Χαρτογραφώντας τις μυρωδιές του Κιέβου

Την Ημέρα των Χριστουγέννων στη Βρετανία, οι άνθρωποι κάθισαν με τις οικογένειές και τους φίλους τους να δειπνήσουν, να ανοίξουν δώρα, και να νιώσουν λίγο από το πνεύμα των διακοπών. Κατά τη διάρκεια του διαλείμματος, η καλλιτέχνης και σχεδιάστρια Kate McLean ταξίδεψε στο Κίεβο, σχεδιάζοντας μερικά αθώα αξιοθέατα στη γραφική πρωτεύουσα της Ουκρανίας. Δεν το γνώριζε τότε, αλλά το Κίεβο θα την περίμενε. 

Γνωστή για την “χαρτογράφηση των μυρωδιών” τα τελευταία πέντε χρόνια σε διάφορα μέρη του κόσμου, από το Μιλάνο στη Γλασκώβη μέχρι το Ρόουντ Άιλαντ, η McLean είχε αποκτήσει κάποια δημοσιότητα. Όταν η πτήση της προς Ουκρανία είχε μια μεγάλη καθυστέρηση 24 ωρών, εξέφρασε στο Τwitter την απογοήτευσή της.

“Οι Διεθνείς Ουκρανικές Αερογραμμές είχαν πρόβλημα με τα πτερύγιά τους, πανικοβλήθηκα, έκανα tweet κάτι για αυτή την εξέλιξη και ένας δημοσιογράφος του Κιέβου μου έγραψε,” είπε η McClean.

Το tweet της έγινε αντιληπτό από τον Andriy Gazin, έναν αυτο-περιγραφόμενο “χίπστερ δεδομένων ” και “procrastiworker” που ζει στο Κίεβο. Αυτός προσπάθησε να επικοινωνήσει με τη McLean, ρωτώντας την αν επισκέφτηκε την Ουκρανία. “Είναι μια επίσκεψη εργασίας, όπου θα μπορούσατε να μας δώσετε μια ομιλία ή κάποιου είδους παρουσίαση;” λέει η McLean ότι τη ρώτησε ο Gazin.

“Όταν η Kate δημοσίευσε στο Twitter ότι έρχεται στο Κίεβο, εγώ συνειδητοποίησα ότι είναι μια καλή ευκαιρία να τη συναντήσω και να μιλήσουμε για το “περπάτημα εντοπίζοντας μυρίζοντας” και χάρτες μυρωδιών,” είπε ο Gazin μέσω του  email. “Ήταν μια όμορφη αυθόρμητη απόφαση, αλλά ζήτησα τους συνδρομητές της σελίδας του Facebook μου για dataviz [οπτικοποίηση δεδομένων] … και έως δέκα άτομα συμφώνησαν να συμμετάσχουν.”

Έτσι, στις 25 Δεκεμβρίου, η μικρή ομάδα  “με σημειωματάρια από διάφορα συνέδρια και κομμάτια χαρτιών αναδιπλωμένα, και μια ομάδα ανθρώπων με διαφορετικό υπόβαθρο” ξεκίνησε να καταγράφει τις μυρωδιές του Κιέβου το χειμώνα. Τα αποτελέσματα αποδείχθηκαν εξαιρετικά.

Η McLean βρίσκεται τώρα στη διαδικασία δημιουργίας ενός λεπτομερούς χάρτη όπου θα αποτυπώνονται τα χειμωνιάτικα αρώματα του Κιέβου. 

Οι “περιπατητές μυρωδιών” κατέγραψαν τις μυρωδιές της πόλης, συμπεριλαμβανομένων τις μυρωδιές όπως  “τα νησιά του καλοκαιριού”, “υγρή γούνα ζώων,” και “σκουριασμένο μέταλλο”. Η McLean, ως νεοφερμένη στο Κίεβο, ενημερώθηκε με ακρίβεια για τις μυρωδιές που μπορεί να έχουν αγνοήσει οι ντόπιοι. “Το ψήσιμο στα κάρβουνα στους πάγκους των τροφίμων ακριβώς στην κορυφή της εκκλησίας του Αγίου Μιχαήλ  … [ήταν] πραγματικά, μα πραγματικά χαρακτηριστικό,” είπε η McLean.

“Οι περισσότεροι άνθρωποι έψηναν το κρέας στη ψησταριά ή έκαναν μπάρμπεκιου — έτσι υπήρχαν δυνατές μυρωδιές που έβγαιναν-αλλά αυτά που χρησιμοποιούσαν ως καύσιμα ήταν πολύ διαφορετικά…ήταν μεγάλα, βρώμικα μαγκάλια από βαρέλια με πραγματικό κάρβουνο σε αυτά,” λέει αυτή. Ενώ παρατηρούσαμε τις δυσκολίες “να εντοπίσουμε” τη ρευστότητα της μυρωδιάς, υπήρχαν μερικές μυρωδιές σημειώνει εκείνη που ήταν πολύ ιδιαίτερες στο Κίεβο. 

“Μία από αυτές ήταν πολύ έντονη, η μυρωδιά του ξύλου-που ερχόταν σε διάφορες μορφές. Προέρχεται από το κάρβουνο και ερχόταν σχεδόν ως βασική μυρωδιά.  H άλλη είναι πολύ ιδιαίτερη με βάση τη συλλογή — δεν είναι κάτι που έχω δει ποτέ κάπου στον κόσμο, ποτέ,” σημείωσε αυτή.

Οι ιερές τοποθεσίες του Κιέβου παρουσίασαν επίσης μοναδικές μυρωδιές που η McLean είπε ότι οι ντόπιοι δυσκολεύτηκαν να εντοπίσουν. “Αυτή είναι το Λάβδανο (ρητίνη κίστου) που χρησιμοποιείται μέσα στις εκκλησίες για θυμίαμα, το οποίο εκεί ονομάζεται laddanik. Εγώ το παρατήρησα αυτό, αλλά δεν εμφανιζόταν στον περίπατο εντοπισμού μυρωδιών-κανένας βασικά δεν την εντόπισε… υπήρχε αρκετό από εκείνο το θυμίαμα, το κερί, το είδος της μυρωδιάς που έβγαινε από τις ξύλινες πόρτες  ώστε να το παρατηρήσω,”σημείωσε αυτή. 

Ενώ το ταξίδι στο Κίεβο ήταν μια νέα παρουσίαση της πόλης για την McLean, οι ντόπιοι στην ομάδα της βίωσαν την εμπειρία αυτή ως μια νέα και ενδιαφέρουσα προοπτική για κάτι οικείο. “Εγώ δούλεψα για δέκα χρόνια σε μια φαρμακευτική βιομηχανία, ” είπε η Anastasiya Fesenko. “Οι μυρωδιές καθώς περπατούσα, ήταν για μένα, σαν ένα νέο παράθυρο στη χώρα… που αγαπώ,” είπε αυτή. “Η έμπνευση είναι παντού-βότανα, λουλούδια, φρέσκος αέρας, και δέντρα… Ήμουν εντυπωσιασμένη με τόσες πολλές μυρωδιές γύρω μου.”

Ο Gazin σημείωσε ότι η χαρτογράφηση των μυρωδιών του Κιέβου μπορεί να ανοίξει νέες προοπτικές σύλληψης ιδεών για το Κίεβο. “Υποθέτω, ότι το πρώτο πράγμα που συνειδητοποιείς κατά τη διάρκεια περιπάτου εντοπισμού μυρωδιών είναι ότι ποτέ βασικά δεν είχες την εμπειρία να γνωρίσεις την πόλη μέσα από τις μυρωδιές. Εννοώ, φυσικά ότι εντοπίζεις διαφορετικές μυρωδιές καθημερινά, όπως του καφέ, της βενζίνης, ενός αρτοποιείου, των αρωμάτων κ.τ.λ. Αλλά δεν προσπάθησες ποτέ να τις συνδυάσεις όλες… για να περιγράψεις ένα συγκεκριμένο μέρος ή την πόλη γενικά, ” είπε αυτός, παρατηρώντας τη μεγάλη ποικιλία των τρόπων που οι επιστήμονες δεδομένων χαρτογραφούν χώρους, συμπεριλαμβανομένου της έναρξης των νεοφυών επιχειρήσεων όπως είναι το what3words, που διαχωρίζει τους χώρους σε τρία-με-τρία οικοδομικά τετράγωνα, σε “ταχυδρομικούς κώδικες” τριών λέξεων.

“Αυτό που δε συνειδητοποίησα ήταν ότι μπορούμε να περιγράψουμε διάφορα μέρη του Κιέβου μέσα από έναν αριθμό μυρωδιών,” είπε ο Gazin.

Η πιο ισχυρή μίξη μυρωδιών στο Κίεβο φαίνεται να είναι στο Zhytniy Rinok. Σύμφωνα με τον Gazin, αυτό το μέρος μοιάζει με “ένα μουσείο διαφορετικών μυρωδιών: ωμό κρέας και ψάρι, και γάλα και μέλι, μπαχαρικά και φρούτα, αλλά και οικιακά αντικείμενα όπως ταπετσαρίες, και ρούχα.”

Αναφερόμενη σε ένα από τα ευρήματα ενός από τους συναδέλφους της, η McLean έγραψε, “Εσύ πήρες ουσιαστικά οτιδήποτε υπάρχει από τις εποχές εδώ-ο  Χειμώνας, το Καλοκαίρι, η Άνοιξη, το Φθινόπωρο όλες κυριαρχούν σε αυτή τη λαϊκή αγορά,” σημείωσε αυτή. “Το καλοκαίρι ήταν φράουλες, το φθινόπωρο ήταν ρόδια… καθώς μπαίναμε στη λαϊκή αγορά υπήρχε glintwein (Χειμώνας), και μετά η Άνοιξη όπου κάποιος πουλούσε φρέσκα βότανα στη γωνία όπου (α) ήταν πολύ πράσινα, και (β) ήταν πολύ πολύ φρέσκα— από αυτά έρχεται ένα φυλλώδες εκρηκτικό άρωμα. Έτσι, τα παιδιά αυτά στο τέλος έκαναν οπτικοποιήσεις αυτών”.

Φυσικά, ωστόσο, οι εποχές του έτους επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι μυρωδιές γίνονται αντιληπτές και μεταδίδονται “εξαιρετικά”, σημείωσε η  McLean. “Ήταν ένα από τα πράγματα για το οποίο μιλήσαμε αρχικά. Οι μυρωδιές στην ουσία χρειάζονται θερμότητα προκειμένου να μπορέσουν να εξατμιστούν. Επομένως όσο πιο ζέστη είναι, τόσα περισσότερα μόρια οσμής υπάρχουν στον αέρα … επίσης το ανθρώπινο αίσθημα μυρωδιάς εμποδίζεται από το κρύο του Χειμώνα. Έτσι έχουμε μια διπλή δυσκολία: υπάρχουν λιγότερες μυρωδιές και εμείς είμαστε λιγότερο ικανοί να τις εντοπίσουμε.”

Ο χάρτης θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο-και όχι μόνο για τους ανθρώπους που δεν μπορούν να είναι στο Κίεβο για να αναπνεύσουν τον αέρα. Μια γυναίκα στην ομάδα της McLean είναι σχεδόν χωρίς την αίσθηση της όσφρησης, λέει ο Gazin. “Αυτή ήρθε στον περίπατο μόνο για να έχει την εμπειρία της πόλης μέσα από τι μπορούν να μυρίσουν οι άλλοι άνθρωποι,” σημείωσε αυτός.