Αεροπορική επίθεση στην πρωτεύουσα της Υεμένης, Σαναά, στις 11 Μαΐου 2015. Φωτογραφία: Ibrahem Qasim (CC BY-SA 2.0)

Όταν έμαθε ότι ξέσπασαν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των ανταρτών Χούτι και δυνάμεων πιστών στον πρώην πρόεδρο της Υεμένης, Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ, μια νεαρή γυναίκα ονόματι Amal προσπάθησε να κάνει ένα τηλεφώνημα στην πατρίδα. Βρισκόταν εκτός χώρας, στο πανεπιστήμιο, αλλά ήξερε ότι είχε ξεσπάσει βία κοντά στο σπίτι της οικογένειάς της στην πρωτεύουσα Σαναά.

Προσπάθησε να επικοινωνήσει με την οικογένειά της χρησιμοποιώντας διάφορες εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων για κινητά και εξεπλάγη, όταν δεν της απάντησαν και δεν τους είδε ούτε συνδεδεμένους στο Facebook. Άρχισε να φοβάται τα χειρότερα, μέχρι που επικοινώνησε τελικά επιτυχώς τηλεφωνικά μαζί τους στο τέλος της ημέρας.

Η εμπειρία της Amal και πολλών άλλων σαν κι αυτήν δίνουν μια εικόνα για το πόσο επιβλαβείς είναι οι διακοπές της υπηρεσίας διαδικτύου εν μέσω ένοπλης σύγκρουσης.

Πριν από σχεδόν τρία χρόνια, η Υεμένη βυθίστηκε σε ένοπλη σύγκρουση, με τους αντάρτες Χούτι να αγωνίζονται να καταλάβουν την εξουσία από τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Προέδρου Αμπντραμπούχ Μανσούρ Χάντι, η οποία υποστηρίζεται από έναν συνασπισμό υπό τη Σαουδική Αραβία. Δυνάμεις πιστές στον πρώην πρόεδρο Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ (ο οποίος εκδιώχθηκε από την εξουσία μετά από διαδηλώσεις το 2011) είχαν πολεμήσει εναντίον των Χούτι, έως ότου ο Σάλεχ άλλαξε τη θέση του και ζήτησε διάλογο με τη Σαουδική Αραβία. Στις 4 Δεκεμβρίου 2017, οι Χούτι σκότωσαν τον Σάλεχ.

Μερικές μέρες μετά την ολοκλήρωση των συγκρούσεων μεταξύ των Χούτι και των δυνάμεων πιστών στον Σάλεχ, οι χρήστες του Διαδικτύου εξεπλάγησαν από έναν τριαντάλεπτο τερματισμό λειτουργίας του Διαδικτύου στις 7 Δεκεμβρίου μεταξύ 10:30 μ.μ. και 11:00 μ.μ. τοπική ώρα.

Internet in #Yemen suffered multiple national outages in past hour as civil war shows no signs of cessation. YemenNet (AS30873) completely offline for ~30 minutes. pic.twitter.com/8wVRHQj77R

— InternetIntelligence (@InternetIntel) December 7, 2017

Το Διαδίκτυο στην Υεμένη υπέστη πολλές εθνικές διακοπές κατά την τελευταία ώρα, καθώς ο εμφύλιος πόλεμος δεν δείχνει σημάδια παύσης. Το YemenNet (AS30873) εντελώς εκτός σύνδεσης για ~ 30 λεπτά.

Η υπηρεσία Διαδικτύου αποκαταστάθηκε αργότερα, αλλά ταυτόχρονα μπλοκαρίστηκαν το Facebook (ένας από τους πιο δημοφιλείς ιστότοπους στην Υεμένη, σύμφωνα με την υπηρεσία δεδομένων κυκλοφορίας ιστού και Alexa), το Twitter και οι εφαρμογές άμεσων μηνυμάτων WhatsApp, IMO και Telegram (οι οποίες είχαν προηγουμένως αποκλειστεί το 2016, προτού αποκατασταθεί η πρόσβαση στις αρχές του 2017). Μπλοκαρίστηκαν επίσης ιστότοποι ειδησεογραφικών οργανισμών, που σχετίζονται με τον πρώην πρόεδρο Σάλεχ και το πολιτικό κόμμα, που ίδρυσε, το Γενικό Λαϊκό Συνέδριο.

Αυτοί οι αποκλεισμοί σημειώθηκαν από τους Χούτι, που κατέχουν τον έλεγχο της πρωτεύουσας Σαναά και έχουν αναλάβει τον έλεγχο του Υπουργείου Επικοινωνιών και Πληροφορικής. Το Υπουργείο ελέγχει τους διακομιστές DNS της Υεμένης και τον μοναδικό πάροχο υπηρεσιών διαδικτύου της χώρας YemenNet.

Έξι ημέρες αργότερα, στις 13 Δεκεμβρίου, η YemenNet ήρε την απαγόρευση των πλατφορμών κοινωνικών μέσων και των εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων, αν και η ταχύτητα του διαδικτύου συνέχισε να είναι σημαντικά χαμηλότερη από την κανονική.

Η πιο αργή ταχύτητα διαδικτύου στον κόσμο

Η Υεμένη έχει ήδη τη χαμηλότερη ταχύτητα Διαδικτύου παγκοσμίως σύμφωνα με την Akamai, ένα δίκτυο παροχής υπηρεσιών και cloud με έδρα στις ΗΠΑ. Η έκθεση του τέταρτου τριμήνου της Akamai για το 2016 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι “παρά τη δημοσίευση τριμηνιαίας αύξησης κατά 85% στα 1,3 Mbps [megabyte ανά δευτερόλεπτο], η Υεμένη παρέμεινε η χώρα με τη χαμηλότερη μέση σύνδεση”.

Τον Ιούλιο του 2016, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα ιστορικό ψήφισμα, που καταδικάζει το κλείσιμο του Διαδικτύου ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε κατάσταση πολέμου, το Διαδίκτυο και η διακοπή λειτουργίας πλατφορμών επικοινωνίας μπορούν να θέσουν τα βασικά δικαιώματα σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο.

“Η διαθεσιμότητα πρόσβασης στο Διαδίκτυο κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων είναι πιο σημαντική από ό,τι σε κανονικές συνθήκες”, δήλωσε ο Fahmi Al-Baheth, πρόεδρος του τμήματος της Κοινωνίας του Διαδικτύου στην Υεμένη (ISOC). Συνέχισε:

During armed conflicts, people use the internet to learn about the situation surrounding them, stay updated about the latest developments in relation to their security situation, communicate with others and check on them or to request assistance and urgent media care.

Κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για να μάθουν για την κατάσταση, που τους περιβάλλει, να ενημερώνονται σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις σε σχέση με την κατάσταση ασφαλείας τους, να επικοινωνούν με άλλους και να βλέπουν αν είναι καλά ή να ζητούν βοήθεια και επείγουσα ανάγκη από Μέσα.

Σύμφωνα με τεστ που πραγματοποιήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου χρησιμοποιώντας την υπηρεσία δοκιμών ταχύτητας Διαδικτύου Fast.com, το Διαδίκτυο της Υεμένης λειτουργούσε με ταχύτητα λήψης 130 kilobytes ανά δευτερόλεπτο (0,13 megabytes ανά δευτερόλεπτο). Αυτό είναι δέκα φορές πιο αργό από τη μέση ταχύτητά του, η οποία είναι ήδη αργή. Η σκόπιμη επιβράδυνση της ταχύτητας του Διαδικτύου είναι ένα από τα μέτρα, που εφαρμόζουν τα καθεστώτα, για την καταστολή των ψηφιακών δικαιωμάτων των χρηστών.

Ο Al-Baheth πρόσθεσε ότι ο τερματισμός του μονοπωλίου της YemenNet για την παροχή υπηρεσιών Διαδικτύου θα ήταν μια λύση για την αντιμετώπιση των τρεχόντων ζητημάτων, που σχετίζονται με την πρόσβαση στο Διαδίκτυο στην Υεμένη.

Μια έκθεση από την ομάδα δικαιωμάτων διαδικτύου της Βηρυτού SMEX ανέπτυξε περαιτέρω την κατάσταση:

Before Thursday's shutdown, the Houthis had also been throttling, or intentionally slowing, internet speeds across the country, according to several online sources who complained that the internet has been particularly slow. Walid al-Saqaf, co-founder and chairman ISOC-Yemen, told SMEX that YemenNet regularly throttles the internet and that this practice continued during these two disruptions.

Πριν από τον τερματισμό λειτουργίας της Πέμπτης, οι Χούτι είχαν επίσης εμποδίσει ή σκόπιμα επιβραδύνει τις ταχύτητες του Διαδικτύου σε ολόκληρη τη χώρα, σύμφωνα με αρκετές διαδικτυακές πηγές, που παραπονέθηκαν ότι το Διαδίκτυο ήταν ιδιαίτερα αργό. Ο Walid al-Saqaf, συνιδρυτής και πρόεδρος του ISOC Υεμένης, δήλωσε στο SMEX ότι η YemenNet περιορίζει τακτικά το Διαδίκτυο και ότι αυτή η πρακτική συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια αυτών των δύο διαταραχών.

“Η αργή ταχύτητα παρεμποδίζει την αποτελεσματική χρήση του Διαδικτύου για επικοινωνία: για παράδειγμα, όταν ένας χρήστης πρέπει να επενδύσει δεκαπέντε λεπτά ή μερικές φορές ακόμη περισσότερο από τον χρόνο του/της για να στείλει ένα βασικό μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με συνημμένα αρχεία ή όταν είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθεί το YouTube για τη διάδοση ειδήσεων”, δήλωσε ο Amr Mostafa, συντονιστής προγράμματος στον Οργανισμό Ανάπτυξης και Τεχνολογίας της Υεμένης. “Τέτοιες εργασίες καθίστανται προνόμιο, μη διαθέσιμο στους περισσότερους χρήστες Διαδικτύου στην Υεμένη.”

Πρόσφατα, οι χρήστες του Διαδικτύου της Υεμένης είχαν προσπαθήσει να βρουν εργαλεία παράκαμψης της λογοκρισίας στο Διαδίκτυο. Μερικοί χρησιμοποιούν εικονικά ιδιωτικά δίκτυα (VPN) για να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν ειδήσεις με τις οικογένειές τους και τους φίλους τους εντός και εκτός Υεμένης, παρόλο που αυτά τα εργαλεία μερικές φορές μπορούν να επιβραδύνουν την ταχύτητα του διαδικτύου τους. Ορισμένοι χρήστες άρχισαν να χρησιμοποιούν την εφαρμογή ασφαλών μηνυμάτων Signal, δεδομένου ότι δεν ήταν μεταξύ των αποκλεισμένων εφαρμογών.

Οι χρήστες, που επιθυμούν να προσδιορίσουν ή να αναφέρουν τη λογοκρισία συγκεκριμένων πλατφορμών ή ιστοτόπων, μπορούν να χρησιμοποιήσουν το OONI, ένα εγχείρημα δωρεάν λογισμικού, που υποστηρίζεται από το Tor, “που στοχεύει στην ενίσχυση των αποκεντρωμένων προσπαθειών για την αύξηση της διαφάνειας της λογοκρισίας στο Διαδίκτυο σε όλο τον κόσμο”.

Ιστορικό περιορισμού της διαδικτυακής ομιλίας

Οι Αρχές της Υεμένης έχουν μακρά ιστορία παραβιάσεων κατά της ελευθερίας της έκφρασης και της γνώμης και το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες. Τέτοιες παραβιάσεις χρονολογούνται από την περίοδο διακυβέρνησης του πρώην προέδρου Σάλεχ, όταν η κυβέρνηση άρχισε να αποκλείει ιστότοπους, που συνδέονταν με την αντιπολίτευση, από το 2005 έως το 2011. Το 2012 καταργήθηκε η απαγόρευση όλων των ιστότοπων. Ωστόσο, με την έναρξη του τελευταίου πολέμου το 2015, οι Χούτι, που ελέγχουν την πρωτεύουσα, όπου βρίσκονται οι διακομιστές DNS, εμπόδισαν την πρόσβαση σε αρκετούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους της Υεμένης και της ευρύτερης περιοχής, που αντιτίθενται στις πολιτικές τους. Τον Μάιο του 2016, μπλόκαραν το Telegram και το Instagram για αρκετούς μήνες και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους το WhatsApp αποκλείστηκε για αρκετές ημέρες.

Το Διαδίκτυο διατέθηκε για πρώτη φορά για δημόσια χρήση στην Υεμένη το 1996 μέσω της YemenNet, μιας εταιρείας, που συνδέεται με το (ελεγχόμενο από τους Χούτι) Υπουργείο Τηλεπικοινωνιών και Πληροφορικής, και εξακολουθεί να είναι ο μόνος πάροχος υπηρεσιών στη χώρα. Σύμφωνα με την Δημόσια Εταιρεία Τηλεικοινωνιών (την κρατική εταιρεία που διαχειρίζεται τα δίκτυα σταθερής και κινητής τηλεφωνίας), υπήρχαν 4,2 εκατομμύρια χρήστες Διαδικτύου στην Υεμένη μέχρι το τέλος του 2015. Σύμφωνα με το Internet Live Stats, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 6.773.228 χρήστες τον Ιούνιο του 2016, δηλαδή το 24,7% του πληθυσμού.

Επί του παρόντος, η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Χάντι, η οποία εδρεύει στο Κυβερνείο του Άντεν, επιδιώκει να διαχωρίσει τις ελεγχόμενες περιοχές της δημιουργώντας διακομιστές DNS στο Άντεν και συνδέοντας την επαρχία μέσω ενός διεθνούς υποβρυχίου καλωδίου. Εάν επιτύχει, αυτό το μέτρο θα μπορούσε να τερματίσει το μονοπώλιο των Χούτι στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τον τερματισμό της λογοκρισίας και την αύξηση της ταχύτητας του Διαδικτύου στις περιοχές υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης του Χάντι, εκτός εάν επιλέξει να ασκήσει λογοκρισία και παρακολούθηση και να επιβραδύνει το Διαδίκτυο.