Η Κόστα Ρίκα απέχει μόνο μερικούς μήνες από τις προεδρικές εκλογές, που θα διεξαχθούν στις 4 Φεβρουαρίου 2018. Ωστόσο, ο δρόμος προς τις κάλπες φαίνεται να γίνεται όλο και πιο δύσκολος λόγω ενός σύνθετου πολιτικού σκανδάλου που αποκαλύπτει την παρουσία και την έκταση της διαφθοράς στην Κόστα Ρίκα.
Το σκάνδαλο, ευρέως γνωστό ως “Cementazo” (που χοντρικά μεταφράζεται ως “τεράστιο πλήγμα τσιμέντου”), είναι ένα παζλ με διάφορα κομμάτια: μία υποτιθέμενη συμφωνία εισαγωγής τσιμέντου από την Κίνα, μία αμφίβολη δομή δανείων, μία τροποποίηση των κανόνων εισαγωγής, κι ένα πολύπλοκο δίκτυο ανθρώπων που φτάνει μέχρι την Προεδρία.
Μέχρι τα μέσα του 2017, μία σειρά από έρευνες εξέθεσαν τις παρατυπίες στο δάνειο ύψους 31,5 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, το οποίο η κρατική τράπεζα της Κόστα Ρίκα (Banco de Costa Rica ή BCR) ενέκρινε στον κτηματομεσίτη Juan Carlos Bolaños και στην εταιρεία του Sinocem Costa Rica για να εισαγάγει τσιμέντο από την Κίνα.
Ο ιστότοπος CRHoy.com δημοσίευσε ένα 20λεπτο ηχητικό ντοκουμέντο μίας συνομιλίας που φέρεται ότι περιελάμβανε τον Bolaños και στη συνέχεια τον βοηθό διευθυντή της BCR, Guillermo Quesada:
Esta grabación […] explica un supuesto plan para evadir el pago de un préstamo de $20.000.000 que hizo el Banco de Costa Rica con fondos públicos a un empresario importador de cemento y cuya garantía -en caso de no pagarse- son miles de toneladas de cemento importado desde China. El audio […] según varias fuentes, tendría a algunos políticos, diputados y empresarios diseñando estrategias para lograr una salida “honrosa”. [Como consecuencia] La presidenta del BCR [renunció] al puesto.
Αυτή η καταγραφή […] εξηγεί ένα υποτιθέμενο σχέδιο για να αποφύγει να πληρώσει ένα δάνειο ύψους 20.000.000 δολαρίων που η Τράπεζα της Κόστα Ρίκα έδωσε σε έναν επιχειρηματία εισαγωγής τσιμέντου με δημόσιους πόρους, χρησιμοποιώντας ως εγγύηση – σε περίπτωση αθέτησης – χιλιάδες τόνους τσιμέντου που εισάγονται από την Κίνα. Το ηχητικό ντοκουμέντο […], όπως προκύπτει από διάφορες πηγές, προφανώς εμπεριέχει ορισμένους πολιτικούς, βουλευτές και επιχειρηματίες να σχεδιάζουν στρατηγικές για μια “αξιόλογη” διέξοδο. [Συνέπεια όλων αυτών] Ο επικεφαλής της BCR παραιτήθηκε από τη θέση του.
Ο CRHoy δήλωσε επίσης ότι οι έρευνες αποκάλυψαν περίπλοκες εμπορικές επιρροές. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν πληροφορίες για το πού βρίσκεται το εισαγόμενο τσιμέντο, το οποίο ήταν επίσης η εξασφάλιση της BCR για να εγκριθεί το δάνειο. Επίσης, εξετάζεται η «σχέση που έχει ο επιχειρηματίας με μέλη όλων των κρατικών κλάδων, συμπεριλαμβανομένων των βουλευτών, του Ανώτατου Δικαστηρίου και του Προεδρικού Σώματος, καθώς και μελών διαφορετικών πολιτικών κομμάτων».
Ένα πολύ περίπλοκο σκάνδαλο
Ο Bolaños υπερασπίστηκε τον ισχυρισμό του ότι το δάνειο και η εγγύηση για την εισαγωγή του τσιμέντου προορίζονταν να “βάλουν ένα τέλος σε ένα δυοπώλιο” στην τοπική βιομηχανία τσιμέντου. Σύμφωνα με τον Bolaños, οι τιμές του δυοπωλίου Cemex και Holcim καθόριζαν τις τιμές του τσιμέντου στην αγορά και διαχειρίζονταν τη βιομηχανία.
Για την ακρίβεια, το δυοπώλιο πράγματι απειλείται με την εισαγωγή τσιμέντου από την Κίνα. Οι κανόνες εισαγωγής που ευνόησαν το δυοπώλιο με τη στόχευση αλλοδαπού φορτίου — εν προκειμένω του τσιμέντου — αφαιρέθηκαν για να επιτρέψουν στην κινεζική τσιμεντοβιομηχανία της Sinocem να εισέλθει στην Κόστα Ρίκα, ενώ το τσιμέντο ήταν ακόμα καθ’ οδόν, κατόπιν εντολής πολιτικών προσωπικοτήτων. Χωρίς τη βοήθεια αυτών των ισχυρών αριθμητικών στοιχείων, το κινεζικό τσιμέντο δεν θα είχε συμμορφωθεί με τους αυστηρούς περιορισμούς εισαγωγής που επέβαλε ο νόμος της Κόστα Ρίκα, γιατί λοιπόν η Τράπεζα της Κόστα Ρίκα υπέγραψε δάνειο για εισαγωγή προϊόντος, το οποίο διαφορετικά δεν θα μπορούσε να εισέλθει στη χώρα?
Ο Bolaños επέμεινε ότι υπήρξε θύμα πολυεθνικών εταιρειών και ότι το κύριο συμφέρον του ήταν να προσφέρει στους κατοίκους της Κόστα Ρίκα φθηνότερο τσιμέντο υψηλής ποιότητας, θέτοντας τέλος στο δυοπώλιο. Οι ισχυρισμοί του δεν ήταν αρκετοί. Ο Juan Carlos Bolaños συνελήφθη τις πρώτες πρωινές ώρες της 3ης Νοεμβρίου 2017 ενώ βρισκόταν στο δρόμο του προς το σπίτι του στην Santa Eulalia de Atenas, 40 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της Κόστα Ρίκα, το Σαν Χοσέ.
Μετά τον Bolaños, άλλα πρόσωπα που ανήκαν στα κρατικά υποκαταστήματα αποτάχθηκαν επίσης. Εκτός από την παραίτηση της Paola Mora Tumminelli ως προέδρου της BCR (αν και όχι από το διοικητικό συμβούλιο) καθώς και αρκετών διευθυντικών στελεχών από την τράπεζα, στις 18 Οκτωβρίου 2017, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε τριμηνιαίας αναστολής για τον νούμερο τρία δικαστή, Celso Gamboa, για να διερευνήσει τις σχέσεις του με τον επιχειρηματία Bolaños. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 13 Οκτωβρίου, το ίδιο νομικό όργανο είχε αναστείλει, για τρεις μήνες, και τον Γενικό Εισαγγελέα Jorge Chavarría, για να διερευνήσει την υποτιθέμενη απόκρυψη αποδεικτικών στοιχείων κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
Στο μεταξύ, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης…
Οργή παντού στο διαδίκτυο. Hashtags όπως #cementazo [τεράστιο πλήγμα τσιμέντου], #cementazoCR [τεράστιο πλήγμα τσιμέντου στην Κόστα Ρίκα] και #YoNoTengoAmigos [δεν έχω φίλους], αναφέροντας μια φράση από τον πρόεδρο Solis ενώπιον της Επιτροπής του Κογκρέσου που τον επισκέφθηκε για να πάρει την δική του εκδοχή των γεγονότων, έγιναν θέματα:
¡Bienvenidos al circo! Donde los dueños son los payasos y creen que los del público somos los animales ??♂️#YoNoTengoAmigos pic.twitter.com/2mexucAIiL
— T H O M A S (@TmsVgs) 7 de noviembre de 2017
Σχετικά με τις δηλώσεις του ανεξάρτητου βουλευτή Victor Hugo Morales Zapata στις 6 Νοεμβρίου, το Προεδρικό Σώμα επιβεβαιώνει ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει φίλους και ότι ενήργησε αποκλειστικά για λογαριασμό των εθνικών συμφερόντων.
———-
Καλώς ήλθατε στο τσίρκο! Όπου οι κλόουν είναι οι ιδιοκτήτες που πιστεύουν ότι το κοινό είναι τα ζώα. ??
Δεν έχω φίλους.
Buen consejo para los de #CementazoCR, empiecen a ser querendones para que les vaya menos piorsh… https://t.co/0fMPsUIEkY
— Olman Rímola (@OlmanRimola) 7 de noviembre de 2017
Μια συμβουλή σε όλους όσοι ασχολούνται με το “Cementazo”: αρχίστε να είστε στοργικοί μεταξύ σας, έτσι ώστε τα πράγματα να είναι λίγο λιγότερο άσχημα για ‘σας.
Νέες εξελίξεις γίνονται γνωστές καθημερινά, αποκαλύπτοντας τη συμμετοχή όλο και περισσότερων υψηλού προφίλ ανθρώπων που συνδέονται με τον Bolaños με επιχειρηματικές σχέσεις ή με φιλίες:
Todos están involucrados, y el primero que debería dar la cara es el presidente y no esconderse co. No tengo amigos ???♀️#CementazoCR
— MaJo✨ (@mari_jot14) 7 de noviembre de 2017
Όλοι τους εμπλέκονται. Ο πρώτος που πρέπει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες αντί να κρύβεται είναι ο πρόεδρος. Δεν έχω φίλους. ???
¡Luis Guillermo hoy negando hasta al Papa!#YoNoTengoAmigos https://t.co/9kxog1wrlN
— Revolucion Liberal ® (@RevLiberal) 7 de noviembre de 2017
Ο [Πρόεδρος] Λουίς Γκιγέρμο [Σολίς] αρνήθηκε σήμερα [ότι γνωρίζει] ακόμα και τον Πάππα [Φραγκίσκο].
Στη συζήτηση της υπόθεσης και των συνεπειών της, ο συγγραφέας του ιστολογίου Medium, ¡Seás Tinta!, λέει ότι παρατηρούν μια υπερ-απλοποίηση του σκανδάλου λαμβάνοντας υπόψη τα hashtags. Υποστηρίζουν επίσης ότι αυτές οι περιπτώσεις χρειάζονται βαθύτερες σκέψεις και λιγότερα πρωτοσέλιδα που αποσπούν την προσοχή από πιο μακροχρόνιες συνέπειες:
Rebajar la discusión, identificar culpables, simplificar un fenómeno complejo, destruir reputaciones, esconder el verdadero tráfico de influencias y promover intereses ajenos a los de las mayorías. ¿Quién va a confiar en un banco público ahora? ¿Quién va a querer pagar más impuestos después de que se ve “regalar plata” a un empresario? ¿Cómo sostener la obra pública a través de un fideicomiso? ¿Cómo vamos a seguir modernizando la economía con duopolios que ya no están en discusión?
Καταργώντας τη συζήτηση, προσδιορίζοντας τους ενόχους, απλοποιώντας ένα περίπλοκο φαινόμενο, καταστρέφοντας τη φήμη, αποκρύπτοντας την πραγματική κυκλοφορία των επιρροών και προωθώντας τα κατοχυρωμένα συμφέροντα των άλλων. Ποιος θα εμπιστευτεί τώρα μια δημόσια τράπεζα; Ποιος θα θέλει να πληρώσει περισσότερους φόρους μετά από αυτό που θεωρείται ως “δόσιμο χρημάτων” σε έναν επιχειρηματία; Πώς θα χρηματοδοτήσουμε δημόσια έργα με εμπιστοσύνη; Πώς θα προχωρήσουμε στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας με δυοπώλια που δεν συζητούνται πλέον;
Πρόσφατα, και κατά την ανάκαμψη του από μία χειρουργική επέμβαση, ο Πρόεδρος Σολίς ανέβασε ένα βίντεο στο Facebook όπου επαναλαμβάνει ότι δεν έχει φίλους και σε περίπτωση που κάποιοι ενήργησαν για λογαριασμό του, το έκαναν χωρίς τη συγκατάθεση του προέδρου:
I said the truth and I stick with it.
Uploaded by Luis Guillermo Solís Rivera, on Tuesday. November 7, 2017.
Είπα την αλήθεια κι επιμένω.
Ανέβηκε από τον Λουίς Γκιγιέρμο Σολίς Ριβέρα, την Τρίτη 7 Νοεμβρίου 2017.
Είναι σαφές ότι η κοινή γνώμη για τους εκπροσώπους της Κόστα Ρίκα ήταν το πρώτο θύμα αυτού του σκανδάλου. Τα αποτελέσματα μιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2017 δείχνουν μια εμφανή αλλαγή στην αντίληψη του κοινού σχετικά με τη διαφθορά της κυβέρνησης. Αν και η ανεργία εξακολουθεί να αποτελεί βασικό ζήτημα στην Κόστα Ρίκα, η διαφθορά σημείωσε την πρώτη θέση στον κατάλογο ανησυχιών για τους κατοίκους της Κόστα Ρίκα.