Ο Emsallam Hdaib καπνίζει ένα τσιγάρο στο στούντιό του. Φωτογραφία του συγγραφέα.
Ο Emsallam Hdaib ξοδεύει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του σε εσωτερικούς χώρους, πηγαίνοντας νωχελικά από το καμβά του, στον υπολογιστή του και περιστασιακά στον καναπέ του. Πάντα, ωστόσο, κάποιος μπορεί να βρει ένα τσιγάρο να κρέμεται είτε ανάμεσα στα δάχτυλά του είτε να βρίσκεται ανάμεσα στα χείλη του που είναι χρωματισμένα με νικοτίνη.
Διαμένει στον τελευταίο όροφο του σπιτιού της οικογένειάς του, το οποίο τους ανήκει από το 1967— το έτος που ολοκλήρωσε το Ισραήλ την κατοχή της Δυτικής Όχθης και το έτος κατά το οποίο η οικογένεια του Hdaib αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το χωριό τους στην Παλαιστίνη όπου ζούσαν ως “felahyeen”, ή αγρότες.
Τα τελευταία έξι χρόνια, ο Hdaib υπήρξε ακτιβιστής, αμφισβητώντας τη συντηρητική πλειοψηφία της Ιορδανίας και τις μακρόχρονες παραδοχές για το φύλο, τη σεξουαλικότητα και την ελευθερία έκφρασης μέσω των έργων τέχνης και της ραπ μουσικής.
Έχει επίσης αμφισβητήσει την αραβική κοινωνία στον πυρήνα της με μουσική που επικεντρώνεται τόσο συχνά στον ανατολισμό, στον Παλαιστίνιο πρόσφυγα και στον ρατσισμό — όλα τα ζητήματα που επηρεάζουν όχι μόνο την πατρίδα του, Αμμάν, αλλά και πόλεις που ξεκινούν από τη Δαμασκό της Συρίας μέχρι τη Σαναά της Υεμένης.
Ως 25χρονος, ο Hdaib βλέπει τον εαυτό του ως κάποιον που δεν περιορίζεται από τα σύνορα, υποστηρίζοντας ότι ενστερνίζεται τα δεινά εκείνων που αντιμετωπίζουν καταστροφικές ξένες παρεμβάσεις στο Ιράκ, τη Συρία, την Υεμένη και τη Λιβύη. Αν και δεν το λέει, έχει μια ιδιαίτερη αποστροφή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Ο Hdaib κοιτάζει το έργο του στο στούντιο του στο Αμμάν. Φωτογραφία του συγγραφέα.
Ο Hdaib αρνείται ότι η ικανότητά του να έχει απήχηση σε εκείνους που παραμένουν σε ζώνες πολέμου έχει οποιαδήποτε σχέση με την ταυτότητά του ως “Παλαιστίνιος πρόσφυγας δεύτερης γενιάς”, —όρος που μεταχειρίζεται για να περιγράψει τη δική του ταυτότητα, παρά το γεγονός ότι γεννήθηκε στην Ιορδανία και παρόλο που ποτέ δεν έχει επισκεφθεί την Παλαιστίνη.
“Δεν αισθάνομαι έτσι εξαιτίας των περιστάσεων μου”, επιμένει. “Αισθάνομαι έτσι επειδή είμαι άνθρωπος”, λέει ο Hdaib, καθώς χύνει το Nescafe σε δύο φλιτζάνια κατά τη διάρκεια του ιερού μήνα του Ραμαζανιού κατά τη διάρκεια του οποίου οι μουσουλμάνοι υποτίθεται ότι απέχουν από την κατανάλωση φαγητού από την ανατολή μέχρι το ηλιοβασίλεμα.
Ο νόμος της Ιορδανίας ορίζει επίσης ότι η δημόσια κατανάλωση τροφίμων κατά τη διάρκεια του Ραμαζανίου είναι παράνομη. Είναι προφανές ότι ο Hdaib έχει μια τάση αντίστασης στις παλιές παραδόσεις, αλλά η κατανάλωση καφέ μια ζεστή μέρα του Ιουνίου δεν αφορά τόσο την αψήφηση του Ισλάμ. Σε ένα πιο βασικό επίπεδο, πίνοντας τον χλιαρό υδαρή καφέ και εισπνέοντας επανειλημμένα τους καπνούς από ένα τσιγάρο Kent είναι περισσότερο για να νοιώσει ελεύθερος.
Μερικές φορές αισθάνεσαι ότι η Ιορδανία είναι φυλακή, ειδικά όταν σκέφτεσαι να επισκεφθείς τις πλησιέστερες χώρες σ’ αυτήν. Έτσι απλά αποφεύγεις να ασκήσεις πολύ βασικά δικαιώματα όπως το να πίνεις νερό δημόσια όταν είναι Ραμαζάνι [για να μην] φυλακιστείς.
Πρόσφατα, το υπουργείο Εσωτερικών της Ιορδανίας ακύρωσε την επερχόμενη παράσταση της λιβανέζικης μπάντας “Mashrou Leila”, χαρακτηρίζοντάς τη ως τη δεύτερη περίπτωση που ελήφθη μία τέτοια απόφαση από την κυβέρνηση.
Οι βουλευτές που ευθυγραμμίστηκαν με το Ισλαμικό Μέτωπο Δράσης, το Ιορδανικό παράθυρο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, υποστήριξαν ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός του τραγουδιστή του συγκροτήματος – ο τραγουδιστής Hamed Sinno είναι ανοιχτά γκέι – ήταν αντίθετος προς τους πολιτιστικούς και παραδοσιακούς κανόνες της χώρας και ήταν ο κύριος λόγος για την ακύρωση.
Η βουλευτής Dima Tahboub, πρώην εκπρόσωπος του Ισλαμιστικού συνασπισμού, δήλωσε [1] στο CNN ότι η σεξουαλικότητα του τραγουδιστή ήταν “ακριβώς” ο λόγος για τον οποίο ακυρώθηκε το γεγονός.
Πολλοί έχουν επίσης υποστηρίξει ότι η δέσμευση της μπάντας για την Αραβική Άνοιξη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία έκφρασης των Αράβων αποτελεί επικίνδυνη υπεράσπιση που απειλεί τη μακρόχρονη κατοχυρωμένη νομιμότητα των αυταρχικών καθεστώτων στην περιοχή.
Σε μια δήλωση [2] που κυκλοφόρησε στο κοινό, η μπάντα Mashrou Leila θεώρησε [2] τον λαό της Ιορδανίας “προοδευτικούς υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων” που παραμένουν αφοσιωμένοι στο “πνευματικό και πολιτιστικό πλουραλισμό”. Η δήλωση της μπάντας δεν μπορεί απλώς να είναι ρητορική, αλλά ίσως να αντανακλά βασικά μία πραγματικότητα που γιγαντώνεται στην Ιορδανία, όπως σαφώς δείχνει το έργο του Hdaib.
Το 2016, ο Hdaib αμφισβήτησε τους κανόνες για το φύλο απεικονίζοντας [3] αυτό που κατά την άποψή του ήταν η κατάσταση των γυναικών αν είχαν εμπλακεί σε σεξουαλική δραστηριότητα πριν από το γάμο.
Η εικόνα απεικονίζει έναν ανώνυμο γυναικείο σκελετό που φαίνεται να είναι τσαλαπατημένος και του οποίου τα άκρα επεκτείνονται σε κάθε γωνιά του καμβά.
Γύρω της είναι μια κόκκινη θάλασσα, η οποία πιθανώς αντανακλά το αίμα των αμέτρητων γυναικών που έχουν χάσει τη ζωή τους από τη βία που προκαλούν εκείνοι που υποτίθεται ότι πρέπει να εμπιστεύονται.
Η πρακτική των “δολοφονιών τιμής” – ή τουλάχιστον των καταγεγραμμένων – στην Ιορδανία αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα [4] με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όχι μόνο οι δολοφονίες της τιμής έφθασαν το ζενίθ το 2016, αλλά η Ιορδανία στερείται της θεσμικής υποδομής που απαιτείται για την κατάλληλη φροντίδα των γυναικών που επιβιώνουν από απόπειρα δολοφονίας ή οικιακής επίθεσης.
Σύμφωνα με τον νόμο του 1954 για την πρόληψη του εγκλήματος, οι γυναίκες που βρίσκονται σε κίνδυνο μπορούν να “κρατηθούν απεριόριστα [5]” και η απελευθέρωσή τους συχνά απαιτεί χρόνια γραφειοκρατικών διαδικασιών και διαβεβαιώσεις από την οικογένεια ότι η γυναίκα δεν θα τεθεί σε κίνδυνο.
Η μουσική του Hdaib έχει επίσης προσελκύσει μια μεγάλη ακολουθία και έχει κερδίσει τη φήμη ότι δεν έχει δισταγμό να αντιμετωπίσει τα θέματα που θεωρούνται εδώ και πολύ καιρό ταμπού στη χώρα του. Γεμάτο ρητές αναφορές στη σεξουαλικότητα, την ελευθερία και την έκφραση, ο Hdaib αρνείται ότι το έργο του είναι πολιτικό, αλλά υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να χωρίσει τη μουσική του από την πολιτική.
“Είμαι Μεσανατολίτης. Τρέφομαι με την πολιτική”, ισχυρίζεται.
Σε ένα τραγούδι με τίτλο “Edward Sa'ed,” ο Hdaib ασχολείται με το ζήτημα της παλαιστινιακής ταυτότητας. Στο “Lawla al 3aib” και στο “Ghareeb”, η εστίαση είναι στη φτώχεια. Ο κατάλογος των τραγουδιών που έχουν την πολιτική στο επίκεντρό τους συνεχίζεται.
Τον Μάρτιο του 2016, ο Hdaib κυκλοφόρησε ένα τραγούδι με τίτλο “Santandano”.
Σε αυτό το τραγούδι, ένας στίχος επαναλαμβάνεται με δυσανάλογη συχνότητα:
“Είσαι ελεύθερος, και όλοι είναι επίσης ελεύθεροι”.
Το τραγούδι περιγράφει τον κόσμο ως αγορά από την οποία, με τα λόγια του Hdaib, “μπορείτε να πάρετε αυτό που θέλετε” – θρησκεία ή αθεϊσμό, ετεροφυλοφιλία ή ομοφυλοφυλία.
Σημειώνει ότι σχεδόν κανείς στην ιορδανική κοινωνία δεν συζητά για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και ότι μέχρι το 2014 τα σχόλια για την ισότητα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ήταν εξαιρετικά λογοκριμένα.
Το 2014, ο Hdaib έδωσε μια συνέντευξη στην Roya, μια δημοφιλή τηλεοπτική εκπομπή στην Ιορδανία, και αργότερα διαπίστωσε ότι τα σχόλιά του απομονώθηκαν, διαστρεβλώθηκαν και, κατά την άποψή του, λογοκρίθηκαν.
“Το ανέβασαν χωρίς μοντάζ στο Youtube, αλλά το έπαιξαν στον αέρα με επεξεργασία”, ισχυρίζεται.
Σήμερα, ο Hdaib υποστηρίζει ανοιχτά την αραβική ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και υποστηρίζει ότι η μισαλλοδοξία έναντι της ομοφυλοφιλίας δεν είναι ισλαμική.
Αναφέρει τον Abu Nawas, τον ποιητή του όγδοου αιώνα, ο οποίος σήμερα μνημονεύεται για τον ομοερωτισμό του.
Για τον Hdaib, εάν ο Abu Nawas, που μέχρι ένα σημείο ήταν επιφορτισμένος από τους Χαλίφηδες, μπορεί να γράψει ανοιχτά για την ομοφυλοφιλία τον ογδόο και τον ένατο αιώνα, γιατί δεν μπορεί να το κάνει ένας Ιορδανός;
Το θέμα, σύμφωνα με τον Hdaib, δεν είναι η μπάντα “Mashrou Leila” ή το γεγονός ότι η συναυλία ακυρώθηκε.
Οι νομίμως επιβληθείσες επιθέσεις κατά της ελεύθερης έκφρασης και η παρεμπόδιση των προοδευτικών φωνών στο Χασεμιτικό Βασίλειο ήταν ένα επαναλαμβανόμενο πρότυπο.
Μόλις τον Ιανουάριο του 2017, η Γενική Διεύθυνση Πληροφοριών της Ιορδανίας συνέλαβε [6] αρκετούς πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους και μέλη της ένωσης δασκάλων για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που επέκριναν τα βαθιά ριζωμένα ζητήματα διαφθοράς στη χώρα.
Γι’ αυτόν λοιπόν, η ακύρωση της συναυλίας είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου — το βαθύτερο ζήτημα παραμένει οι διαρθρωτικές αλλαγές στον τρόπο που σκέπτεται η επόμενη γενιά των Ιορδανών.
Για τον Hdaib, η πρόοδος είναι δούναι και λαβείν — η Ιορδανία αρνήθηκε να φιλοξενήσει την μπάντα Mashrou Leila για δεύτερη φορά στη σειρά, αλλά ο δρόμος προς την πρόοδο, σύμφωνα με τον Hdaib, είναι στρωμένος με αργές, εσκεμμένες και εσωτερικές αλλαγές — που λαμβάνουν χώρα σε καθημερινή βάση στην καρδιά της Ιορδανικής κοινωνίας.
Τελικά, ο Hdaib, όπως εκατομμύρια Άραβες, ονειρεύεται έναν αραβικό κόσμο χωρίς ξένες παρεμβάσεις. Από τη Βαγδάτη στην Ιερουσαλήμ και στη Δαμασκό, ο Hdaib ονειρεύεται όχι μόνο να φέρει το έργο του, αλλά με τα δικά του λόγια, “να βιώσει τη γη”.
Ίσως λοιπόν, μέσα από τη μουσική, την τέχνη και τη λογοτεχνία — και όχι τις βόμβες, τα πυρομαχικά διασποράς και τις τεχνητές επιθέσεις της δημοκρατίας, η περιοχή, τουλάχιστον έτσι ελπίζει ο Hdaib, θα προχωρήσει προς την πραγματική και ουσιαστική δεκτικότητα. Εν τω μεταξύ, ο Hdaib θα συνεχίσει να κάνει ραπ και κατ’ επέκταση να αντιστέκεται.