Η βραβευμένη με Πούλιτζερ φωτογραφία του Nick Ut με τα παιδιά που έτρεχαν να γλιτώσουν, όταν το χωριό τους ήταν υπό επίθεση κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ παρουσιάστηκε σε δημόσιο σεμινάριο. Πηγή: Flickr / LBJ Βιβλιοθήκη από τον Gabriel Cristóver Pérez (Δημόσιος τομέας)

Αυτό το διασκευασμένο άρθρο του Quyên Ngô προέρχεται από το Loa, ένα δικτυακό τόπο ειδήσεων και ραδιοφωνικό εγχείρημα του Viet Tan, που μεταδίδει ειδήσεις για το Βιετνάμ. Αναδημοσιεύεται από το Global Voices ως μέρος συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.

Γνωρίστε τον Nick Út, έναν από τους πιο διεθνώς αναγνωρισμένους φωτογράφους του Πολέμου του Βιετνάμ. Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτορεπόρτερ συνταξιοδοτήθηκε μόλις το Μάρτιο του 2017, μετά από 51 χρόνια εργασίας στο πρακτορείο ειδήσεων Associated Press.

Ο Út έγινε διάσημος για μια φωτογραφία μιας νεαρής κοπέλας (Kim Phúc) που κάηκε σχεδόν μέχρι θανάτου από μια βόμβα που έπεσε από αεροπλάνο του Νότιου Βιετνάμ, σε ένα χωριό που το καταλάμβαναν οι δυνάμεις του Βόρειου Βιετνάμ. Μια φωτογραφία που πολλοί υμνούν ή κατηγορούν, ανάλογα ποιον ρωτήσεις, ότι άλλαξε το ρουν του Πολέμου του Βιετνάμ. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι δυνατή και συγκλονιστική. Όταν τη βλέπουμε, μας αιχμαλωτίζει πρώτα με το γυμνό νεαρό κορίτσι που κλαίει στο προσκήνιο, το καψαλισμένο δέρμα της στο φόντο του καπνού ναπάλμ. Σχεδόν ακούς τις κραυγές από τους χωρικούς που τρέχουν στη φωτογραφία.

Ο Út τράβηξε τη φωτογραφία στις 8 Ιανουαρίου 1972, όταν αεροσκάφη του νοτίου Βιετνάμ λανθασμένα έριξαν μια βόμβα ναπάλμ στο Trảng Bàng, ένα χωριό που είχε δεχθεί επίθεση και βρισκόταν υπό την κατοχή των δυνάμεων του Βορείου Βιετνάμ.

Η ιστορία παρουσιάστηκε ευρέως στα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο – και η φωτογραφία ήταν η τέλεια απεικόνιση της φρίκης του πολέμου. Ίσως τόσο τέλεια, που ήταν εύκολο να χρησιμοποιηθεί ως προπαγάνδα. Ο Út εξήγησε:

Both the North and the South used the photo of Kim Phúc as propaganda. The North would say, ‘This is a photo of America dropping a bomb to murder the innocent.’ And in the South, “This is a photo of the communists shooting missiles.’ To me, I am telling the truth. And the propagandists, well, they’ll say what they say.

Τόσο ο Βορράς όσο και ο Νότος χρησιμοποίησαν τη φωτογραφία της Kim Phúc ως προπαγάνδα. Ο Βορράς έλεγε: «Αυτή είναι μια φωτογραφία της Αμερικής που ρίχνει μια βόμβα για να σκοτώσει αθώους». Και στον Νότο: «Αυτή είναι μια φωτογραφία των κομμουνιστών που πυροβολούν πυραύλους». Έτσι όπως το βλέπω εγώ, λέω την αλήθεια. Και οι προπαγανδιστές, εντάξει, θα πουν κι αυτοί τα δικά τους.

Ο Ut απολαμβάνει το σεβασμό από πολλούς, οι οποίοι αισθάνονται ότι η φωτογραφία του βοήθησε στην απόσυρση της Αμερικής και στο τέλος του πολέμου, ενώ τη δυσαρέσκεια άλλων, οι οποίοι αισθάνονται ότι η φωτογραφία του έπαιξε καθοριστικό ρόλο βοηθώντας τον Βορρά, διατηρώντας έτσι μια φυσική προκατάληψη ενάντια στις δυνάμεις του Νότιου Βιετνάμ.

Ο Nick Ut κρατά ένα αντίγραφο της βραβευμένης φωτογραφίας του από τον Πόλεμο του Βιετνάμ. Πηγή: Flickr / LBJ Βιβλιοθήκη, φωτογραφία από τον David Hume Kennerly (Δημόσιος τομέας)

Από τις ανατριχιαστικές εικόνες σε αυτές που προορίζονταν να τεκμηριώσουν το θρίαμβο, είπε επίσης ότι οι στημένες φωτογραφίες ήταν κοινή πρακτική. Ένα παράδειγμα είναι μια άλλη διάσημη φωτογραφία από τον Πόλεμο του Βιετνάμ ενός τανκ, που περνάει από το Προεδρικό Μέγαρο στη Σαϊγκόν. Το δύσκολο κομμάτι της κατανόησης της φωτογραφίας, καθώς και η παρουσία της στα ιστορικά βιβλία σε όλο τον κόσμο, είναι ότι υπήρχαν πολλοί φωτογράφοι πίσω από παραλλαγές της φωτογραφίας με στρατιώτες σε τανκ, που περνούσε από τις πύλες – μια απεικόνιση της νίκης του Βορρά. Λέει ότι οι φωτογράφοι του Βορρά, τους οποίους αποκαλεί υπαλλήλους της κυβέρνησης του Βιετνάμ, του Κομμουνιστικού Κόμματος, βρίσκονταν σε διαφορετική θέση, όταν κατέγραφαν τέτοιου τύπου στιγμές.

That photo is the result of multiple re-staging — that’s how they were able to get that photo. In truth, they did not just capture the tank as it rolls into the gate. They had to back up, go out, come back in multiple times so that they could take a beautiful photo.

Αυτή η φωτογραφία είναι το αποτέλεσμα πολλαπλών σκηνοθεσιών – έτσι μπόρεσαν να τραβήξουν αυτή τη φωτογραφία. Στην πραγματικότητα, δεν τράβηξαν απλά το τανκ να περνάει την πύλη. Έπρεπε να πάνε πίσω, να βγουν έξω, να ξαναπεράσουν πολλές φορές, ώστε να μπορέσουν να τραβήξουν μια όμορφη φωτογραφία.

Skipping ahead, this tank rolled through the Presidential Palace in Saigon signaling the fall of South Vietnam.#vietnamwarpic.twitter.com/uYZASAlVC1

— Andrew J. Higgins (@thetrooper9220) October 10, 2016

Προτρέχοντας, αυτό το τανκ πέρασε από το Προεδρικό Μέγαρο στη Σαϊγκόν, σηματοδοτώντας την πτώση του Νότιου Βιετνάμ.

Η οπτική εικόνα παίζει ισχυρό ρόλο στο να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την ιστορία, υπενθυμίζοντάς μας ότι περιπλέκονται διαφορετικές οπτικές γωνίες στη διαμόρφωση αφηγήσεων πολέμου. Ο Ut λέει ότι οι αφηγήσεις επιβάλλονται και ενισχύονται πιο εύκολα, όταν οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι δεν ξέρουν. Είναι το πώς ενισχύονται οι εντυπώσεις και οι ερμηνείες.

Υπό το πρίσμα μιας εξαιρετικά πολύπλοκης πολεμικής ιστορίας, ίσως είναι απλό: αυτό που βλέπεις, πολύ πιθανόν, δεν είναι ό,τι ήταν ή ό,τι είναι. Ο Ut λέει ότι, ανεξάρτητα από το πεδίο εργασίας κάποιου, είναι σημαντικό για κάθε άτομο να κάνει τα δέοντα για να κατανοήσει το μέσο του.

Μοιράστηκε μια ιστορία σχετικά με το πώς έμαθε την τέχνη της φωτογράφησης του μπέιζμπολ για να τονίσει την ανάγκη να γνωρίζει κάποιος ένα θέμα για να ασκεί καλύτερη την τέχνη της φωτογραφίας:

Journalists should read a lot of news, watch a lot of news. Just like filmmakers need to watch a lot of films. That’s how you get good. You know in 1977, AP told me to go shoot a baseball game. I was stumped, I thought, what’s baseball? I went to my first baseball game and I thought, what is this? Why does it look like the Viet Cong running after American soldiers? Why’s everyone running? So I watched all the photographers snapping away, but I came away with nothing. I was frustrated. The next way, I opened a bunch of newspapers and looked at the photos: second base, home plate, home run. This is easy! Then, I was able to shoot just like that.

Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να διαβάζουν πολλές ειδήσεις, να παρακολουθούν πολλές ειδήσεις. Ακριβώς όπως οι κινηματογραφιστές πρέπει να παρακολουθούν πολλές ταινίες. Έτσι γίνεσαι καλός. Ξέρετε το 1977, το AP μου είπε πήγαινε κάλυψε φωτογραφικά έναν αγώνα μπέιζμπολ. Κόλλησα, σκέφτηκα, τι είναι το μπέιζμπολ; Πήγα στο πρώτο μου παιχνίδι μπέιζμπολ και σκέφτηκα, τι είναι αυτό; Γιατί μοιάζει σαν οι Βιετκόνγκ να κυνηγάνε Αμερικανούς στρατιώτες; Γιατί τρέχουν όλοι; Επομένως, παρακολούθησα όλους τους φωτογράφους να τραβάνε φωτογραφίες, αλλά εγώ δεν έβγαλα τίποτα. Ήμουν απογοητευμένος. Την επόμενη φορά, άνοιξα μια στοίβα εφημερίδες και κοίταξα τις φωτογραφίες: δεύτερη βάση, αρχική βάση, ελεύθερος γύρος. Εύκολο! Τότε, ήμουν σε θέση να τραβήξω φωτογραφίες, έτσι απλά.

Μπορούμε να πούμε σίγουρα ότι ο πόλεμος είναι πιο δύσκολο να κατανοηθεί από το παιχνίδι του μπέιζμπολ. Και καθώς οι πόλεμοι και η βία συνεχίζουν να επιμένουν στον κόσμο μας, η ανάγκη να εξετάσουμε με κριτικό τρόπο τον τρόπο, με τον οποίο διαμορφώνονται οι αφηγήσεις είναι εξίσου επιτακτική όσο ποτέ.

Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τη φωτογραφία και την προπαγάνδα κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, ακούστε το podcast On the Record: