Τη Δευτέρα 23 Οκτωβρίου, το Πανεπιστήμιο Άγιος Ιωσήφ (USJ) του Λιβάνου, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), πραγματοποίησε εκδήλωση με τίτλο «Πρόσφυγες: Πολιτικά Ζητήματα, Νομική Προσέγγιση».

Τα τελευταία στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) ανεβάζουν τον αριθμό των Σύριων προσφύγων, που εγκατέλειψαν τη σύγκρουση, σε πάνω από 1.000.000 από τον Ιούνιο του 2017. Αυτός ο αριθμός προστίθεται στους  περίπου 450.000 Παλαιστίνιους πρόσφυγες, μεταξύ εκείνων που εγκατέλειψαν τη Νάκμπα («Καταστροφή» στα αραβικά) του 1948, όταν πάνω από 700.000 Παλαιστίνιοι έφυγαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους κατά τη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ.

Οι συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών, ακαδημαϊκών και αξιωματούχων του ΟΗΕ, συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν το νομικό και πολιτικό πλαίσιο των προσφύγων που ζουν στον Λίβανο, αλλά αντί να συζητήσουν τρόπους βοήθειας προς τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής τους, ένας συμμετέχων περιέγραψε στο Global Voices πώς ορισμένοι πολιτικοί άδραξαν την ευκαιρία να δυσφημίσουν τους πρόσφυγες.

Η Αλεξάνδρα Τοχμέ, ερευνήτρια αναλύτρια και ακτιβίστρια που εργάζεται σε καταυλισμούς προσφύγων στο Ακκάρ στον Βόρειο Λίβανο, δήλωσε στο Global Voices ότι ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης του Λιβάνου, Χακίμπ Κορτμπαουί, είπε ότι «οι πρόσφυγες παραμένουν στον Λίβανο, επειδή λαμβάνουν διεθνή βοήθεια», επιμένοντας σε αυτό ως «γεγονός» και απλώς «έλεγε την αλήθεια».

Ο Κορτμπαουί είπε ότι ο Λίβανος δεν πρέπει να επαναλάβει «το παλαιστινιακό προηγούμενο» φέρνοντας για άλλη μια φορά τους Παλαιστίνιους ως αποδιοπομπαίους τράγους, κάτι που δεν είναι καινούργιο στην πολιτική του Λιβάνου.

Μόλις αυτόν τον Αύγουστο, ο υπουργός Εξωτερικών του Λιβάνου, Γκεμπράν Μπασίλ, γαμπρός του νυν προέδρου Μισέλ Αούν, δημοσίευσε μια εικόνα στο Instagram από το στρατόπεδο παλαιστινιακών προσφύγων Άιν αλ-Χιλβέ στο νότιο τμήμα της χώρας τη δεκαετία του '60. Η εικόνα συνοδευόταν από το μήνυμα του Μπασίλ προς όλους τους Λιβανέζους: «Μην αποδέχεστε καταυλισμούς [προσφύγων]».

Αλλά ο Κορτμπαουί δεν ήταν ο μόνος Λιβανέζος αξιωματούχος που ήταν παρών στην ομιλία και επανέλαβε αυτή την ατάκα. Ο Χαλίλ Γκεμπάρα, Σύμβουλος του Υπουργείου Εσωτερικών και Δήμων, επίσης παρών, δήλωσε μάλιστα ότι οι Σύριοι πρόσφυγες δεν πρέπει πλέον να θεωρούνται πρόσφυγες, αλλά «οικονομικοί μετανάστες», καθώς τα σύνορα Λιβάνου-Συρίας «είναι ασφαλή από το 2015».

Η Τοχμέ προσπάθησε να απαντήσει σε ορισμένες από τις ρητορικές που προέβαλαν οι αξιωματούχοι. Ανέφερε μια πρόσφατη περικοπή της βοήθειας από το «Πρόγραμμα Επισιτιστικής Βοήθειας» του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος, η οποία θα επηρεάσει 20.000 ευάλωτες συριακές οικογένειες από τον Νοέμβριο του 2017 και τον αντίκτυπο που είχε αυτό σε αυτές.

Οι οικογένειες που γνωρίζω ότι επηρεάζονται από αυτήν την απόφαση είναι εξαιρετικά ευάλωτες: οι συνθήκες στις σκηνές τους («Άτυποι Καταυλισμοί με Σκηνές ή ITS») είναι εξαιρετικά άθλιες: ανθυγιεινές συνθήκες, πολύ απελπιστική ζωή, διαβίωση σε κίνδυνο και φόβο, χωρίς εργασία, χωρίς μετακίνηση ή πρόσβαση σε νοσοκομεία, εργασία, σχολείο, τα παιδιά έχουν μείνει εκτός εκπαίδευσης για τρία έως τέσσερα χρόνια, χωρίς υγειονομική περίθαλψη, παρά μόνο με επίσκεψη σε γιατρό μία φορά το μήνα.

Η Τοχμέ χρησιμοποίησε στη συνέχεια αυτό το γεγονός για να απαντήσει άμεσα στον ισχυρισμό του Κορτμπαουί και αναρωτήθηκε:

Πώς μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται εδώ για να λάβουν βοήθεια από διεθνείς οργανισμούς, όταν πολλοί, στην πραγματικότητα, δεν λαμβάνουν καμία βοήθεια;

Στη συνέχεια, τόνισε την πολιορκία της Ανατολικής Γούτα, κοντά στη Δαμασκό στη Συρία, και ρώτησε πώς οι άνθρωποι που προσπαθούν να ξεφύγουν από τέτοια βία μπορούν να ονομαστούν «οικονομικοί μετανάστες» όταν «είναι σαφώς άνθρωποι που προσπαθούν να ξεφύγουν από διώξεις και ακραία βία» τόσο κοντά στα σύνορα με τον Λίβανο (η Δαμασκός απέχει περίπου 50 χιλιόμετρα ή 31 μίλια από τα σύνορα με τον Λίβανο).

Η Ανατολική Γούτα, η οποία ελέγχεται από τους αντάρτες, πολιορκείται από τις κυβερνητικές δυνάμεις από το 2013. Οι τελευταίοι γύροι βίας από τον Νοέμβριο του 2017 έχουν στοιχίσει τη ζωή σε τουλάχιστον 200 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων 47 παιδιών, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Αυτό οδήγησε στη συνέχεια την Τοχμέ να απαντήσει στον ισχυρισμό του Γκεμπάρα ότι οι παραμεθόριες περιοχές στη Συρία είναι ασφαλείς από το 2015, με παραδείγματα σοβαρής βίας στη Χάμα, τη Χομς, τη Δαμασκό και την Ντεράα, όλες σε λογική απόσταση από τα σύνορα με τον Λίβανο.

Βολικός τρόπος να γίνει κάποιος αποδιοπομπαίος τράγος στα ΜΜΕ

Η απεικόνιση των προσφύγων στα λιβανέζικα ΜΜΕ θα μπορούσε να συνοψιστεί καλύτερα από το καρτούν στο κρατικό τηλεοπτικό κανάλι του Λιβάνου «Tele Liban» (η αρχική εικόνα).

Ένας ηλικιωμένος άνδρας με παραδοσιακά ρούχα που φοράει ένα «ταρμπούς» (παραδοσιακό καπέλο της οθωμανικής εποχής αντίστοιχο του μαροκινού φεσιού) συνθλίβεται από τη λέξη «εκτοπισμένοι» (النازحين), αντί να χρησιμοποιεί τη λέξη «πρόσφυγες» (اللاجئين). Πάνω από τον άνδρα αναγράφεται το μήνυμα «βοηθήστε με… Δεν αντέχω άλλο!!!».

Κατά ειρωνικό τρόπο, το ταρμπούς θα φοριόταν και από τους σημερινούς Παλαιστίνιους και Σύριους, επειδή το στυλ προηγείται του σχηματισμού των εθνών κρατών.

Η κυβέρνηση του Λιβάνου απαγορεύει στους Σύριους να εγγραφούν ως πρόσφυγες από τις 6 Μαΐου 2015, με γραφειοκρατικές απαιτήσεις όπως η καταβολή του ισοδύναμου των 200 δολαρίων ΗΠΑ ετησίως για την πληρωμή της άδειας παραμονής, καθώς και η απαίτηση συριακών εγγράφων. Το Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων ισχυρίζεται ότι «έως και το 80% δεν διαθέτει έγκυρες άδειες παραμονής».

Οι περισσότεροι πρόσφυγες, που έδωσαν συνέντευξη στην Oxfam τον Μάιο του 2017, δήλωσαν ότι ανέμεναν να παραμείνουν μόνο από λίγες ημέρες έως μερικούς μήνες.

Το Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων εξηγεί:

Χωρίς άδεια παραμονής δεν υπάρχει αίσθημα ασφάλειας. Διατρέχουν τον κίνδυνο προστίμων, σύλληψης, κράτησης, ακόμη και πιθανών διαταγών αναχώρησης. Ο φόβος της σύλληψης και της κράτησης αναγκάζει πολλούς Σύριους πρόσφυγες να περιορίσουν τις μετακινήσεις τους και να καταφύγουν σε αρνητικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης για να επιβιώσουν.

Παρά τα επαληθευμένα γεγονότα για τους αγώνες των Σύριων προσφύγων στον Λίβανο, η επίσημη απόδοση ευθυνών σε βάρος τους, με την τακτική υποστήριξη των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης, έχει οδηγήσει στην εξάπλωση της αντιπροσφυγικής ρητορικής σε ολόκληρο τον Λίβανο και αυτή η ένταση έχει κλιμακωθεί με την πάροδο του χρόνου.

Το Κόμμα του Λιβάνου, ένα κόμμα που ισχυρίζεται ότι βασίζεται στη «νεολαία του Λιβάνου», οργάνωσε μια διαμαρτυρία με τίτλο «Η Λαϊκή Συγκέντρωση για την Απαίτηση της Επιστροφής των Εκτοπισμένων Σύριων στη Χώρα τους» τον Οκτώβριο του 2017.

Σε ορισμένες περιοχές, αυτή η ρητορική μετατράπηκε σε πράξη όταν οι δήμοι διέταξαν όλους τους Σύριους, που είχαν ένταλμα, να φύγουν, με αποτέλεσμα πολλοί να φύγουν.