[1]Γεωργιανοί αστυνομικοί εν ώρα υπηρεσίας. Φωτογραφία: Flickr, jb, Wikimedia Commons. (CC BY 2.0)
Της JUSTINE DOODY
Tο ακόλουθο άρθρο γράφτηκε για το Δείκτη Μετασχηματισμού Bertelsmann Stiftung [2] (BTI) και δημοσιεύεται με άδεια στο Global Voices. Οι εκφραζόμενες απόψεις στο άρθρο αυτό δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τη θέση του Global Voices.
Στις 10 Ιουνίου 2017, χιλιάδες Γεωργιανοί διαδήλωσαν στους δρόμους της πρωτεύουσας Τιφλίδας υπέρ δύο μελών του ραπ συγκροτήματος Birja Mafia. Οι νεαροί άνδρες συνελήφθησαν με κατηγορίες για ναρκωτικά, για τις οποίες ισχυρίζονται ότι είναι κατασκευασμένες. Οι διαμαρτυρίες σηματοδότησαν ένα ακόμη βήμα στην πτώση της εμπιστοσύνης των Γεωργιανών στο σύστημα επιβολής του νόμου τους.
Οι επιτυχημένες αστυνομικές μεταρρυθμίσεις του πρώην προέδρου Μιχαήλ Σαακασβίλι κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα χρησίμευσαν ως πρότυπο μεταρρύθμισης στις μεταβατικές χώρες, αλλά τα κέρδη ίσως ήταν βραχύβια. Τον Απρίλιο του 2017, μόνο το 38% των Γεωργιανών [3] αξιολόγησε την αστυνομική απόδοση ως καλή ή πολύ καλή, από 60% μόλις τον Νοέμβριο του 2013. Εν τω μεταξύ, μόνο το 13% αξιολόγησε την απόδοση τόσο των δικαστηρίων όσο και του Γενικού Εισαγγελέα καλές ή πολύ καλές. Το 27% δήλωσε ότι τα δικαστήρια τελούσαν δίκες άσχημα ή πολύ άσχημα και το 19% δήλωσε το ίδιο για τη Γενική Εισαγγελία. Είναι το κράτος δικαίου στη Γεωργία σε πτωτική τάση;
Η Γεωργία είχε αποτέλεσμα 6,5 στο κριτήριο του “κανόνα δικαίου” στο Δείκτη Μετασχηματισμού Bertelsmann (ΔΔΠ) 2016 [4], ένα αξιοσέβαστο ποσοστό που την έθεσε στην κατηγορία “Πολύ Καλά” παράλληλα με 22 άλλες μεταβατικές και αναπτυσσόμενες χώρες. Η Γεωργία κατατάχθηκε χαμηλότερα από τις εννέα χώρες, που κατατάχθηκαν στην κατηγορία “Άριστα”, αλλά υψηλότερα από τις υπόλοιπες 97 χώρες, που κατηγοριοποιήθηκαν ως “Καλά”, “Προβληματικά” ή “Άσχημα”. Ωστόσο, η έκθεση επισημαίνει προβλήματα στη χώρα τόσο με τη δίωξη κατάχρησης εξουσίας όσο και με την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, δύο θέματα, που συμβάλλουν στην τρέχουσα επιδείνωση της εμπιστοσύνης του κοινού.
Η υπόθεση των Birja Mafia δεν είναι η μόνη δημοφιλής περίπτωση, που βρίσκεται στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Τον Μάιο, ο Αζέρος δημοσιογράφος Afgan Mukhtarli απήχθη στην Τιφλίδα και μεταφέρθηκε στη φυλακή στο Αζερμπαϊτζάν και κατηγορίες για συνενοχή μεταξύ της γεωργιανής Αστυνομίας οδήγησαν στην απόλυση του επικεφαλής της Αστυνομίας Συνόρων και του επικεφαλής της Αντιτρομοκρατίας τον Ιούλιο. Οι δικηγόροι και η σύζυγος του Mukhtarli λένε ότι οι απαγωγείς του δημοσιογράφου φορούσαν τη στολή της γεωργιανής αστυνομίας. Τον Ιούνιο, ένας από τους αρχηγούς της αστυνομίας της Τιφλίδας μπήκε σε διαθεσιμότητα μετά από δημοσίευση από τα γεωργιανά ΜΜΕ ενός βίντεο, που δείχνει προφανή αστυνομική κακοποίηση σε ένα περιστατικό του Μαρτίου, κατά το οποίο ένας άντρας ονόματι Shota Pakeliani κατέληξε σε κώμα [5] μετά από τραυματισμούς, ενώ ήταν υπό κράτηση. Και στις δύο περιπτώσεις, οι Αρχές έλαβαν μέτρα μετά τη δημόσια κατακραυγή, αλλά οι επικριτές λένε ότι αυτό συμβαίνει πολύ σπάνια και ότι ακόμη και όταν συμβαίνει, οι συνέπειες είναι ανεπαρκώς αυστηρές.
Δύσκολες μεταρρυθμίσεις
Το 2015, η Εισαγγελία ανακοίνωσε σχέδια για τη δημιουργία Τμήματος Διερεύνησης Εγκλημάτων, που διαπράχθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας. Όμως, καθώς η Εισαγγελία συχνά κατηγορείται ότι έχει πολιτικά κίνητρα, το τμήμα αυτό μπορεί να μην αποτελεί πραγματική λύση στο πρόβλημα. Το 2016, ξεκίνησαν έρευνες σε 173 υποθέσεις φερόμενης αστυνομικής κακομεταχείρισης, αλλά τίποτα για την αστυνομική βία ή βασανιστήρια, μόνο για το λιγότερο σοβαρό έγκλημα “υπέρβασης των επίσημων εξουσιών”. Μόνο πέντε έρευνες οδήγησαν σε ποινικές διαδικασίες και μόνο δύο οδήγησαν σε καταδικαστικές αποφάσεις ενοχής [5]. Στην ετήσια έκθεσή της για το 2016/2017 [6], η Διεθνής Αμνηστία εξέφρασε ανησυχίες για την αποτυχία της κυβέρνησης της Γεωργίας να προχωρήσει σε νομοθεσία για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου μηχανισμού για τη διερεύνηση παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από φορείς επιβολής του νόμου.
Η Γεωργία έλαβε καθεστώς μη χορήγησης βίζας για ταξίδια στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο του 2017 και η Συμφωνία Σύνδεσης [7] της ΕΕ τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2016. Οι Γεωργιανοί υποστηρίζουν συντριπτικά την ενδεχόμενη ένταξη στην ΕΕ. Σε δημοσκόπηση [8] τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, το 90% των ερωτηθέντων έβλεπε ευνοϊκά την ένταξη στην ΕΕ. Έτσι, αν και η ένταξη δε βρίσκεται ακόμη στα πλάνα της ΕΕ, η κυβέρνηση της Γεωργίας θα πρέπει να έχει ισχυρό κίνητρο να συμμορφωθεί με την ατζέντα σύνδεσης, η οποία περιλαμβάνει τη μεταρρύθμιση της εισαγγελικής υπηρεσίας. Οι προσπάθειες για να γίνει αυτό βρίσκονται σε εξέλιξη. Το Γραφείο του Εισαγγελέα διαχωρίστηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης το 2012 και στις αρχές του 2016 ιδρύθηκε Εισαγγελικό Συμβούλιο και Συμβουλευτικό Συμβούλιο για την αύξηση της ανεξαρτησίας του γραφείου. Σε έκθεση του Ιανουαρίου του 2017 [9], το σώμα κατά του διαφθορά του Συμβουλίου, η Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO), επαίνεσε την πρόοδο της Γεωργίας στη μείωση της διαφθοράς και χαιρέτισε τις προσπάθειες της χώρας για μεταρρύθμιση της εισαγγελικής της υπηρεσίας. Ωστόσο, η GRECO σημείωσε ότι χρειάζονται περαιτέρω εργασίες για την πλήρη υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και τη μείωση της επιρροής του εκτελεστικού και του νομοθετικού σώματος σε διορισμούς υψηλού επιπέδου εισαγγελέων και στη δραστηριότητα του εισαγγελέα.
Αποπολιτικοποίηση της δικαιοσύνης
Το ίδιο είδος πολιτικών δεσμών συμβάλλει στα προβλήματα της αστυνομικής δύναμης. Ο διορισμός ανώτερων αστυνομικών εξαρτάται από τη βούληση του υπουργού Εσωτερικών, η οποία υπονομεύει την ανεξαρτησία της δύναμης. Και στα δικαστήρια, η κληρονομιά της πολιτικοποίησης από τη διοίκηση του Σαακασβίλι εξακολουθεί να υφίσταται, αν και η νέα κυβέρνηση έχει λάβει κάποια μέτρα για να βελτιώσει την κατάσταση. Το γραφείο του Συνήγορου του Πολίτη είναι ένα φωτεινό σημείο. Υπεύθυνος για την επίβλεψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών στη Γεωργία, απολαμβάνει ευρεία δημόσια υποστήριξη, αν και οι συστάσεις του δεν εφαρμόζονται αρκετά συχνά.
Η αποπολιτικοποίηση της δικαιοσύνης πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα του κυβερνώντος κόμματος της Γεωργίας για χάρη του ευρύτερου κοινού, των ελπίδων για την ΕΕ και ίσως ακόμη και των πολιτικών τυχών του ίδιου του κόμματος. Το πρώην κυβερνητικό κόμμα, το Ηνωμένο Εθνικό Κίνημα του Σαακασβίλι, διαπίστωσε, εις βάρος του, ότι η μη παροχή της κατάλληλης υποστήριξης για το κράτος δικαίου μπορεί να έχει πολιτικές συνέπειες. Οι ευρέως διαδεδομένες περιπτώσεις κατάχρησης φυλακών και αστυνομικής βίας συνέβαλαν στην απώλεια εμπιστοσύνης του κοινού και στην ήττα του 2012. Εάν η σημερινή κυβέρνηση δεν μπορεί να βελτιώσει την εμπιστοσύνη του κοινού στο σύστημα, μπορεί να διαπιστώσει ότι η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί.