“+ LOVE” γκράφιτι σε τοίχο της Βαρκελώνης το 2009. Φωτογραφία: Flickr, Almusaiti. CC BY-SA 2.0

Η “Διάσπαση” είναι η λέξη της ημέρας στην Ισπανία, όπου η προσπάθεια της περιφέρειας της Καταλονίας για ανεξαρτησία και η αντίδραση της ισπανικής κυβέρνησης όχι μόνο ωθούν τη χώρα σε αχαρτογράφητα πολιτικά εδάφη, αλλά και σπέρνουν τους σπόρους του μίσους.

Πολλοί προειδοποιούν ότι η κρίση δημιουργεί μια νοοτροπία «εμείς εναντίον αυτών», η οποία είναι επικίνδυνα ανακριβής με την απλοϊκότητά της και άβολα εξοικειωμένη με μια χώρα που μόλις πριν από τέσσερις δεκαετίες ήταν υπό φασιστική δικτατορία.

Αν δεν υποστηρίζετε το δημοψήφισμα ανεξαρτησίας της 1ης Οκτωβρίου, το οποίο αναβλήθηκε από το ισπανικό συνταγματικό δικαστήριο και κρίθηκε παράνομο από την κεντρική κυβέρνηση, πρέπει να είστε αντι-Καταλανός. Εάν δεν επικροτείτε τις ενέργειες της κεντρικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης της βίας της αστυνομίας κατά των Καταλανών ψηφοφόρων, πρέπει να είστε αντι-Ισπανός. Είτε η ισπανική είτε η καταλανική είναι η μόνη αποδεκτή γλώσσα. Υπάρχει μόνο μία ισπανική ταυτότητα και μία καταλανική ταυτότητα. Ολα ή τίποτα.

Τέτοια μηνύματα αφθονούν. Αλλά είναι η κατάσταση πραγματικά τόσο δυαδική, και η Ισπανία τόσο ομοιόμορφη; Κρίνοντας από τη δημοτικότητα της ανάρτησης μιας γυναίκας στο Facebook σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι Ισπανός, η απάντηση είναι όχι.

Σε μια viral δημοσίευση η Laura Moreno de Lara περιγράφει μια Ισπανία που δεν γιορτάζει μόνο τους πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς, έθιμα και γλώσσες που περιλαμβάνει, αλλά και ορίζεται από αυτή την ποικιλομορφία. Μια χώρα όχι περιφρόνησης και βίας, αλλά αλληλεγγύης και αγάπης.

Η δημοσίευσή της δημοσιεύθηκε αρχικά στις 2 Οκτωβρίου και από εκεί διαδόθηκε ευρέως στο WhatsApp. Φαίνεται να έχει βαθύ αντίκτυπο σε ανθρώπους σε όλη την Ισπανία, προσελκύοντας πάνω από 324.000 likes και 37.000 σχόλια μέχρι στιγμής.

Η Moreno de Lara δήλωσε στον δικτυακό τόπο ειδήσεων Verne ότι ήθελε να «ανθρωποποιήσει» την έννοια του να είσαι Ισπανός, αφότου είδε ότι πολλοί μιλάνε για την ταυτότητα μέσω ενός πολιτικού φακού. Ακολουθεί μετάφραση του μηνύματός της με σχολιασμούς για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με την Ισπανία:

No cariño, tú no eres español. Ser español no es llevar la bandera, ni gritar como un berraco frases de odio que espero que no sientas. Tampoco lo es ponerse una pulserita en la muñeca, ni cantar el cara al sol. El concepto de ser español es algo totalmente distinto, o al menos lo debería ser, porque a estas alturas de la historia yo ya no sé qué decirte.

Como española que soy, te voy a contar lo que para mí es ser español:

Ser español es arder cuando arde Doñana o temblar cuando tembló Lorca; es sentarte a escuchar historias de meigas en Galicia y llegar a creértelas; es ir a Valencia y no sentir rabia por leer un cartel en valenciano, sino que te agrade poder llegar a entenderlo y es presumir de que las Canarias nada tienen que envidiarle al Caribe.

Sentirse español es sufrir por no haber podido vivir la movida madrileña, enamorarte del mar al oír Mediterráneo de Serrat, es pedirle borracha a tu amiga catalana que te enseñe a bailar sardanas, querer ir a Albacete para comprobar si su feria es mejor que la de Málaga y sorprenderte al ver lo bonita que es Ceuta.

Para mí ser español es presumir de que en Andalucía tenemos playa, nieve y desierto; sentir casi mérito mío que un alicantino esté tan cerca de un Nobel, pedirle a un asturiano que me enseñe a escanciar la sidra y morirme de amor viendo las playas del País Vasco en Juego de Tronos.

También es española la cervecita de las 13.00, el orujo gallego, la siesta, el calimotxo, la paella, la tarta de Santiago, las croquetas de tu abuela y la tortilla de patatas. Lo son las ganas de mostrarle lo mejor de tu ciudad al que viene de fuera y que tú le preguntes por la suya; es hacerte amiga de un vasco y pedirle que te enseñe los números en euskera, por si pronto vuelves a por 2 ó 3 pintxos; es enorgullecerte de ser el país ejemplo a nivel mundial en trasplantes, de formar parte de la tierra de las mil culturas y de ser los del buen humor.

No hay nada más español que se te pongan los vellos de punta con una saeta o con una copla bien cantá, atardecer en las playas de Cádiz, descubrir casi sin querer calas paradisiacas en Mallorca, hacer el camino de Santiago en septiembre maldiciendo el frío o que Salamanca y Segovia te enseñen que no hay que ser grande para ser preciosa.

Así que, acho, picha, miarma, perla, tronco, tete, mi niño… eso es ser español, lo otro es política. Pero si de política quieres impregnar este concepto, también te vuelvo a decir que te equivocas: porque ser español no es desear que le partan la cara a nadie, es sufrir la situación de paro de tu vecino o el desahucio que has visto en la tele; ser español no es oprimir el SÍ o el NO de toda una comunidad autónoma, es indignarte cuando nos llaman gilipollas con cada nuevo caso de corrupción; ser un buen español es querer que en tu país no haya pobreza, ni incultura, ni enfermos atendidos en pasillos del hospital y, joder, querer quedarte aquí para trabajar y aportar todo lo que, durante tanto tiempo, precisamente aquí has aprendido.

Eso es ser español, o al menos, eso espero.

Όχι, αγάπη μου, δεν είσαι Ισπανός. Το να είσαι Ισπανός δεν έχει να κάνει με το να σηκώνεις τη σημαία ούτε με το να φωνάζεις αγριεμένα φράσεις μίσους που ελπίζω να μην τις αισθάνεστε πραγματικά. Ούτε να φοράς βραχιόλι στον καρπό σου ούτε να τραγουδάς [τον φασιστικό ύμνο] “El Cara al Sol“. Η ιδέα του να είσαι Ισπανός είναι κάτι τελείως διαφορετικό ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι, επειδή σε αυτό το σημείο της ιστορίας δεν ξέρω τι να σας πω πια.

Ούσα η Ισπανίδα που είμαι, θα σας πω τι σημαίνει για μένα να είσαι Ισπανός:

Το να είσαι Ισπανός σημαίνει να καίγεσαι όταν το [Εθνικό Πάρκο] Doñana καίγεται [από πυρκαγιές] ή να ταρακουνιέσαι όταν η Λόρκα κλονίστηκε συθέμελα [στο σεισμό του 2011]. Είναι να κάθεσαι και να ακούς ιστορίες για meigas [μάγισσες] στη Γαλικία και να αρχίσεις να τις πιστεύεις κι ο ίδιος. Είναι να πας στη Βαλένθια και να μην νιώσεις θυμό που θα διαβάσεις μια πινακίδα στα βαλενσιανά, αλλά ευγνωμοσύνη που τα κατάφερες. Και να καυχιέσαι ότι η Καραϊβική δεν έχει καμία σχέση με τα Κανάρια Νησιά.

Το να νιώθεις Ισπανός σημαίνει να αγωνιάς που δεν μπόρεσες να βιώσεις το Movida Madrileña [πολιτιστικό κίνημα], να ερωτεύεσαι τη θάλασσα όταν ακούς το τραγούδι “Μεσόγειος” από τον [τραγουδιστή-τραγουδοποιό Joan Manuel] Serrat, να ζητάς μεθυσμένος από τον Καταλανό σου φίλο να σε μάθει να χορεύεις sardana, να θες να πας στο Αλμπαθέτε για να δεις εάν το τοπικό φεστιβάλ τους είναι καλύτερο από της Μάλαγας και να εκπλήσσεσαι από το πόσο όμορφη είναι η Θέουτα [ισπανικό έδαφος στη Βόρεια Αφρική].

Για μένα, το να είσαι Ισπανός είναι να καυχιέσαι ότι στην Ανδαλουσία έχουμε παραλία, χιόνι και έρημο. Να αισθάνεσαι σχεδόν σαν δικό σου επίτευγμα ότι ένα άτομο από το Αλικάντε είναι σχεδόν ένα βήμα πριν το βραβείο Νόμπελ. Να ζητάς από έναν Αστουριάνο να σου δείξει πώς να σερβίρεις μηλίτη. Και να πεθαίνεις από έρωτα βλέποντας τις παραλίες της Χώρας των Βάσκων στο Game of Thrones.

Eίναι επίσης ισπανικά η μεσημεριανή μπύρα, το γαλικιανό λικέρ οrujo, η σιέστα, το calimotxo [ένα αναμειγμένο ποτό από κόκκινο κρασί και κόλα, δημοφιλές στη Χώρα των Βάσκων], η παέγια, η τάρτα ντε Σαντιάγο, κροκέτες της γιαγιάς και ομελέτα με πατάτες. Ισπανική είναι η επιθυμία να δείξεις τα καλύτερα της πόλης σου σε εκείνους που έρχονται από αλλού και να τους ρωτήσεις για τα δικά τους. Να γίνεις φίλος με ένα Βάσκο και να του ζητήσεις να σε μάθει να μετράς στα βάσκικα, σε περίπτωση που σύντομα επιστρέψεις για 2 ή 3 pintxo [μικρά σνακ που προσφέρονται σε μπαρ]. Να αισθάνεσαι περήφανος για το γεγονός ότι είμαστε η πρώτη χώρα σε μεταμοσχεύσεις οργάνων, ότι είμαστε ένας τόπος χιλίων πολιτισμών και γενικά γενναιόδωροι.

Δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο ισπανικό από το να ανατριχιάζεις ακούγοντας μια καλο-ερμηνευμένη σαέτα ή κόπλα, να μένεις μέχρι το βράδυ στις παραλίες του Κάδιθ, να ανακαλύπτεις σχεδόν χωρίς νόημα τους ειδυλλιακούς κολπίσκους της Μαγιόρκα, να κάνεις την προσκυνηματική διαδρομή του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα το Σεπτέμβριο και να ρίχνεις κατάρες για το κρύο ή να σου δείξουν οι πόλεις Σαλαμάνκα και Σεγκόβια ότι δεν χρειάζεται να είσαι μεγάλος για να είσαι όμορφος.

Έτσι, acho, picha, miarma, perla, tronco, tete [ΣτΜ: διάφορες εκφράσεις οικειότητας], παιδί μου, ….αυτό είναι να είσαι Ισπανός, όλα τα άλλα είναι πολιτική. Αλλά αν θέλεις να εισάγεις την πολιτική σε αυτή την έννοια, θα πω για άλλη μια φορά ότι κάνετε λάθος: γιατί το να είσαι Ισπανός δε σημαίνει να θέλεις να κάνεις τη μούρη κρέας κάποιου, είναι να αισθάνεσαι τον πόνο της ανεργίας του γείτονά σου ή την έξωση που είδες στην τηλεόραση. Το να είσαι Ισπανός δεν είναι να πιέζεις για ένα ΝΑΙ ή ΟΧΙ μια ολόκληρη αυτόνομη κοινότητα, είναι να εξανίστασαι όταν μας αντιμετωπίζουν σαν ηλίθιους με κάθε νέα περίπτωση διαφθοράς. Το να είσαι καλός Ισπανός είναι να θέλεις μια χώρα απαλλαγμένη από τη φτώχεια και την άγνοια, όπου κανένας ασθενής δεν περιθάλπεται σε ράντζα στους διαδρόμους νοσοκομείων και, γαμώτο, είναι να θες να μείνεις εδώ για να δουλέψεις και να ανταποδώσεις όλα όσα έμαθες ακριβώς εδώ και για τόσο πολύ καιρό.

Αυτό σημαίνει να είσαι Ισπανός, ή τουλάχιστον αυτό ελπίζω.