της γης, οι οποίες θεωρούν τη γεωργοδασοκομία εξαιρετική λύση, έχουν κερδίσει έδαφος μετά το COP 21 (Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή 2015). Η πρωτοβουλία Initiative 20×20 για παράδειγμα έχει σκοπό μέχρι το 2020 να καταφέρει να αναδασώσει 200 εκατομμύρια στρέμματα υποβαθμισμένων περιοχών στη Νότια Αμερική και θεωρεί τη γεωργοδασοκομία σημαντικό ξεκίνημα.

Παύση της αποδάσωσης στην Αϊτή

Η ανάπτυξη της βιομηχανίας κακάου της Αϊτής από μόνη της δεν είναι αρκετή να σταματήσει την αποδάσωση. Οι κάτοικοι χρειάζονται πρόσβαση σε εναλλακτικές προσιτές καύσιμες ύλες όπως  φούρνοι προπανίου ή ηλιακοί φούρνοι.

Ο Juan Mejia, σκηνοθέτης του Death by a Thousand Cuts («Θάνατος από χίλια κοψίματα»), ένα ντοκιμαντέρ του 2016 που έχει ως θέμα ένα βίαιο φόνο σε σχέση με το εμπόριο ξυλάνθρακα, είπε πως ό,τι έκανε η κυβέρνηση της Δομινικανής Δημοκρατίας τη δεκαετία του 1960 και 70, θα έπρεπε να εφαρμοστεί και στην Αϊτή. Είπε όμως, πως «η κυβέρνηση πρέπει να είναι μέρος ενός συνολικού σχεδίου και όχι να υπάρχει ένα μάτσο ομάδες βοήθειας οι οποίες δουλεύουν η κάθε μία μόνη της».

Εν τέλει, οι Αϊτινοί χρειάζονται οικονομικές ευκαιρίες. «Σε κανέναν δεν αρέσει το εμπόριο ξυλάνθρακα», λέει ο Mejia «είναι μία σκληρή δουλειά με πολύ λίγα χρήματα. Οι άνθρωποι λένε πως ‘αυτό το κάνεις μόνο, εάν δε θέλεις να κλέβεις’».

Η ανασυγκρότηση της βιομηχανίας κακάου στην Αϊτή και ευρύτερα της αγροτικής της δυναμικότητας μπορεί να βοηθήσει να δοθούν αυτές οι οικονομικές ευκαιρίες οι οποίες ταυτόχρονα θα ωφελήσουν το περιβάλλον.

«Πιστεύω πως μία σωστή πρόσβαση στην αγορά για βιώσιμη παραγωγή κακάου μπορεί να αλλάξει την εθνική οικονομία εντελώς», λέει η Stone. «Βλέπουμε ότι όχι μόνο όλο και περισσότερες αγορές καθώς και μικροί και μεγάλοι Chocolatiers σκέφτονται πώς θα λειτουργήσει η αλυσίδα εφοδιασμού κακάου τους, αλλά και ότι σκέφτονται σε βάθος το ζήτημα αυτό».

Εκτός αυτού, η Teague προσθέτει: «Γνωρίζουμε πως η αγροδασοκομική οικονομία μπορεί να βοηθήσει στην κλιματική αλλαγή, να προσφέρει έναν βιότοπο για την τοπική ποικιλία των ειδών, να συντηρήσει το έδαφος και να εξασφαλίσει πως τα δέντρα θα παραμείνουν μέρος του τοπίου. Πώς μπορεί όμως να περιμένει κανείς από έναν αγρότη, ο οποίος ζει με λιγότερο από 2 δολάρια την ημέρα, να επωμιστεί αυτή τη δουλειά; Ως κομμάτι της αλυσίδας εφοδιασμού και ως καταναλωτές πρέπει να υποστηρίξουμε μία βιώσιμη παραγωγή εάν θέλουμε να σταματήσουμε την αποψίλωση των δασών και την κλιματική αλλαγή».

Η MegWilcox είναι διευθύντρια του τμήματος επικοινωνίας της Ceres, μιας μη κερδοσκοπικής ομάδας η οποία κινητοποιεί επιχειρήσεις οι οποίες αναλαμβάνουν την διοίκηση σε θέματα αλλαγής κλίματος και αναλαμβάνουν την διεύθυνση και τις προκλήσεις παγκόσμιας αειφορίας. Πριν εργαζόταν στο σύστημα δημόσιας υγείας και στον τομέα της αειφόρου γεωργίας στη Λατινική Αμερική. Μεταξύ άλλων τα άρθρα της έχουν δημοσιευτεί στο BostonGlobe, στο NationalGeographicVoices, GreenBiz και NewSolutions.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.